Winkelhouder redt dorp

Heinz Frey redt dorpen. De welgemutste Rijnlander, leraar en onafhankelijk lid van de dorpsraad, hanteert met DORV een nieuw concept van de buurtkruidenier-met-computer. Zijn doel is om ervoor te zorgen dat dorpen en stadswijken in Duitsland hun ontmoetingsplaatsen en dus  hun karakter behouden. Daartoe biedt hij een veelzijdige combinatie aan van duurzaam winkelen en dienstverlening op maat van het dorp.

Met de sluiting van de winkels vielen de ongeveer 1300 dorpelingen ook zonder ontmoetingsplaatsen: er bleef geen plek meer over voor een korte dagelijkse babbel.

Freys geboortedorp Barmen ligt niet ver van het Duitse Aken, in de meest westelijke hoek van Duitsland. Zijn eens zo bloeiende dorp had in de loop der jaren een sombere aanblik gekregen. In de jaren tachtig en negentig rezen grote supermarkten en discountwinkels rond het dorp als paddenstoelen uit de grond. Het leidde tot een geleidelijk domino-effect waarbij de ene sluiting van de lokale winkel op de andere volgde. Barmen zag acht kruidenierszaken, een bakker, twee slagers, de lokale bank en verschillende restaurants verdwijnen. Met de sluiting van de winkels vielen de ongeveer 1300 dorpelingen ook zonder ontmoetingsplaatsen: er bleef geen plek meer over voor een korte dagelijkse babbel. Wie een verse boterham wilde, moest voortaan ook naar de dichtstbijzijnde stad. ‘Overkomelijk voor al wie met de auto kan rijden, maar hoe werkt het als je oud bent en niet meer met de auto mag/kan rijden?’, vroeg Heinz Frey zich af.

De buurtwinkel, ook een onmisbare ontmoetingsplaats

© Mahdi Abdulrazak

Een praatje met de winkelkar

Tijdens zijn onderzoek leerde hij dat acht miljoen Duitsers niet langer een buurtkruidenier op wandelafstand hadden. De grote commerciële ketens  trokken immers hun filialen terug in gebieden die minder dan 4000 potentiële klanten bereiken. Kon het dorp nieuw leven worden ingeblazen? En wat zou dat helpen om de levenskwaliteit te verhogen van de oorspronkelijke – ouder wordende – bewoners? Met die vragen ging Frey op zoek naar antwoorden.

Frey consulteerde een jurist en een fiscaal adviseur, bestudeerde de nog overgebleven dorpswinkels in andere gemeenten, en ging aan het rekenen. In 2003 lanceerde hij DORV, een vereniging die al gauw 150 leden aantrok.  Via lokale crowdfunding werd de eerste honderdduizend euro in startkapitaal ingezameld en in 2004 opende DORV in het voormalige bankgebouw in Barmen zijn eerste multifunctionele ‘één-halte-winkel’, een winkel waar  mensen terecht kunnen voor producten en aanvullende diensten. Sindsdien betaalt de kleine coöperatieve zijn (crowdfunding) leningen gestaag terug.

Een ploeg van medewerkers verkopen er ‘dagverse producten’ van de lokale boer en de dorpelingen kunnen er terecht in een café met free wifi (geen evidentie in een ontvolkt dorp) een fax, een kopieermachine en een geldautomaat. Naast een aanvullend aanbod van reispakketten, de mogelijkheid tot het registreren van hun auto, het plaatsen van advertenties in de lokale krant, krijgen de dorpelingen – jong en oud – de kans om dagelijks een praatje te slaan. ‘We blijven in de lift zitten’, aldus Frey die recent ook nog een tandarts en een eerstelijnsarts inlijfde bij DORV.

Volgens Frey dient een DORV-winkel op vijf pijlers te steunen: levensmiddelen, diensten, sociaal-medische zorg, culturele evenementen en communicatie. Hij noemt het Nahv@rsorge, wat zoveel betekent als lokaal aanbod van zowel voorraad als voorzorg: het sterfproces van dorpen omkeren, voor de lokale mensen zorgen en zorgen dat de dorpsouderen zolang mogelijk in hun huis en familiale en sociale omgeving kunnen blijven in plaats van voortijdig naar zorgtehuizen te gaan.

‘Twee vliegen in één klap: mensen zijn gelukkig en de Duitse samenleving bespaart een hoop zorggeld’

‘Twee vliegen in één klap: mensen zijn gelukkig en de Duitse samenleving bespaart een hoop zorggeld’, aldus een overtuigde Frey. Het DORV-concept met zijn lokale faciliteiten biedt dus veel meer aan dan kruidenierswinkels. Het focust op het behoud van levenskwaliteit tegenover een demografisch veranderende context en voorkomt ook waardedaling van onroerend goed en bestaande infrastructuren.

Thuis in het hele land

Algauw werd DORV met vragen overspoeld. Dat inspireerde Frey, die recent een sabbatsjaar in het onderwijs nam, om zijn expertise te delen en een eigen consultancybedrijfje op te richten. In 2007 opende de tweede DORV-winkel in Duitsland, een kopie van de winkel in Barmen. Onder Freys vleugels werden regionale kantoren over het hele land geopend. Zijn team is intussen operatief in vijftig dorpen. In 2014 openden bijvoorbeeld nog winkels in Seddin, Brandenburg en Grambow en Mecklenburg.

‘Daar gaan telkens haalbaarheidsstudies aan vooraf’, aldus Frey. ‘Lokale omstandigheden kunnen immers enorm verschillen. Elke DORV-winkel moet rendabel zijn. Dat betekent dat hij dus ook op maat van de lokale noden moet zijn.’

DORV heeft intussen ook zijn activiteiten naar stadswijken en treinstations verlegd. ‘Daar zie je tenslotte gelijkaardige structurele problemen’, zegt Frey. Zo bevindt zich vandaag in het hart van het Duitse district Düren al een DORV, QuartVier, en in het treinstation van Stollberg een SerVicePoint, een andere DORV-winkel.

Heinz Frey kreeg met zijn concept een Federaal Kruis van Verdienstelijkheid

© DORV

Heinz Frey, die een Federaal Kruis van Verdienstelijkheid kreeg, is overtuigd dat het succes in de eerste plaats berust op de actieve betrokkenheid van burgers en bewoners. Dit principe staat ook duidelijk te lezen in een positietekst van de regionale beweging. ‘Zonder die betrokkenheid creëer je geen duurzaam project’, klinkt het.

Onderzoekers en vertegenwoordigers in Duitsland lieten zich positief uit over het DORV-project, zien het als een tegentrend tegen massaconsumptie die steeds meer navolging krijgt.

In 2009 won DORV de Robert Junk Prijs van de federale staat van Noord-Rijnland-Westfalen. Andere prijzen volgden.

Dit artikel werd overgenomen van Future Perfect.