Op 8 juni protesteerden feministische organisaties uit heel Europa aan de voet van de Kunstberg in Brussel tegen vrouwengeweld. Vrouwen zijn vaak de grootste slachtoffers van de verrechtsing en een algemene inperking van rechten en sociale verworvenheden, ook in Europa. Er is hier nog werk aan de winkel.
De European Women’s Lobby (EWL) vierde afgelopen week het twintigjarig bestaan van het Observatorium voor geweld tegen vrouwen en meisjes. Na afloop van een internationale conferentie met meer dan 350 experten, professionals en vrouwenrechtenactivisten was er op donderdag de manifestatie Loud and United tegen gendergeweld.
© Esther Couderé
Solidariteit met alle vrouwen in de wereld
Een stoet vertrekt van het stadshuis naar het Albertinaplein. De manifestanten vertegenwoordigen vrouwen in Brussel, het hart van Europa, in een waaier aan Europese talen.
© Esther Couderé
Een megafoon, actieborden, vlaggen en een samenhorige sfeer, alle elementen van een protestactie zijn aanwezig. De paarse kleur, symbool tegen gendergeweld, is alomaanwezig in de groep.
De toon is vrolijk, de ondertoon ernstig. Gendergeweld is een vaak onzichtbare realiteit in Europa. De grote borden in de vorm van handen met het woord ‘stop’ erop maken duidelijk waar het om draait: basta met geweld tegen vrouwen.
© Esther Couderé
En dit is een zaak van mannen en vrouwen. Aangekomen op het Albertinaplein aan het Centraal Station heeft een mooie groep mensen zich verzameld. Voornamelijk vastberaden vrouwen, maar hier en daar staat ook een man sterk. Een jonge man vertelt dat hij bij de actie aanwezig is, omdat hij feminist is. Wat betekent feminisme anno 2017?
‘Feminisme is bestaande machtsstructuren bevechten, en dit gaat om zoveel meer dan de loonkloof dichten’, vindt hij. ‘Zo probeer ik een kleine bijdrage te leveren.’
Misdaden tegen vrouwen zijn misdaden tegen de mensheid
‘Wij zijn hier omdat gendergeweld een universeel probleem is’, vertelt een vrouw in het Spaans. ‘Het is heel belangrijk dat feministische en mensenrechtenorganisaties samenkomen in de hoofdstad van Europa om te tonen dat het moment van basta is aangebroken.
Het moet ophouden, we moeten duidelijk maken dat het Ni Una Menos mag zijn (verwijst naar de feministische beweging uit Argentinië tegen feminicide die Niet Een vrouw Minder aan gendergeweld wil verliezen, nvdj). Het is heel belangrijk dat de strijd voor vrouwenrechten ook hier leeft, net als in Zuid-Amerika het geval is. De bijeenkomst vandaag toont dat de strijd in Europa sterk staat’, besluit ze.
‘Veel mensen weten niet dat het strafrecht abortus beschrijft als een moreel laakbare daad’
De strijdpunten zijn veelal dezelfde. Feministen in Latijns-Amerika strijden voor de depenalisering van abortus en baas zijn over eigen lichaam, en dit staat net zo goed op de agenda van Europese organisaties.
Een vertegenwoordigster van de humanistische organisatie deMens.nu vertelt dat zij samenkomen op de Kunstberg om abortus uit het Belgisch strafrecht te halen. ‘Abortus is in België slecht gedeeltelijk gedepenaliseerd.
Volgens ons hoort abortus niet thuis in het strafrecht, maar moet het een gezondheidsrecht zijn. Veel mensen weten niet dat het strafrecht abortus beschrijft als “een moreel laakbare daad”, dat is heel stigmatiserend’, besluit de jonge vrouw.
© Esther Couderé
© Esther Couderé
© Esther Couderé
De Femmes Prévoyantes Socialistes (FPS) zijn aanwezig met een stand en een boodschap. ‘Wij verzetten ons tegen eender welke vorm van geweld tegen de vrouw en willen dat abortus uit het Belgisch strafrecht verdwijnt.’
De beweging ziet de terugval van vrouwenrechten als een gevolg van de algemene achteruitgang van sociale rechten in België.
De beweging ziet de terugval van vrouwenrechten als een gevolg van de algemene achteruitgang van sociale rechten in België. Theo Francken en Donald Trump zijn beiden kop van jut, rood doorstreept op de pins die ze aanbieden.
Pierrette Pape, Policy and Campaigns Director van de European Women’s Lobby, erkent dat we ook in Europa een backlash beleven.
‘Europa heeft geen Trump, hoewel we af te rekenen hebben met Orban in Hongarije en Erdoğan in Turkije. Zo leeft er misschien het gevoel dat reageren op de backlash niet nodig is’, vertelt Pape.
‘In Latijns-Amerika is er ook een backlash en de vrouwen reageren, maar de afstand maakt het minder zichtbaar. De VS is nog steeds het machtigste land op de planeet en wat daar gebeurt weet iedereen. Europese vrouwen volgen dit op en uiten hun bezorgdheid in actie.’
Pierrette Pape, Policy and Campaigns Director van de European Women’s Lobby, erkent dat we ook in Europa een backlash beleven
© Esther Couderé
Toch is het volgens Pape niet overal feministische koek en ei. ‘We mogen niet vergeten dat in Polen het recht op abortus en contraceptie elke dag onder vuur ligt. In andere Europese landen zijn er vrouwen die huiselijk geweld niet aangeven, omdat er ongeloof is of de zaak als privé beschouwd wordt. Dit gebeurt vandaag in Europa en we moeten reageren. Laten we niet wachten tot er een Trump in Europa opkomt vooraleer we reageren’, verdedigt Pape.
Trump is katalysator voor bewustwording en activisme
De aanwezigen ontvangen Gloria Steinem, een icoon van het feminisme van de zogenaamde tweede golf in de VS, enthousiast op het podium. Om samen sterk te staan tegenover geweld is er nood aan sterke voorbeelden. Steinem kan dit duidelijk bieden, maar benadrukt ook het belang van het activisme van ieder van ons. Ze bedankt de aanwezigen.
‘Jullie zijn een inspiratie, bronnen van strategieën, en een revolutie voor ons. Wij bedanken jullie voor de steun tegen deze jammerlijke man, genaamd Trump, die wij de wereld hebben opgelegd.’ Steinem herinnert het publiek er aan dat Trump niet de meerderheid van de Amerikanen vertegenwoordigt.
Gloria Steinem
© Esther Couderé
‘Trump heeft een enorme toename in bewustzijn en activisme veroorzaakt. Ik zeg niet dat het dit waard is, ik zeg niet dat het niet gevaarlijk is. Maar wij zijn, zoals we in de VS zeggen, ontwaken.
Wij beloven dat we ons best doen om onze democratie te herstellen, om op te staan en met jullie te begrijpen dat we onszelf niet meer zullen laten verdelen door gender, ras, klasse, kaste en al deze bullshit.’ Seksisme en racisme mogen volgens de activiste niet los van elkaar zien worden.
De actievoerders begrijpen dat ze samen sterk staan. Aan de voet van de Kunstberg in Brussel is vrolijk samenzijn een strategie tegen geweld. Een verscheidenheid aan individuen van alle leeftijden vertegenwoordigen een kleurrijk en veelstemmig Europa.
© Esther Couderé
Diversiteit omarmen in Europa is ook gekoppeld aan de vluchtelingensituatie. Pape vertelt over het werk dat de EWL vorig jaar met vluchtelingenvrouwen ondernam.
‘Het was mooi de solidariteit te zien tussen vrouwen die al in Europa gesetteld zijn en nieuwkomers. Het toont dat we alert moeten blijven om te voorkomen dat we verschillende klassen vrouwen creëren. We ondervinden allemaal geweld en moeten daarom solidair zijn.’
‘We maken allemaal discriminatie mee, gewoon omdat we vrouwen zijn, en dat creëert een sterke samenhorigheid.’
Pape wijst op een heterogene vrouwenbeweging, maar merkt op dat alle vrouwen iets delen. ‘We maken allemaal discriminatie mee, gewoon omdat we vrouwen zijn, en dat creëert een sterke samenhorigheid.’
Het organisatieteam van de actie komt het podium op. Na de kreten en vrolijkheid in de eenheid, vraagt Pape samen een stille choreografie op te voeren. ‘De stilte symboliseert de stemmen van alle vrouwen: niet gehoord, niet geloofd.’
De choreografie stileert de eenheid. Terwijl we de vrouwen herdenken die vandaag niet meer bij ons zijn, gaan we naar beneden, we staan terug op en voelen ons sterk, we drukken het teken van womanpower uit. De armen gaan de lucht in tegen verkrachting en we nemen de hand vast van de persoon naast ons. ‘Unite unite, we fight for woman’s rights.’
© Esther Couderé
© Esther Couderé
© Esther Couderé
© Esther Couderé
We pikken het niet meer
‘1, 2, 3, 4 we won’t take it anymore’, klinkt uit de microfoon en echoën de vrouwen. Volgens de Europese Vrouwenlobby ondervindt een op drie vrouwen in de Europese Unie fysiek of seksueel geweld. Dat zijn 62 miljoen vrouwen.
Iedere week worden vijftig vrouwen door hun partner of ex-partner vermoord. Vrouwen en meisjes in Europa bevinden zich in prostitutienetwerken, zijn slachtoffer van besnijdenis en worden elke dag in de straten van Europa lastig gevallen.
© Esther Couderé
© Esther Couderé
Pape vertelt hoe het hele verhaal ook verbonden is met de behandeling van vrouwen in de politiek. ‘Vrouwen kunnen niet altijd praten over hoe hun collega’s hen seksueel lastigvallen. Wij geven hen de kracht om zich uit te spreken en anderen te helpen, zodat vrouwen overal veilig kunnen zijn’, aldus Pape.
‘We moeten ook vrouwen bereiken die minder toegang tot internet hebben of die zich misschien niet in een situatie bevinden waar ze steun krijgen’
Hoe kunnen we aansluiting vinden bij elkaar? Volgens Pape doen we dit al vaak via het internet en met bijeenkomsten zoals vandaag, waar vrouwen uit heel Europa samenkomen om van elkaar te leren.
‘Maar’, vindt Pape, ‘we moeten ook vrouwen bereiken die minder toegang tot internet hebben en minder op de hoogte zijn, of die zich misschien niet in een situatie bevinden waar ze steun krijgen. Daarom willen wij ook de nadruk leggen op de eerstlijnsorganisaties en het grondwerk dat ze elke dag verrichten.
Terwijl wij hier aan het praten zijn, gaan er vrouwen naar een opvanghuis, vertellen ze over hun leven. Dat is de realiteit. Het is dus goed om dit soort acties zoals vandaag te organiseren, maar er zijn vrijwilligers die dit dag in dag uit mogelijk maken. Het is belangrijk hun werk te erkennen en financieel te ondersteunen.’
Wat nu?
‘Ik kijk ernaar uit te zien wat er nu gaat gebeuren’, eindigt Steinem haar boodschap aan de Europese vrouwen. Wat nu?
© Esther Couderé
Pape vertelt dat voor de EPW geweld hoog op de agenda staat gezien de Conventie van Istanbul. Dit is de gangbare naam voor het verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld.
De conventie is het eerste juridisch bindende instrument op Europees niveau dat een wettelijk kader creëert voor preventie, bestraffing en begeleiding van slachtoffers van gendergeweld.
Het gaat om verschillende vormen van geweld zoals huiselijk geweld, gedwongen huwelijken, genitale verminking, stalking en fysiek, psychologisch en seksueel geweld. Het verdrag moet er ook voor zorgen dat gender gerelateerde asielverzoeken onderzocht worden met een respectvolle benadering van de rechten van vrouwen en jonge meisjes.
© Esther Couderé
De Europese Commissie verklaarde 2017 als Europees Jaar van actie om geweld tegen vrouwen en meisjes een halt toe te roepen.
‘We zien de vruchten van twintig jaar werk. Het is mooi en frustrerend tegelijkertijd, want het gaat nooit zo snel als je wel zou willen. Wat volgt, is vrouwen met verschillende perspectieven samenbrengen, vrouwen die samenkomen en nee zeggen tegen geweld.’
De voorvechtster vertelt hoe er op het congres afgelopen week vrouwen waren die situaties van geweld hadden overleefd. ‘Er was duidelijk een gevoel van solidariteit. Er gebeurt iets als je vrouwen de ruimte geeft samen te spreken.’
‘Het gaat erom van elkaar te leren’, vindt Pape. Ze geeft als voorbeeld abortus, dat is toegestaan in veel Europese landen. ‘We mogen trots zijn. Tegelijkertijd moeten we beseffen dat iedere stap bedreigd wordt, want mannen domineren het systeem.
‘We werken niet binnen een systeem om minder slecht behandeld te worden. We willen een revolutie’
We moeten strategieën vinden om het systeem te verstoren. Wij werken niet alleen binnen een systeem om minder slecht behandeld te worden. We willen, zoals Gloria Steinem zegt, een revolutie, niet alleen een hervorming.’
Een van de vrouwen van de manifestatie zegt dat we ons op een sleutelmoment bevinden. ‘Vrouwenrechten en onze vrijheid om te beslissen over ons lichaam zijn in gevaar. Het is tegelijkertijd een grote kans om onze medestrijdsters en -strijders te leren kennen en samen tegen ongelijkheden te vechten.’
© Esther Couderé
De bloemen voor de slachtoffers van gendergeweld worden weer uitgedeeld. De strijd gaat voort.