Een Palestijnse generatie geboren in de ondervragingsruimtes

Bron: Activestills.org​

Donderdagnacht twee maart omstreeks 3u in Aida Camp, Bethlehem. Twee zware jeeps scheuren met gierende banden door de smalle steegjes van het Palestijns vluchtelingenkamp. De motor blijft ronken terwijl een tiental gemaskerde, zwaargewapende mannen uitstappen. Ze kloppen hard op de deur en roepen dwingend om open te doen. Binnen slaapt de dertienjarige Humam nog. Hij wordt wakker gemaakt met een geweerloop in zijn gezicht. Enkele seconden later wordt hij met zijn gezicht tegen de muur gekwakt en doet de leider van de bende hem handboeien aan. Drie andere geweldenaren houden intussen Humams wanhopig schreeuwende ouders op afstand. Zijn moeder smeekt: ‘Alsjeblieft, hij is nog maar een kind.’ De leider van de gewapende bende doet zijn bivakmuts tot aan zijn neus omhoog en roept: ‘Dit is geen kind!’

De dertienjarige jongen kan nog net ‘Maak je geen zorgen mama!’, roepen voor hij de deur uit gesleurd wordt en in een jeep gegooid. Met piepende banden vertrekken die terug in de nacht.

Het bovenstaande is geen scène uit een slechte misdaadfilm. Het is een beschrijving van een standaardoperatie van het Israëlisch leger. Palestijnse minderjarigen zijn sinds 1967 altijd al goed vertegenwoordigd geweest in Israëlische gevangenissen. Sinds 2015 zien mensenrechtenorganisaties echter een grote stijging in de arrestaties en veroordelingen van Palestijnse jongeren. Er worden meer jonge kinderen (tussen 12 en 15) gearresteerd, en de arrestatie- en ondervragingsmethodes worden steeds gewelddadiger. Waarnemers spreken van een patroon, een procedure, een bewuste tactiek.

‘Palestijnse kinderen zijn een doelwit geworden voor de Israëlische regering.’

Issa Qaraqe is lid van de Palestijnse Autoriteit, en bevoegd voor Palestijnse gedetineerden in Israëlische gevangenissen. Hij is ervan overtuigd dat het viseren van kinderen een politieke beslissing is: ‘Palestijnse kinderen zijn een doelwit geworden voor de Israëlische regering. Tot 2015 werden 700 minderjarigen per jaar gearresteerd, nu zitten we jaarlijks aan 1300 arrestaties’, vertelt de functionaris. ‘Er zijn wetswijzigingen doorgevoerd die het mogelijk maken om kinderen van twaalf jaar oud te arresteren. De maximumstraf voor het gooien van stenen gooien werd opgetrokken naar twintig jaar.’

Revolvers op tafel

Nadat Humam uit zijn bed werd gelicht, voerde de jeep hem naar de militaire basis voor ondervraging. Die verliep niet bepaald kindvriendelijk.

De jonge Humam werd ‘s nachts uit zijn bed gelicht en hardhandig ondervraagd door Israëlische veiligheidstroepen

© Amani Asad​

De dertienjarige moest eerst drie uur wachten in de nachtelijke kou tot de zon opkwam. Hij zat op het binnenplein van de basis, gehandboeid en met enkel een T-shirt en een broek aan. Bij zonsopgang werd hij naar de ondervragingsruimte geleid. ‘Daar kreeg ik eerst enkele slagen, en begon de officier tegen mij te schreeuwen. Hij zei dat hij mij zou doden als ik niet bekende.’

Dat dreigement werd volgens de jonge Palestijn kracht bijgezet doordat de Israëlische ondervrager twee wijsvingers tegen Humams slaap zette en een schietgebaar maakte. Later legde een van de ondervragers zijn revolver dreigend op tafel. Ze beweerden bewijzen te hebben dat Humam stenen had gegooid naar het Israëlisch leger tijdens rellen in Aida Kamp. Er zouden foto’s van zijn. Een vriend die al in de gevangenis zat, zou hem ook verraden hebben. ‘Ik was zeker dat ik niets gedaan had, dus ik vroeg om de bewijzen te tonen,’ vertelt de tiener. ‘Dat maakte de ondervragers kwaad en ik kreeg opnieuw enkele slagen.’

De ondervraging duurde uiteindelijk negen uur. Om de drie uur kreeg Humam tien minuten pauze. De jongen beweert dat hij vanaf zijn arrestatie om drie uur ‘s nachts niet geslapen had en geen voedsel of water had gekregen. Na de ondervragingen werd hij de poort van de militaire basis uit geduwd, met de boodschap dat hij vrij was.

Volgens Issa Qaraqe hanteert Israël zo’n detentiebeleid niet uit veiligheidsoverwegingen. ‘De gewelddadige ondervragingstechnieken dienen niet om informatie aan de minderjarige te onttrekken. Het is folteren om te folteren, een zieke manier om de vreugde te doden van onze volgende generatie.’

Driekwart van de minderjarigen ervaren enige vorm van fysiek geweld na de arrestatie

Volgens een rapport van de PLO en mensenrechtenorganisatie Addameer arresteerden Israëlische bezettingstroepen vorig jaar 6640 Palestijnen, waaronder 1332 kinderen. Uit onderzoek van kinderrechtenorganisatie Defence for Children International (DCI) blijkt dat driekwart van de minderjarigen enige vorm van fysiek geweld ervaren na de arrestatie.

In 97 procent van de gevallen is er geen ouder aanwezig tijdens de ondervraging en hebben ze geen toegang tot juridische bijstand. In 88 procent van de gevallen werden de kinderen niet correct geïnformeerd over de reden van hun arrestatie.

Op het diagram onderaan de infografiek zie je de stijging in het aantal opgesloten kinderen de laatste jaren.

Bron: Addameer​

Amnesty International (AI) bevestigt en veroordeelt die praktijken in zijn jaarlijks mensenrechtenrapport: ‘Marteling en slechte behandeling van gedetineerden, inclusief kinderen, door Israëlische troepen blijft wijdverspreid en wordt straffeloos begaan. Vastgestelde methoden zijn slagen, pijnlijk fixeren, slaapdeprivatie, pijnlijke lichaamshoudingen en bedreigingen.’ Verderop in het rapport stelt AI dat meer dan 1000 klachten van foltering door Israëlische ondervragingsdiensten zijn neergelegd bij het Israëlisch ministerie van Justitie sinds 2001, maar dat geen enkel crimineel onderzoek is geopend.

Aanval op de geesten

‘Israël probeert een generatie van kinderen te kweken die psychologisch gebroken zijn’, concludeert Palestijns psychiater Fardous Al-Issa. Samen met socioloog Mohammed Mahajneh onderzocht zij de mentale effecten van het Israëlisch detentiebeleid op Palestijnse jonge geesten. ‘Veel kinderen hebben het moeilijk om zich na hun bevrijding opnieuw in hun gemeenschap te integreren. Ze durven niet meer buiten komen en gaan niet graag naar school.’ Dat illustreert volgens de psychiater hoe het beleid dient om de bezette Palestijnse bevolking te verdelen en te controleren.

‘Uit ons onderzoek bleek dat in meer dan 90 procent van de gevallen de persoonlijkheid van de jongeren niet vernietigd of veranderd was door de opsluiting en ondervraging.’ Dat wil volgens haar zeggen dat de meerderheid niet sociaal onaangepast wordt, ondanks de agressieve technieken. ‘Wel vertonen veel slachtoffers tekenen van trauma (38 procent) en ernstige psychologische gedragsstoornissen (20 procent).’ Angstaanvallen, slaapstoornissen, een obsessie met veiligheid en verslaving aan alcohol en nicotine zijn de meest voorkomende aandoeningen. ‘Bovendien vertoonde bijna 70 procent van de onderzochte kinderen symptomen van depressie’, geeft professor Al-Issa nog mee.

In enkele gevallen werden zelfs honden ingeschakeld om kinderen bang te maken.

Socioloog Mahajneh stelt dat verschillende arrestatie- en ondervragingstechnieken erop gericht zijn om psychologische schade te berokkenen zonder fysieke letsels achter te laten. Volgens hem staat dat ook zo beschreven in Israëlische militaire handboeken. ‘Veel arrestaties gebeuren tijdens nachtelijke raids. Dat zorgt voor het eerste trauma. In de jeep naar de ondervragingsruimte zijn geen getuigen, dus daar gaat de mishandeling verder’, zegt de Palestijnse onderzoeker. Andere methoden van geestelijke foltering die hij vaststelde in het onderzoek zijn blootstelling aan koude, slaapdeprivatie, schelden & bedreigen, vernederingstechnieken… In enkele gevallen werden zelfs honden ingeschakeld om kinderen bang te maken.

Bij de veertienjarige Omar werd nog een andere techniek gebruikt. Hij werd in april 2016 opgepakt op verdenking van stenen te gooien en ondervraagd. Omar lijdt al zes jaar aan diabetes en neemt vier à vijf insulineshots per dag. Er is een apparaat bevestigd aan zijn lichaam dat hem waarschuwt wanneer zijn suikergehalte wijzigt en waarmee hij zijn shots toedient. Tijdens de ondervraging liet de legerofficier hem niet toe om het apparaat te gebruiken en verwijderde het zelfs.

‘Het doel van die ondervragingstechnieken is niet enkel informatie verkrijgen, maar ook om zoveel mogelijk psychosociale schade toe te brengen’, zegt de socioloog. ‘Het is een aanval op de geest.’

Psychiater Fardous Al-Issa spreekt op The Third International Prisoners Conference in Ramallah op 15 maart 2017. Links van haar zit socioloog Mohammed Mahajneh. Zij onderzochtten de effecten van het Israëlisch detentiebeleid op de mentale gezondheid van Palestijnse jongeren

© Willem De Maeseneer​

Militaire rechtbanken

Na hun ondervraging worden sommige Palestijnse jongeren, zoals Humam, vrijgelaten. Anderen (tussen 500 en 700 minderjarigen per jaar) worden daarna vervolgd in Israëlische militaire rechtbanken. Volgens een rapport van de Verenigde Naties is Israël het enige land ter wereld dat systematisch kinderen vervolgt in militaire rechtbanken. De aanklager draagt er hetzelfde uniform als de rechter, een militair IOF-uniform.

Eva Brems: ‘De overtredingen zijn zo flagrant en manifest dat het eigenlijk zelfs geen interessante case is voor een jurist.’

In de rechtbank zien de kinderen, geketend en in bruin gevangenisplunje, hun ouders voor het eerst terug sinds hun arrestatie. Met hen spreken of hen aanraken is wel verboden. Hun advocaat zien ze dan ook voor het eerst. In het rapport van de VN staat dat de bekentenis van het kind meestal de voornaamste bewijslast is tegen de jeugdige verdachte, hoewel die vaak onder druk is bekomen tijdens de ondervraging.

Ook gebeurt het vaak dat de jonge Palestijnen een bekentenis tekenen die is opgesteld in het Hebreeuws, hoewel ze die taal niet machtig zijn.

Op die manier hebben Israëlische militaire rechtbanken een veroordelingspercentage van meer dan 99 procent. Dat staat in het mensenrechtenrapport 2014 van het Amerikaans ministerie van Buitenlandse Zaken.

Een oud onderzoek van de Israëlische ngo B’tselem suggereert hetzelfde. Tussen 2005 en 2010 onderzochten zij 835 militaire rechtszaken van Palestijnse kinderen. Daarvan werd één verdachte vrijgesproken.

Over de legaliteit van het Israëlisch detentiebeleid voor minderjarigen volgens het internationaal recht kan Eva Brems, hoogleraar Mensenrechten aan de Universiteit Gent, kort zijn: ‘De overtredingen zijn zo flagrant en manifest dat het eigenlijk zelfs geen interessante case is voor een jurist.’ (Voor meer info over de wetgeving rond het thema, zie onder.)

Palestijnse kinderen verblijven gemiddeld zes maanden in de gevangenis. Er zijn uitzonderingen die tien of twintig jaar krijgen. Humam heeft tien vrienden die momenteel opgesloten zijn, waarvan er één een straf van drie jaar moet uitzitten. Er zijn veel minder gevallen van fysieke mishandeling tijdens het uitzitten van de straf. Wel kunnen kinderen weinig bezoek krijgen van hun ouders, gemiddeld om de drie maanden. In Megiddo, de grootste gevangenis, hebben de jonge gedetineerden ook geen toegang tot een telefoon.

Arrestatie en opsluiting van minderjarigen op de Westelijke Jordaanoever.

Bron: Activestills.org​

The matrix

Ook gerenommeerd antropoloog Jeff Halper denkt dat het Israëlisch detentiebeleid een politiek doel heeft. Hij spreekt van The matrix of control. Het systematisch opsluiten is gewoon een maatregel om de Palestijnen onder de knoet te houden. (Andere onderdelen van die matrix zijn de militaire bezetting, de nederzettingen,…)

Het feit dat 40 procent van de mannelijke Palestijnse bevolking ooit in de gevangenis belandt, doet alleszins vermoeden dat niet enkel veiligheidsredenen meespelen. En sinds twee jaar zijn kinderen dus ook in de matrix beland. Hoewel Israël een ‘geassocieerde partner’ is van de EU, zwijgt Europa. Zo’n partners zijn in principe verplicht om de mensenrechten en de democratische principes te respecteren. Gideon Levy, Israëls bekendste journalist, zwijgt niet. Op de International Prisoners Conference in Ramallah in maart 2017 sloot hij zijn speech als volgt af: ‘Hoe kan de Israëlische regering met zichzelf leven? Hoe kunnen ze hun leger het meest morele leger ter wereld noemen? Een maatschappij die kinderen mishandelt op die manier, heeft een probleem. Israël heeft zijn menselijkheid verloren.’

Wat zegt het internationaal recht over het vervolgen van kinderen?

Het Verdrag inzake de rechten van het kind:

Kinderen moeten zoveel mogelijk buiten het juridisch proces gehouden worden.

Kinderen mogen enkel vervolgd worden in uiterste noodzaak, en als volgende zaken gegarandeerd zijn:

• Rechtsprocedures moeten gewijzigd worden zodat het kind volledig begrijpt en participeert in de procedures.

• Strikte beperking op het gebruik van handboeien

• Tijdens ondervraging moet het kind altijd toegang hebben tot gerechtelijke bijstand en ouders.

• Kinderen moeten behandeld worden op een manier die overeenkomt met hun leeftijd en met hun waardigheid.

• Kinderen moeten altijd de mogelijkheid hebben om contact te hebben met hun familie via correspondentie en bezoek.

Inbreuken tegen de Vierde Conventie van Genève?

De Conventie beschouwt volgende zaken als ‘zware inbreuken’:

• Onwettige transfer van de bezette bevolking

• Onwettelijke opsluiting van een beschermd persoon

• Het bewust ontnemen van de rechten op een eerlijk proces

• Foltering en onmenselijke behandeling en/of bewust lijden of letsels toebrengen aan lichaam of gezondheid.

Bovenstaande vier punten worden ook beschouwd als oorlogsmisdaden in strijd met het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof