Race tegen de tijd: hongerstaking Palestijnse gevangenen gaat vijfde week in

© REUTERS/Mohamad Torokman​

Op 17 april begonnen een duizendtal Palestijnse gevangenen aan een massale hongerstaking ‘Voor Vrijheid en Waardigheid’ na een oproep van Marwan Bargouthi, een Palestijnse verzetsleider die veroordeeld is tot vijf maal levenslang. Sindsdien is hun aantal enkel nog maar gegroeid.

Marwan Barghouti in 2001. Sinds 2004 zit hij in de Israëlische gevangenis.

Foto: BDalim (CC BY-SA 3.0)​

De meeste van hen zijn dus al hun vijfde week aan het vasten, zout water is het enige dat ze tot zich nemen. Het hongergevoel is al lang verdwenen, de gezondheid van de deelnemende gevangen gaat sterk achteruit. Extreem lage bloeddruk, constante hoofdpijn, bewustzijnsverlies en spieratrofie (het wegkwijnen van de spieren) zijn maar enkele van de effecten op een lichaam dat meer dan een maand geen voeding krijgt.

Nu sommigen onder hen aangekondigd hebben ook te zullen stoppen met water te drinken, is de hongerstaking veranderd in een race tegen de tijd.

Verschillende visies op basisrechten

De vastende gevangen willen basisrechten afdwingen. Op hun lijst met 27 eisen zijn de belangrijkste: meer familiebezoek, toegang tot een telefoon, degelijke medische zorg en toegang tot hoger onderwijs. Ook en vooral willen ze het regime van administratieve detentie en eenzame opsluiting doen stoppen.

Marwan Barghouti is een Palestijnse verzetsstrijder en politicus van de tweede intifada (letterlijk: ‘stenen oorlog’, Palestijnse opstand tussen 2000 en 2005). Hij is veroordeeld tot vijf maal levenslang door de Israëlische militaire rechtbank omdat hij een aandeel zou hebben in vijf moorden op Israëlische burgers tijdens de intifada. Hijzelf heeft de feiten altijd ontkend en wou zich tijdens het proces niet verdedigen omdat hij de Israëlische rechtbank niet erkent. Voor de Israëli’s is hij een veroordeelde terrorist, voor de Palestijnen een politieke leider die burgerdoden altijd wou vermijden.

Het COGAT (Coördinatie voor Regeringsactiviteiten in de Bezette Gebieden), het bevoegde Israëlische regeringsapparaat, reageerde na het begin van de honger staking met een rapport waaruit moest blijken dat de omstandigheden in de gevangenissen voldoen aan internationale normen, en dat ze zelfs ‘beter zijn dan die in Westerse gevangenissen’. Volgens het rapport kunnen gevangenen genieten van basisrechten zoals medische zorg, vrijheid van religie en toegang tot een advocaat. De Palestijnse eisen van toegang tot een telefoon en hoger onderwijs worden weggezet als niet urgent.

Israëlisch regeringsapparaat COGAT: ‘Omstandigheden in Israëlische gevangenissen voldoen aan internationale normen.’

In totaal zitten er 6.500 Palestijnen, onder wie 62 vrouwen en 300 minderjarigen, in de cel in Israël. 500 van hen in het buitengerechtelijk regime van administratieve hechtenis, met andere woorden een opsluiting zonder proces of beschuldiging.

Mensenrechtenorganisaties Amnesty International en Human Rights Watch veroordelen Israël elke keer in hun jaarlijkse rapporten voor de toepassing op grote schaal van de administratieve detentie. Volgens het internationaal recht is dat slechts in zeer beperkte mate toegelaten.

Bovendien wordt de overgrote meerderheid van Palestijnse gevangenen vastgehouden op Israëlisch grondgebied. Dat is ook een schending van de Vierde Conventie van Genève, dat zegt dat personen uit bezette gebieden moeten vastgehouden op het bezet grondgebied, niet op het eigen territorium. Door dat beleid is het moeilijk voor Palestijnen om familiebezoek te krijgen.

Officieel mogen gevangenen een keer per maand hun familie zien. Maar omdat het voor Palestijnen van de Westelijke Jordaanoever niet evident is om een vergunning te krijgen om Israël te mogen betreden, gebeuren de bezoeken veel minder regelmatig. Volgens woordvoerder van de Palestijnse Autoriteit Hasan Abed Rabbo worden bovendien zo’n 1.000 Palestijnse gevangenen het recht op familiebezoek volledig ontzegd om veiligheidsredenen.

Ook de medische zorg in de Israëlische gevangenissen laat te wensen over volgens de mensenrechtenorganisaties. Human Righs Watch en Amnesty International hebben dit al meermaals aangekaart. Volgens Palestijnse ngo Addameer zijn tussen 2000 en 2008 17 gevangen gestorven door medische verwaarlozing.

Firas Nasrallah heeft als ex-gevangene aan den lijve ondervonden dat de medische zorg in Israëlische gevangenissen inadequaat is.

© Firas Nasrallah​

Voor Firas Nasrallah uit Bethlehem op de Westlijke Jordaanoever is de gezondheidszorg de belangrijkste eis op de lijst. Hij is zelf een ex-gevangene, en zijn broer en diens zoon doen beide mee aan de hongerstaking. Zestien jaar oud was hij toen hij voor het eerst veroordeeld werd. Hij kreeg vier jaar gevangenisstraf op beschuldiging van stenen te gooien. ‘Door de vochtigheid in mijn cel ontwikkelde ik ernstige huiduitslag over heel mijn lichaam’, zegt de 32-jarige bakker. ‘Ik krabde tot bloedens toe en kon geen oog dichtdoen van de jeuk, het was een marteling.’ Na verloop van tijd liep hij rond met open wonden, maar hij beweert dat zijn aandoening nooit werd behandeld. ‘Ik had de uitslag vier jaar lang, het enige medicijn dat ik ooit kreeg was een slaapmiddel.’

Honger en politiek

De hongerstaking wordt breed gesteund in de Palestijnse samenleving. Dagelijks zijn er manifestaties in verschillende Palestijnse steden om steun te betuigen aan de vastende gevangenen.

De staking en de massale mobilisatie van de Palestijnse bevolking zijn niet enkel een reactie op de slechte omstandigheden in Israëlische gevangenissen. Het is de tegelijk wederopstanding van een fractie binnen Fatah die door de partijtop jarenlang opzij werd gezet. Fatah is de dominante politieke partij op de Westelijke Jordaanoever en de leidende partij binnen de Palestijnse Autoriteit, de Palestijnse regering zeg maar.

Veel Palestijnen zouden Barghouti graag de rol van president Abbas zien overnemen.

De leider van de hongerstakers, Marwan Bargouthi, is ook lid van de partij. Hij uit echter al jaren kritiek op het feit dat de elite van Fatah haar roots als bevrijdingsbeweging vergeten is, en dat ze het status quo van de bezetting in stand houden in ruil voor persoonlijke privileges. Een mening die veel Palestijnen delen.

Zo bleek op het partijcongres in december, toen Barghouti de meeste stemmen haalde om te zetelen in het belangrijkste partijorgaan. Toen de posten verdeeld werden in februari liet de partijtop Barghouti links liggen. Een maand later begon de hongerstaking.

Onder de Palestijnse bevolking blijkt de consensus te heersen dat het niet uitmaakt of Barghouti ook politieke motieven heeft. Zijn eisen zijn terecht, en ze zijn het waard om het leven ervoor te riskeren. De partijtop van Fatah, waarvan president Mahmoed Abbas de personificatie is, is trouwens ongelooflijk impopulair. Velen zouden graag Barghouti zijn rol zien overnemen..’

Sinds de hongerstaking begon op 17 april proberen de Israëlische autoriteiten ze te breken. In de Israëlische krant The Times of Israel zei de woordvoerder van het Israëlisch gevangeniswezen dat er ‘strafmaatregelen zouden volgen voor de vastende gevangen.’ Alle familiebezoeken werden onmiddellijk geschrapt. Veel gezinnen van gedetineerden hebben dus al drieëndertig dagen niets meer gehoord van hun opgesloten familielid. Veel van de hongerstakers vlogen in eenzame opsluiting. Persoonlijk bezit werd afgenomen. ‘Ik wil benadrukken dat the Israeli Prison Service (IPS) niet onderhandelt met gevangenen’, zei  de woordvoerder in het zelfde interview.

© REUTERS/Mussa Qawasma​

Koekjes als lokaas

Firas Nasrallah heeft zijn gedetineerde broer en neef die meedoen aan de hongerstaking dus al drieëndertig dagen niet meer gehoord: ‘Ik wil weten hoe het met hen is, ik wil mijn steun kunnen betuigen.’ Het Internationale Rode Kruis monitort de gevangen nochtans, maar Nasrallah kreeg nog geen informatie via de hulporganisatie. ‘Ik voel mij verschrikkelijk telkens ik eet, omdat ik weet dat zij aan het verhongeren zijn.’

‘Ik voel mij verschrikkelijk telkens ik eet, omdat ik weet dat mijn familie in de gevangenis aan het verhongeren is.’

Op acht mei, toen de hongerstaking zijn derde week inging, stuurden de Israëlische autoriteiten een video de wereld in waarop te zien zou zijn hoe Marwan Barghouti in zijn cel stiekem koekjes eet.

‘Barghouti is een moordenaar en een hypocriet, die zijn medegevangen doet staken en lijden terwijl hij achter hun rug zit te eten.’ Dat was de boodschap van minister van Openbare Veiligheid Gilad Erdan die de video verspreidde.

Later in een radio-interview leek minister Erdan te bevestigen dat Barghouti het eten onmogelijk kon binnengesmokkeld hebben, en dat de koekjes daar geplaatst werden door de cipiers.

De vrouw van Barghouti, Fadwa Ibrahim, reageerde onmiddellijk door te zeggen dat de video gefabriceerd is. Volgens haar is het een poging om de steun voor Barghouti te ondermijnen.

Het is de grootste hongerstaking qua omvang en qua interne solidariteit. Eén hongerstaking van Palestijnse gevangenen in 1977 duurde langer, 42 dagen. Toch werd er in de Belgische media nauwelijks een woord over gerept. Ook internationale politieke leiders blinken uit in stilzwijgen.

Marwan Barghouti kondigde eergisteren aan ook te stoppen met water tot zich te nemen. Volgens Palestijnse media gaan verschillende andere gevangenen zijn voorbeeld volgen. Als de wereld blijft zwijgen, en als het Israëlisch gevangeniswezen blijft vasthouden aan zijn weigering om te onderhandelen, vallen binnen enkele dagen de eerste doden.