Latino immigranten vrezen pact tussen Trump en “de hardste sheriff van Amerika”

Angel Aragón (13) is bezorgd dat indien Republikeins presidentskandidaat Donald Trump op 8 november verkozen wordt, hij straks zijn moeder gaat deporteren, die zonder papieren in Phoenix woont en werkt. Trump heeft er tijdens zijn campagne immers geen twijfel over laten bestaan dat hij de naar schatting 11 miljoen immigranten die zonder papieren in de VS verblijven het land wil uitzetten.

‘Ik heb het moeilijk om me dat zelfs maar voor te stellen’, zegt Aragón tijdens een recent gesprek met MO* in Phoenix, hoofdstad van zuidwestelijke grensstaat Arizona. Aragóns moeder migreerde 17 jaar geleden van de Mexicaanse deelstaat Chihuahua naar Arizona. ‘Wat gaat er dan met me gebeuren? Moet ik dan met haar mee terug naar Mexico? Of word ik geadopteerd? Ik begrijp het gewoon niet.’

Zowat al zijn klasgenoten in een middelbare school in Phoenix zijn latino’s, hoofdzakelijk met Mexicaanse roots. Veel van hen zitten in hetzelfde schuitje: de ouders kwamen zonder papieren naar de VS, maar hun kinderen zijn er geboren, en dus Amerikaanse staatsburgers. Indien moeder of vader te maken krijgen met de politie, kunnen ze mogelijk terug naar Mexico gedeporteerd worden, of nog naar Honduras of El Salvador.

Angel Aragon (13, rechts) en Ricardo Zamudio (24, midden) schrijven in Phoenix latino kiezers in om te vermijden dat Trump president wordt.

© Arthur Debruyne

‘De verkiezingen zijn erg belangrijk omdat het ervan gaat afhangen of onze families mogen blijven of niet’, vervolgt Aragón. Daarom gooit hij alles in de strijd om mee het resultaat te bepalen. Dat doet hij door nieuwe kiezers in te schrijven, en dan vooral jongeren, vrouwen en kleurlingen: eenieder die allicht Democratisch stemt. Omdat de VS geen stemplicht kent, is het een belangrijke electorale strategie van politieke partijen: onbenut kiespotentieel activeren. Bij voorkeur voor een zogenaamde early ballot, een stembrief per post: ‘Dan is de kans groter dat ze ook effectief hun stem uitbrengen, zo moeten ze op verkiezingsdag niet gaan aanschuiven’, zegt hij.

Vandaag vat Aragón post op de parking van een Walmart, een megasupermarkt die de klok rond open is. Ook Vicenta Cárdenas (17) en Brianna Gutiérrez (17), wiens moeder evenmin papieren heeft, trekken shoppers aan de mouw met de vraag of ze al ingeschreven zijn. Zo niet, dan proberen ze dat te klaren bij het inladen van de boodschappen. Ze zullen er enkele uren doorbrengen en samen een twintigtal kiezers inschrijven.

Sommige voorbijgangers reageren dat ze niet gaan stemmen omdat ze geen van beide kandidaten smaken. De controversiële beleidsvoorstellen van Trump mogen dan wel een brug te ver zijn, men heeft ook knap genoeg van de elitaire establishmentpolitiek van de Clintondynastie, klinkt het. Gelatenheid troef. ‘Ik begrijp het niet’, zegt Brianna. ‘Mijn moeder zou heel graag stemmen, maar mag het niet. Ik zorg er dus voor dat haar stem toch vertegenwoordigd is.’

Brianna Cardenas (17) schrijft nieuwe kiezers in op een parking van een Walmart in Phoenix.

© Arthur Debruyne

Angst regeert

Angel Aragón is vrijwilliger bij Neigborhood Ministries, één van een coalitie van veertien latino belangengroepen en voter registration groups in de stad Phoenix, gegroepeerd onder de naam One Arizona. De coalitie werd opgericht in 2010 na het in voege treden van SB1070, één van de strengste immigratiewetten van de VS. Die wet voorzag onder meer dat elkeen die mogelijk een illegale immigrant was om zijn of haar papieren gevraagd kon worden - wat volgens critici de deur wagenwijd openzette voor racial profiling. Die voorziening is inmiddels vernietigd door een rechter.

‘Veel mensen trokken weg, naar Californië, of zelfs terug naar Mexico. We waren bang, en kwamen niet meer buiten.’

De draconische immigratiewet SB1070 veroorzaakte indertijd een schokgolf door de latinogemeenschap in Arizona. ‘De angst sloeg keihard toe’, zegt Ricardo Zamudio (24), coördinator van Neighborhood Ministries. ‘Veel mensen trokken weg, naar Californië, of zelfs terug naar Mexico. We waren bang, en kwamen niet meer buiten.’ Zowel voormalige leerlingen als een wiskundeleraar wisten ons te vertellen dat in veel scholen een aanzienlijk deel van de studenten een maand lang verdween na het in voege treden van de wet.

SB1070 was meteen ook de vonk die een kruitvat van opgestapelde woede en verontwaardiging deed ontploffen. Talrijke latino’s kwamen de straat op in een reeks grote betogingen en activisten kwamen van ver buiten Arizona om hun steun te betuigen. De wet veroorzaakte controverse in binnen- en buitenland en werd ook bekritiseerd door president Obama.

In Phoenix vertegenwoordigen latino’s 40 procent van de bevolking. Dat blijkt bovendien duidelijk uit het straatbeeld: openbare bewegwijzering is vaak tweetalig Engels en Spaans, alsook reclameborden. Ook uit andere aspecten blijkt de stevige verankering en opvallende aanwezigheid van latinocultuur.

Om verandering te bewerkstelligen, beseften latino activisten dat ze het politieke potentieel en engagement van hun gemeenschap moesten schakelen. Zo geschiedde: sinds 2010 heeft One Arizona een miljoen potentiële kiezers aangesproken en heeft de organisatie het aantal kiezers die op voorhand per post stemmen, de zogenaamde early ballots, verdriedubbeld.

Het vooruitzicht van een Trump-presidentschap lijkt de katalysator te zijn voor een ongeziene latinomobilisatie.

‘Trump is zoals SB1070, maar dan op steroïden’, zegt Ricardo Zamudio, de coördinator bij One Arizona. ‘Veel families zijn bang, zowel hier als in Mexico of Centraal-Amerika, waar huishoudens afhangen van een familielid dat hier werkt.’ Ook voor Zamudio persoonlijk is de stembusslag erg belangrijk. Samen met zijn moeder en twee broers kwam hij naar de VS als klein kind, zonder papieren. Vandaag geniet hij samen met vijf miljoen andere immigranten zonder papieren bescherming van deportatie onder de zogenaamde DACA-voorziening (Deferred Action for Childhood Arrivals), één van de executive actions van president Obama. Zo’n executive action is echter geen wet en kan snel weer geschrapt worden door een nieuwe president. ‘Ik ben er zeker van dat Trump DACA meteen gaat vernietigen’, zegt Zamudio.

Het vooruitzicht van een Trump-presidentschap lijkt de katalysator te zijn voor een ongeziene latinomobilisatie. Voor de komende verkiezingen had de coalitie One Arizona als doel 75.000 nieuwe kiezers in te schrijven in Maricopa County (Phoenix en omstreken). Veel vroeger dan verwacht was de kaap van 120.000 al gerond, en werd de actieradius uitgebreid tot buiten Phoenix. (One Arizona wordt overigens gefinancierd door de Open Society Foundations, opgericht door miljardair en filantroop George Soros.)

In een staat die al twintig jaar Republikeins stemt, zitten Clinton en Trump volgens de peilingen vandaag in een nek-aan-nekrace. ‘En dat is voornamelijk het werk van One Arizona’, aldus John Loredo, een politieke commentator en voormalig Democratisch kamerlid. ‘Ze hebben de woede rond SB1070 omgezet in een aanzienlijk burgerengagement.’

In oktober maakte een openbare aanklager in Phoenix bekend dat sheriff Joe Arpaio vervolgd zou worden voor het negeren van rechtbankbevel. Hij zakte prompt 10 procent in de peilingen.

© Arthur Debruyne

De hardste sheriff van Amerika

Naast een nieuwe president, staan in Maricopa County een hele waslijst andere ambten en kwesties op het stembiljet: ook senatoren dingen naar een nieuw ambstermijn, samen met openbare aanklagers, en kandidaat-bestuurders van de regionale watermaatschappij. Ook een verhoging van het minimumloon naar 15 dollar per uur en zelfs de legalisering van recreatief marihuanagebruik worden beslecht.

Arpaio draagt presidentskandidaat Trump op handen, en vice versa.

Voor veel latino’s in Maricopa County draait het misschien vooral om een nieuwe sheriff. Sinds 1993 bestuurt de 84-jarige Joe Arpaio de lokale politie. De zelfverklaarde ‘hardste Sheriff van Amerika’ gaat prat op een harde aanpak van criminaliteit, illegale immigratie inbegrepen. Arpaio draagt presidentskandidaat Trump op handen, en vice versa.

Sheriff Arpaio is ervoor berucht autobestuurders tegen te houden in immigrantenwijken voor een controle van hun papieren en ook razzia’s uit te voeren op plekken waar veel latino’s werken. In 2011 riep een rechter in Arizona die praktijken een halt toe. Omdat Arpaio volhardde, kondigde het openbaar ministerie in oktober aan dat het Arpaio zou vervolgen voor negeren van het rechtbankbevel, waar mogelijk zes maanden cel op staat. De man zakte prompt tien procent in de peilingen.

Toch is het allesbehalve zeker dat hij zijn post zal moeten afstaan. Arpaio kan reken op een trouwe aanhang en heeft voor zijn zevende ambtstermijn maar liefst twaalf miljoen dollar aan campagnemiddelen kunnen inzamelen, waarmee hij met kop en schouders uitsteekt boven elke lokale campagne in de VS.

Actievoerders protesteren in Tucson tegen de controversiële sheriff van Phoenix Joe Arpaio, aan het roer van de lokale politie sinds 1993.

© Arthur Debruyne

Bazta!

Als het van de politieke actiegroep Bazta Arpaio (een woordspeling op het Spaanse ‘basta’, genoeg, en Arizona) afhangt, krijgt Maricopa County hoe dan ook een nieuwe sheriff. De organisatie heeft een twintigtal staffers in dienst en telt een heleboel vrijwilligers onder de rangen. In de laatste rechte lijn naar de verkiezingen werden nog eens een honderdtal tijdelijke campagnevoerders in dienst genomen.

Bazta Arpaio heeft één duidelijk doel voor ogen: Arpaio van de troon stoten. ‘In de vorige verkiezingen won Sheriff Arpaio met een marge van ongeveer 50.000 stemmen’, zegt Leidy Robledo (25), een coördinatrice bij Bazta Arpaio. ‘We gaan op 100.000 deuren kloppen. We weten waar dat kiezerspotentieel zit, we moeten ze gewoon overtuigen om te gaan stemmen.’

De Bazta Arpaio manier van aanpakken gelijkt veel op die van Obama in 2008: hashtags, gifs, memes en hippe buttons en opvallende t-shirts. Net als Obama richt de campagne zich tot de kiezers die meer traditionele politici gewoonlijk links laten liggen: minder gegoede gemeenschappen, immigranten, jongeren en vrouwen. De opzet is een sterke ground game: kiezers aanspreken op het terrein in plaats van bijvoorbeeld televisiespotjes te plaatsen.

Maricruz Ramirez (50) trekt arme wijken in Phoenix in om kiezers in te schrijven. Ze wil ten allen koste een zevende ambtstermijn van de controversiële sheriff Joe Arpaio vermijden.

© Arthur Debruyne

Uit de schaduwen

Op een zaterdagvoormiddag begin oktober gingen we op stap met Maricruz Ramirez (50), campagnevoerster bij Bazta Arpaio. Die zaterdag was de huiskamer van Ramirez omgevormd tot een klein campagnehoofdkwartier. Naast een klein altaar aan Onze-Lieve-Vrouw van Guadalupe lag op een tafel al het nodige klaar: inschrijvingsformulieren voor nieuwe kiezers, balpennen en knalrode Bazta-t-shirts.

‘De Amerikaanse droom is door het beleid van Arpaio op zeker ogenblik omgeslagen in een nachtmerrie.’

Ramirez had die week kersverse vrijwilligers gerekruteerd: een Mexicaans-Amerikaans gezin met twee tienerjongens. Ook haar twee dochters, Alina (24) en Rocío Sanchez (22), gaan zo vaak ze kunnen mee op de baan. Speciale campagnesoftware had in een kleine wijk van bescheiden éénverdiepingshuisjes die woningen op kaart gezet waarvan de bewoners ingeschreven Democraten waren, maar opnieuw overtuigd moesten worden om op 8 november te gaan stemmen. Een aantal bewoners gaf blijk van opvallende vastberadenheid om sheriff Arpaio in het stemhokje wandelen te sturen. Van één Mexicaanse vrouw was recent de neef gedeporteerd: hij was opgepakt door deputies van Arpaio.

Ramirez heeft zelf geen papieren en steekt dat niet onder stoelen of banken. ‘De Amerikaanse droom is door het beleid van Arpaio op zeker ogenblik omgeslagen in een nachtmerrie’, zegt ze. ‘Maar nu is het welletjes geweest. We willen geen leven meer in de angst, bang om buiten te komen en om deel te nemen aan de samenleving, niet geïntegreerd of geëngageerd uit vrees om onze nek uit te steken. Genoeg daarmee, basta.’

Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.