De 94-jarige Stéphane Hessel, auteur van het immens populaire boekje Indignez-vous, krijgt de Burgerschapsprijs van de Stichting P&V. Tijdens een gesprek deze voormiddag beklemtoonde Hessel nog eens het belang van verontwaardiging, maar vooral van engagement en hoop.
Het belang van een samenleving waarin iedereen maximale kansen krijgt om zijn eigen keuzes te maken en samen te realiseren, is meer dan ooit aan de orde van de dag. Mark Elchardus, hoogleraar sociologie aan de VUB en voorzitter van de jury, illustreerde die stelling door te verwijzen naar een gemiddelde jeugdwerkloosheid van twintig procent in de Europese Unie, die in de meeste gemeenten van Brussel oploopt tot veertig procent. Jongeren kansen geven om voluit deel uit te maken van de samenleving is daarom de eerste opdracht, vond Elchardus. ‘Het lijkt misschien contradictorisch dat we daarom de prijs geven aan een 94-jarige, maar Stéphane Hessel heeft met zijn essays honderdduizenden mensen bereikt en met name jongeren.’
Het pamflet Neem het niet! is intussen drie miljoen keer verkocht in vele talen. De jury schrijft: ‘De publicatie van dit werk valt als bij toeval samen met de Arabische lente. De revolutie vindt navolging in Spanje, vanwaaruit de beweging van de indignados – geïnspireerd door de originele titel van het boek van Stéphane Hessel (‘Indignez-vous!’) – zich verspreidt over de hele wereld.’
Toekomst
Stéphane Hessel is blij met de prijs en de erkenning, zegt hij. ‘Op de eerste plaats omdat de Stichting P&V sociale en economische waarden belichaamt die ingaan tegen het losgeslagen, speculatieve kapitalsime dat onze samenleving verziekt heeft en beroofd heeft van haar fundamentele waarden. Op de tweede plaats omdat de Stichting haar focus richt op jongeren. Het is tenslotte deze generatie jongeren die de keuzes zal moeten maken voor de toekomst. Zij moeten zich bewust zijn van de enorme uitdagingen op het vlak van klimaat, energie en ecologie om een duurzame samenleving te creëren. En zij moeten zich losmaken van een maatschappij waarin een financiële oligarchie –de fameuze 1 procent– de rest van de samenleving domineert.’
Europa
Om de samenleving opnieuw op de juiste sporen te krijgen, gelooft Hessel in verdere integratie van Europa in een politieke unie. Op de vraag van MO* of hij dat geloof niet moet bijstellen nu de voorbije maanden meer dan ooit blijkt dat de Europese Unie niet echt werk maakt van de bescherming van de sociale verworvenheden van de burgers, antwoordt hij laconiek dat hij een geduldig man is, die nog best vijftig jaar wil wachten tot de Europese constructie afgewerkt is.
‘We hebben elkaar eeuwenlang bevochten, dus is het niet verwonderlijk dat we nu tijd nodig hebben om samenwerking echt vorm geven. Maar ik stel jammer genoeg vast dat het Europa dat de voorbije decennia opgebouwd is, vooral een Europa van de handel is gebleven. En dat economische Europa wordt dan op zijn beurt gedomineerd door een slecht gereguleerde financiële sector. De huidige Europese Commissie is zeker niet de motor van de noodzakelijke politieke en sociale unie, maar de noodzaak daaraan is zo groot dat ze er toch moet komen.’
Waardigheid
Stéphane Hessel schreef in 2010 het pamflet Neem het niet!, maar beklemtoont dat dit de eerste uitgave was in wat intussen een trilogie geworden is: Indignez-vous!, Engagez-vous! (gesprekken met Gilles Vanderpooten) en Le chemin de l’esperance (samen met Edgar Morin). Dat laatste is nog niet vertaald in het Nederlands. Vooral het derde deel is van belang, zegt Hessel: ‘Er is hoop, er bestaan wel degelijk manieren om de huidige vormen van onrecht te rechten. Centraal in mijn drie boekjes staat het belang van de waardigheid van elke mens. In het Frans klinkt die dignité ook heel sterk door in de oproep Indignez-vous.’
In Neem het niet! spaart Hessel ook de Israëlische staat niet. Toch wil hij niet gezegd hebben dat hij anti-Israëlisch zou zijn. ‘Ik heb me altijd heel erg betrokken gevoeld op de staat Israël, vanaf zijn oprichting’, zegt Hessel. ‘Maar regering na regering zag ik hoe men de internationale rechtsregels aan zijn laarzen begon te lappen. Het koloniseren van Palestijns grondgebied, het bouwen van een muur op Palestijns grondgebied, het veralgemeende gebrek aan respect voor de Palestijnse buren: dat kan niet anders dan verontwaardiging opwekken. Toch?’