Voedselbanken moeten honger in Zuid-Afrika stillen
Davison Makanga
27 maart 2009
Vijftienduizend arme Zuid-Afrikanen in de omgeving van Kaapstad krijgen voortaan meer eten op tafel via de eerste voedselbank in het land. De komende maanden worden ook in andere Zuid-Afrikaanse steden dergelijke centra geopend die de verzameling en verdeling van voedselhulp efficiënter moeten maken. Aan de fundamentele problemen van de voedselvoorziening in de sterkste economie van Afrika verandert dat weinig.
De voedselbank die maandag in Kaapstad de deuren opende, is een initiatief van het Zuid-Afrikaanse Forum voor Duurzame Voedselvoorziening en het Amerikaanse Global FoodBanking Network. Ze brachten levensmiddelenproducenten, hulporganisaties en de overheid samen om bestaande voedselhulpinitiatieven te stroomlijnen en te versterken. Het hart van de voedselbank is een opslagplaats van 600 vierkante meter. Voedselhulp en overschotten van boeren, de levensmiddelenindustrie en de detailhandel worden er samengebracht en verdeeld naar initiatieven die behoeftige mensen in een straal van 300 kilometer rond de stad helpen.
Nood is hoog
De voedselbanken die overal in het land zullen verschijnen, moeten op termijn een aanzienlijk deel van de 20 miljoen Zuid-Afrikanen bereiken die minder dan een dollar per dag verdienen, zegt Patrick Andries, de directeur van Food Bank South Africa. Het netwerk vormt een aanvulling op bestaande voedselhulpinitiatieven en uitkeringen voor arme mensen.
Het nieuwe initiatief geeft wel aan dat Zuid-Afrika ondanks zijn dynamische economie met een groot probleem zit. Eten wordt almaar minder betaalbaar voor arme Zuid-Afrikanen. De voedselprijzen lagen in januari 2009 16 procent hoger dan een jaar daarvoor.
De toekomst ziet er nog slechter uit. Grain South Africa, een vereniging van graanboeren, waarschuwt dat de rijke oogsten van de voorbije tien jaar voorbij zijn. Volgens de vereniging geven veel boeren er de brui aan omdat ze geen winst meer maken en omdat de bedrijfsrisico’s te hoog zijn. In de statistieken wordt dat al zichtbaar. In 2008 produceerde Zuid-Afrika twaalf miljoen ton maïs, drie miljoen ton meer dan wat het land zelf nodig heeft. De voorspellingen voor dit jaar gaan uit van een oogst die twee miljoen ton lager ligt.
Oplossingen
Volgens Neels Ferreira, de voorzitter van Grain South Africa, moet de overheid met meer subsidies en steunmaatregelen over de brug komen. Dat zou de boeren in staat te stellen betaalbaar en gezond voedsel te blijven produceren en er ook iets aan over te houden.
Andere experts dragen andere oplossingen aan. Volgens John Rook, de beleidscoördinator van het Regionaal Programma tegen Honger en Kwetsbaarheid, een internationaal programma om toekomstige voedselcrisissen in zuidelijk Afrika tegen te gaan, zou Zuid-Afrika er goed aan doen meer andere graangewassen te telen dan overwegend maïs. Sorghum is bijvoorbeeld ook erg voedzaam en kan beter tegen droogte.
Andile Mngxitama, een activist die opkomt voor het recht op grond voor arme boeren, vindt dat de Zuid-Afrikaanse regering te weinig werk maakt van de volgens hem broodnodige landhervorming. De ANC-regering die in 1994 aan de macht kwam, had beloofd tegen 1999 30 procent van de beschikbare landbouwgrond te herverdelen, maar volgens Mngxitama is nu nog maar vijf procent overgedragen aan arme Zuid-Afrikanen. Mngxitama gaat ervan uit dat veel meer Zuid-Afrikanen in hun eigen voedselbehoeften zouden voorzien als de vruchtbare landbouwgrond beter verdeeld werd.
Arme Zuid-Afrikanen moeten ook meer toegang krijgen tot scholing en microkrediet en moeten meer kansen krijgen om zelf een inkomen te verwerven, oordeelt professor Cheryl Hendricks, de directeur van het Afrikaans Centrum voor Voedselveiligheid aan de Universiteit van KwaZulu-Natal in Durban. Volgens haar moeten ontwikkelingsprogramma’s meer in die richting gaan, en kunnen uitkeringen gekoppeld worden aan voorwaarden die de begunstigden aanzetten productiever te worden.