Zimbabwe hervat export bloeddiamanten

Het Kimberley Process (KP), de waakhond van de diamantindustrie, die beoordeelt of diamanten wel of niet bijdragen aan mensenrechtenschendingen, heeft zich verslikt in diamanten uit het Zimbabwaanse Marange. De 49 leden, die 75 landen vertegenwoordigen, konden het vorige week niet eens worden over de status van de diamanten. Ook voor het stempel “conflictvrij” is unanieme goedkeuring vereist.

Of diamanten uit Zimbabwe nu wel of niet zo mogen worden aangemerkt, is niet duidelijk. De interpretaties van de conferentie lopen uiteen. Zimbabwe heeft intussen de export hervat en noemt de diamanten “conflictvrij”. De KP is zijn geloofwaardigheid kwijtgeraakt, zeggen verschillende maatschappelijke organisaties, die vorige week al uit protest de conferentie in de Congolese hoofdstad Kinshasa verlieten.

Verenigde Staten

Ook de Verenigde Staten zijn “diep teleurgesteld in Kinshasa wat betreft Zimbabwe”, liet Washington vorige week in een verklaring weten. In tegenstelling tot sommige berichten heeft Kinshasa geen consensustekst opgeleverd, en dat is wel nodig voordat de export mag worden hervat, aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken.

“De diamanten worden gewonnen door schimmige Russische, Chinese en Zuid-Afrikaanse joint ventures met figuren uit de naaste omgeving van het Mugabe-regime. Wat de opbrengsten zijn weet niemand en de vrees is dat die gebruikt worden om knokploegen te financieren”, zegt Anton Dekker, expert Zimbabwe bij het Nederlands Instituut voor Zuid-Afrika.

Volgens een rapport uit 2009 van Human Rights Watch hebben soldaten van Mugabe op zijn minst tweehonderd mijnwerkers – inclusief kinderen – afgeslacht om plaats te maken voor loonwerkers die onder onmenselijke omstandigheden moeten werken.

Er zijn echter ook deskundigen die verklaren dat de mijnen intussen wel aan de KP-regels voldoen.

Eenzijdige verklaring

De rel begon drie maanden geleden met de eenzijdige verklaring van de KP-voorzitter, de Congolees Mathieu Yamba, dat Zimbabwe weer diamanten mag uitvoeren. Human Rights Watch is nu bezorgd dat het hele certificaat waardeloos is geworden.

“Het was welbegrepen eigenbelang dat de industrie het KP opzette”, zegt Tom Zoellner, auteur van een boek over bloeddiamanten. Maar de organisatie stond sinds de oprichting in 2000 al bloot aan kritiek, omdat het nooit een duidelijke definitie van “conflictdiamanten” wist te geven. “Het had geen regels over wat te doen wanneer een regering haar eigen bevolking wreed behandelt. Maar nu heeft het KP zichzelf echt in diskrediet gebracht.”

Australië, Canada en de Europese Unie weigeren net als de VS de Zimbabwaanse diamanten te bestempelen als conflictvrij, maar anderen zijn minder principieel. De Zuid-Afrikaanse Toezichthouder op Diamanten en Waardevolle Metalen (SADPMR) kondigde aan: “Wij zullen importen van ruwe diamanten uit Zimbabwe [blijven] accepteren.” Naar verwachting zal China ook deze lijn kiezen.

Volgens Zoellner zullen de bloeddiamanten daardoor overal ter wereld worden verkocht. “Diamanten worden op de internationale markt allemaal op dezelfde hoop gegooid. De realiteit is dat de consument geen enkele controle heeft over waar zijn diamant vandaan komt.”