“‘Nieuwkomers laten betalen voor eigen inburgering: Vlaanderen voert maatregel in die Nederland afvoert’

Vlaanderen heeft een regering van nationalisten, liberalen en christendemocraten. Ze zullen nieuwkomers doen betalen voor hun eigen inburgeringscursussen en examens. Inburgeringscursussen zullen 180 euro kosten, het examen Nederlands 90 euro en het examen maatschappelijke oriëntatie 90 euro.

Het regeerakkoord spreekt vaak over Nederland en Scandinavië als grote voorbeelden. Maar Nederland gaat een soortgelijke maatregel opnieuw afschaffen wegens ‘niet effectief’. En Denemarken past hem niet toe op nieuwkomers zonder eigen middelen.

Zweden hanteert blijkbaar het model waar nu ook Nederland naartoe evolueert. Waarom kiest de ‘Zweedse coalitie’ niet voor het Zweedse model?

Nederland: enkel voorbeeld als het is om te verstrengen?

Nederland voerde een soortgelijke maatregel een paar jaar geleden al in, en die ging nog verder dan wat de Vlaamse regering plant. Na een kritische evaluatie van universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Tamar de Waal ontstond er debat over. In juli 2018 kondigde het kabinet Rutte aan dat het de maatregel opnieuw zou afschaffen. De bevoegde minister Wouter Koolmees (D66) erkende dat het beleid ‘niet werkt’.

De Nederlandse minister Koolmees erkende in zijn kamerbrief dat het huidige inburgeringsbeleid niet werkt. Het wordt opnieuw afgeschaft in 2020.

Ik contacteerde Tamar de Waal. ‘De nieuwe wetgeving in Nederland, waarbij de inburgeraar niet meer hoeft te betalen, wordt ingevoerd in januari 2021’, zegt ze. ‘Tot dan geldt het oude systeem, waarbij inburgeraars een lening moeten afsluiten, maximum tot 10.000 euro, om bij een privéaanbieder taallessen aan te kopen. Dat werkt niet goed.’

Hoe dat oude systeem werkt, staat nog te lezen op de website van de Rijksoverheid: ‘U moet de inburgeringscursus en het inburgeringsexamen zelf regelen en betalen. Als u geen geld heeft, kunt u geld lenen van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Slaagt u voor het examen? Dan wordt uw lening kwijtgescholden.’

Uit het onderzoek van De Waal, maar ook uit onderzoeken van de Algemene Rekenkamer, de Nationale Ombudsman en denktanks die studies deden voor de overheid, bleek dat ongeveer de helft van de nieuwkomers niet de verplichte inburgeringsvereisten afrondt binnen de gestelde drie jaar.

Dat betekent dat erg veel nieuwkomers hun leningen niet konden terugbetalen. Het systeem liep vast. Daarom wordt het afgeschaft in 2020, zoals bevestigd in een kamerbrief van minister Koolmees over de inburgering.

Wat Vlaanderen niet van dit ‘oude systeem’ in Nederland overneemt, is dat nieuwkomers hun inburgeringscursussen bij een privéaanbieder moeten kopen. In Vlaanderen zouden de cursussen wel nog steeds door de overheid worden georganiseerd.

Waarom geen Zweeds model voor de ‘Zweedse coalitie’?

Ik ging ook eens te rade bij Zweedse en Deense hoogleraars.

‘Het Zweedse immigratiebeleid is strenger geworden, maar tot vandaag zijn er geen aanscherpingen in het integratiebeleid’, zegt Anders Hellström, een Zweedse onderzoeker aan Malmö University. ‘Nieuwkomers in Zweden moeten niet betalen voor hun eigen inburgering. Deelname aan de integratiecursussen is wel verplicht als je sociale steun wil ontvangen.’

In Zweden is de organisatie van inburgering de verantwoordelijkheid van de staat, en deelnemen de verantwoordelijkheid van de inburgeraar. Als de nieuwkomer niet of gebrekkig deelneemt, zijn er financiële sancties. Inperking van het leefloon, bijvoorbeeld. Maar Zweden kent geen toegangsgeld.

Nieuwkomers tonen er een engagement voor hun nieuwe land door deel te nemen aan de integratiecursussen. Betaling van grote sommen geld kunnen ze vermijden door deel te nemen. Dat is een correct evenwicht tussen rechten en plichten. Het vertrekt vanuit een vertrouwen in de nieuwkomers.

Als een staat erkent dat iemand hier mag blijven, heeft die staat ook de verantwoordelijkheid om de integratie in de samenleving te organiseren.

De Vlaamse regering daarentegen wil de betaling van grote sommen geld onvermijdelijk maken. Het is vreemd dat een overheid enerzijds zegt: ‘Je hebt het recht om hier te verblijven’ (bijvoorbeeld door de erkenning als vluchteling) en anderzijds: ‘Maar wij gaan de inburgering niet organiseren.’

Vlaanderen duwt nieuwkomers nu voor honderden euro’s in de kosten om überhaupt te kúnnen deelnemen. Dit systeem vertrekt vanuit wantrouwen en vanuit de amper verholen boodschap ‘We willen eigenlijk liever niet dat je hier bent, maar als het niet anders kan…’

Als een staat erkent dat iemand hier mag blijven, heeft die staat ook de verantwoordelijkheid om de integratie in de samenleving te organiseren. Dat is de taak van de minister van Samenleven, zoals de nieuwe Vlaamse minister van Integratie en Inburgering Bart Somers (Open Vld) zijn functie omschrijft.

Het is uiteraard evident dat er wel een verplichting is tot deelname. Met sancties. Zoals in Zweden.

Een jobcentrum voor nieuwkomers in de Zweedse stad Malmö

© Pieter Stockmans

Steekt Vlaamse regering zelfs Denemarken langs rechts voorbij?

Als de Vlaamse regeringspartijen over Scandinavië spreken, bedoelen ze nooit Zweden. Ze bedoelen Denemarken. Dus stelde ik mijn vraag aan de vooraanstaande Deense hoogleraar Migratie en Integratie Per Mouritsen.

‘In 2018 is Denemarken de Nederlandse weg ingeslagen van gedeeltelijke zelffinanciering van inburgeringscursussen. Maar, en dit is belangrijk, alleen nieuwkomers die economisch zelfvoorzienend zijn moeten 2000 Deense kronen (268 euro) betalen per module. Voor het volledige driejarige programma is het 12.000 kronen (1600 euro). Sommige nieuwkomers melden zich af voor de cursussen.’

In Denemarken, waar de Vlaamse regering de mosterd haalt, moeten alleen nieuwkomers die economisch zelfvoorzienend zijn, hun eigen inburgering betalen.

Ook de nieuwe Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) zei deze week in de studio van het VRT-duidingsprogramma Terzake dat nieuwkomers zonder eigen middelen hulp zullen krijgen van het OCMW. ‘We zijn geen onmensen’, zei hij.

Dat werpt vragen op. Heeft Jambon dit dan doorgesproken met de gemeenten? Hoe zal dit gecoördineerd worden met gemeentelijke integratie-ambtenaren? Betekent dit dat de OCMW’s de inburgeringscursussen en examens met publieke middelen van de gemeentes zullen betalen? Wordt de factuur dan niet gewoon doorgeschoven? Er zijn nu eenmaal veel nieuwkomers zonder eigen middelen op het moment dat ze toekomen.

Of zullen de gemeenten zelf mogen beslissen hoe het OCMW bijspringt? Met een soort afbetalingsplan, zodat de nieuwkomer het uiteindelijk toch zelf moet betalen? In dat geval zou Vlaanderen Denemarken langs rechts voorbijsteken. Voor de N-VA is dat misschien de bedoeling. Voor Open Vld en CD&V zou dit toch een stap te ver moeten zijn.

Symboolpolitiek

Vlaanderen voert nu een maatregel in die door de inspiratiebron ervan — de Nederlandse overheid — zélf weer wordt afgevoerd. Zal minister Somers het even proberen, om dan tot hetzelfde besluit als in Nederland te komen?

Een hard signaal uitsturen lijkt belangrijker dan een werkbaar beleid uitstippelen.

Het is weinig waarschijnlijk dat de onderhandelaars en de nieuwe ministers geen weet hadden van de discussie in Nederland en de beslissing van minister Koolmees. Dat ze deze maatregel toch invoeren, ondanks het feit dat het falen bij onze noorderburen al is aangetoond, kan ik voorlopig enkel alleen verklaren als symbool- en signaalpolitiek. Een hard signaal uitsturen lijkt belangrijker dan een werkbaar beleid uitstippelen.

Is het wel de bedoeling van Bart Somers, die bekend staat als sociaal-liberaal, om als Vlaams minister strenger te zijn dan het Europese land met de strengste migratiewetten? En waarom spreekt de Zweedse coalitie niet veel meer over het Zweedse model? Zelfs Nederland gaat nu in die richting.