Saakasjvili neemt ontslag als gouverneur van de Oekraïense provincie Odessa
“‘Koningsdrama in Oekraïne’
Mikheil Saakasjvili, de voormalige Georgische president, was anderhalf jaar gouverneur van de Oekraïense provincie Odessa. Daar kwam gisteren een einde aan. Hij beschuldigt de president ervan om zijn hervormingen te blokkeren. Is dit een dramatisch ontslag of gewoon Saakasjvili’s exit-strategie uit Odessa, op weg naar de nationale politiek in Kiev?
Mikheil Saakasjvili
© Jürgen Augusteyns
Als een man als Saakasjvili, de voormalige Georgische president, zijn ontslag indient is dat schokkend wereldnieuws. Maar het was altijd al zijn exit-strategie uit de zuidelijke Oekraïense provincie Odessa. Het afgelopen jaar haalde hij met de regelmaat van de klok uit naar president Porosjenko en leden van de regering in Kiev.
President Porosjenko benoemde Saakasjvili tot gouverneur van Odessa in 2015. Saakasjvili haalde zijn Georgisch team naar Odessa en begon hervormingen door te voeren. MO* trok naar de zuid-Oekraïense stad en drong door tot de inner circle van Saakasjvili voor een diepgaand en kritisch verslag.
We spraken Yulia Marushevska. Deze 26-jarige literatuurstudente betoogde in 2014 op het Maidanplein in Kiev, eind 2015 benoemde president Porosjenko haar tot hoofd van de douane in de haven van Odessa. Sindsdien is ze een trouw lid van Saakasjvili’s team in Odessa. Maandag stond ze naast Saakasjvili in de haven van Odessa toen die zijn ontslag aankondigde.
Lees hier de exclusieve reportage ‘Hoe een Georgische voorhoede Oekraïne klaarstoomt voor het Westen’
Wat Marushevska in augustus al aan MO* vertelde, geeft een inzicht in de reden van Saakasjvili’s ontslag: ‘President Porosjenko benoemde Roman Nasirov tot directeur-generaal van de Overheidsdienst Financiën, om ervoor te zorgen dat niemand aan de kern van het corrupte systeem zou raken. Hoe dichter we bij de kern komen, hoe meer Porosjenko de financiering voor de provincie Odessa inhoudt, hoe minder Saakasjvili kan bereiken.’
Saakasjvili speelde het spel van president Porosjenko niet mee. De president gaf hem niet genoeg geld om hervormingen in Odessa door te voeren. Dat is Saakasjvili’s versie van de feiten. De regering in Kiev beweert dat Saakasjvili gewoon niet goed bestuurd heeft.
‘Hij was meer gericht op zijn eigen politieke agenda, dan op goed bestuur’, zeggen ook twee onafhankelijke journalisten uit Odessa die de regionale politiek op de voet volgen. ‘De uithaal naar Porosjenko is eerder een excuus voor eigen falen, dan een aanklacht tegen Porosjenko zelf.’ De waarheid ligt waarschijnlijk in het midden.
In gesprek met Yulia Marushevska en andere medewerkers van Saakasjvili in Odessa.
© Jürgen Augusteyns
Nieuwe politieke partij in Oekraïne
Het ontslag maakt deel uit van een politieke strategie. Het is haast ondenkbaar dat Saakasjvili er voor zou kiezen om in de anonimiteit te verdwijnen. In ieder geval doen al maandenlang geruchten de ronde dat Saakasjvili zijn nieuwe politieke partij zal aankondigen. Timur Nishnianidze, één van zijn Georgische adviseurs, bevestigde dat gerucht aan MO* in augustus.
Toen schreven we: ‘Een nieuwe politieke partij van de Georgiërs en hun Oekraïense medewerkers zal deelnemen aan de volgende Oekraïense parlementsverkiezingen. Saakasjvili zou een bedreiging kunnen worden voor president Porosjenko die hem in Odessa aanstelde. Op Facebook en in de media presenteert hij zijn werk in Odessa steevast als oppositie tegen de corrupte leiders in Kiev. De meeste Georgiërs die zeer prominent waren in Odessa houden zich vandaag al bezig met nationale zaken.’
Saakasjvili’s belangrijkste toeverlaat, de Georgiër Davit Sakvarelidze, die Saakasjvili naar Odessa haalde als openbare aanklager maar die ook ontslagen werd wegens interne conflicten over hervormingen, is één van de drijvende krachten achter de politieke partij.
Het ontslag geeft hem een martelaarsstatus en een imago van de enige zuivere politicus in het land. Dit is een stap naar de oprichting van zijn politieke partij in Oekraïne.
De andere mensen van zijn team, waaronder adjunct-gouverneur Solomiia Bobrovska en hoofd van de douanedienst van de haven Yulia Marushevska, zullen waarschijnlijk ook ontslag nemen en actief worden in de politieke partij. Het hoofd van de politie, ook een Georgiër, nam al ontslag. Bobrovska zal tijdelijk de functie van gouverneur overnemen, maar zei in augustus ook al dat Saakasjvili nationaal moet gaan. ‘In Georgië had Saakasjvili de volledige macht, hier slechts als gouverneur van één regio. Dat wil hij veranderen’, klonk het.
Saakasjvili’s partij in Georgië, de Verenigde Nationale Beweging, verloor zwaar in de Georgische parlementsverkiezingen in oktober. Nu hij in Georgië niet snel opnieuw aan de macht zal komen, berekent hij dat hij ook in Odessa weinig politieke toekomst heeft.
Het ontslag is een politieke gok, want de volgende parlementsverkiezingen in Oekraïne zijn pas in 2019 gepland. Hij zou de tijd kunnen nemen om de partij uit te bouwen, een campagnemachine op poten te zetten om actief oppositie te voeren in Kiev. Daarbij zal hij zijn imago als politicus met “schone handen” en corruptiebestrijder prominent uitspelen. Het ontslag geeft hem een soort martelaarsstatus en het imago van de enige zuivere politicus in het land. Dit is een stap in de oprichting van zijn politieke partij in Oekraïne.
Om echt effectief te zijn, heeft hij vervroegde verkiezingen nodig. Voorlopig zien noch de president, noch de eerste minister, noch de Verenigde Staten en Europa dat zitten.
Saakasjvili heeft altijd al goede banden gehad met de Amerikanen, vooral met de Republikeinse Partij. Het is niet duidelijk hoe de uitkomst van de Amerikaanse parlementsverkiezingen Saakasjvili’s strategie zou beïnvloeden. Maar ook de partij van Yulia Timoshenko wil vervroegde verkiezingen.
Hoe moet het nu verder met Odessa? De stad werd twee jaar lang uitgespeeld als model voor hervormingen en voor het nieuwe Oekraïne. President Porosjenko zal een nieuwe gouverneur aanduiden. Misschien een nieuwe oligarch? Journalisten in Odessa vrezen dat de hervormingen zullen stoppen.
De Litouwse investeringsbankier Aivaras Abromavicius was een tijdlang minister in Oekraïne.
© Lithuanian Ministry of Foreign Affairs
Hervormers stappen op
Porosjenko benoemde eerder al buitenlandse hervormers, zonder banden met het corrupte systeem in Oekraïne, tot minister in zijn regering. Hij zag hen één voor één vertrekken. Begin dit jaar stapte Aivaras Abromavicius op, de minister van Economische Ontwikkeling. Hij was uit Litouwen aangetrokken om staatsbedrijven te privatiseren. Hij kon geen enkel groot staatsbedrijf privatiseren.
Lees ons MO*-dossier “Op de Oekraïense frontlijn”
Ook hij sprak bij de indiening van zijn ontslag harde woorden: ‘Elke hervormingspoging wordt geblokkeerd, recent door vriendjes van oligarchen te installeren op topposities binnen de publieke olie-, en gasindustrie.’
Elk ontslag van een hervormer brengt de geest van Euromaidan terug, de opstand van Oekraïense burgers die in 2013 het corrupte systeem wilden vervangen door een moderne rechtsstaat. Drie jaar later heeft zo goed als niemand nog vertrouwen in de strijd tegen corruptie.
De regering Porosjenko mag dan wel hervormers in dienst nemen, de politieke en zakelijke elite van voor de opstand werd niet vervangen. ‘Met zijn ontslag wilde Abromavicius corruptiebestrijding opnieuw tot prioriteit nummer één bombarderen, want zonder vooruitgang spelen we in de kaart van degenen die Oekraïne willen destabiliseren’, zei de Litouwse minister van Buitenlandse Zaken Linas Linkevicius toen, verwijzend naar Rusland.
Daarop stuurde Saakasjvili ook aan in antwoord op een vraag van MO*, in onderstaande video.
Bekijk hier video’s met Timur Nishnianidze en Yulia Marushevska: