“‘Spionageschandaal: ‘Israëls Pegasus bedreigt democratieën wereldwijd’’

Jongeren zwaaien met de vlag van Israël in Jeruzalem, april 2016.

Kristoffer Trolle (CC BY 2.0)

Israël maakt zich druk over Ben & Jerry’s, dat geen ijs meer wil verkopen in de bezette gebieden, schrijft MO*journalist Peter Speetjens. De rest van de wereld richt zijn verontwaardiging op de Pegasus-spyware die Israël heeft verkocht aan allerhande autoritaire regimes. ‘Dit cynisch afdoen als een nieuwe technologische variant op een eeuwenoud spel zou een ernstige fout zijn.’

Op 19 juli maakte producent Ben & Jerry’s bekend dat het niet langer ijs wil verkopen in de bezette Palestijnse gebieden, omdat dat in strijd is met de waarden waar het bedrijf voor staat. Het besluit leidde tot een storm van verontwaardiging in Israël.

‘De boycot van Israël – een democratie omringd door eilanden van terreur – reflecteert hoe [de wereld] de weg kwijt is,’ zei de Israëlische premier Naftali Bennett. Israëlisch minister van Buitenlandse Zaken Yair Lapid sprak van een ‘schandelijke overgave’ aan antisemitisme en de internationale boycotbeweging BDS (Boycott, Divestment, Sanctions).

Het einde van de democratie inluiden is nogal ironisch voor een land dat zich graag afficheert als ‘de enige democratie in het Midden-Oosten’.

Op 28 juli tekenden 90 van de 120 leden van de Knesset, het parlement van de staat Israël, een open brief aan Ben & Jerry’s met het verzoek ‘de boycot van dorpen en steden in Israël’ terug te draaien. Opvallend is dat hoewel Ben & Jerry’s slechts de ijsverkoop in de bezette gebieden wil staken, het besluit wordt gepresenteerd als een aanval op de hele staat Israël.

Ondertussen was er beduidend minder verontwaardiging over de spionagesoftware die Israël aan tal van autoritaire regimes heeft verkocht. Vernoemd naar het gevleugelde paard uit de Griekse mythologie biedt Pegasus toegang tot elke mobiele telefoon waar dan ook. De software kan zelfs de microfoon en camera activeren zonder dat de eigenaar van de telefoon dat weet.

Pegasus is het geesteskind van de NSO Group, één van de tientallen Israëlische bedrijven gespecialiseerd in surveillance en cyberbeveiliging. Volgens NSO dient het programma slechts ter bestrijding van ‘criminelen en terroristen’ en om die reden wordt het slechts verkocht aan overheden die de mensenrechten respecteren.

Wat betreft het laatste volstaat het de landen te noemen waarvan bekend is dat zij het Israëlische “paardenmiddel” hebben aangeschaft: Mexico, Azerbeidzjan, Kazakhstan, Hongarije, India, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Saoedi-Arabië, Bahrein, Marokko, Rwanda en Togo. Geen van allen landen die te boek staan als toonbeeld van democratie en mensenrechten.

Onderzoek van Forbidden Stories en Amnesty International, in samenwerking met 17 media-organisaties, toont bovendien dat ‘criminelen en terroristen’ geenszins de boventoon voeren onder de doelwitten van de Pegasus spyware.

Van een gelekte lijst met meer dan 50.000 door NSO’s klanten geselecteerde telefoonnummers wist het zogenaamde Pegasus Project de identiteit achter 1400 nummers te achterhalen. Onder hen: zo’n 180 journalisten en 250 mensenrechtenactivisten.

Het Libanese mediaplatform Daraj, waar ik ook voor werk, was een van de partners in het project en richtte zich in haar onderzoek vooral op de Arabische wereld, waar zich enkele van de grootverbruikers van de software bevinden: de VAE, Saoedi-Arabië en Marokko.

De VAE en Marokko hadden ieder zo’n 10.000 telefoonnummers op de lijst. Een dure hobby. Volgens een prijslijst uit 2016, rekende NSO 650.000 dollar om 10 telefoons te infiltreren, naast 500.000 dollar installeringskosten en een jaarlijks onderhoudstarief van 17%. Een extra 100 doelwitten kostte 800.000 dollar.

De VAE hadden maar liefst 3000 nummers in Qatar op de lijst, waaronder dat van de Emir zelf en de Jordaanse journalist Yasser Abu Hilala, die van 2014 tot 2018 aan het hoofd stond van Al Jazeera. Het is nog niet bekend tot wie de overige nummers behoorden.

In Irak volgden de VAE politici, ministers, parlementariërs, inlichtingenofficieren, ambassadeurs en geestelijk leider Sayed Ali al-Sistani. Een ander prominent nummer op de lijst was dat van de huidige premier van Iraaks-Koerdistan Masrour Barzani.

‘De onthullingen in het Pegasus Project tonen dat de potentiële dreiging indringender is dan elke andere vorm van spionage en surveillance.’

In Jemen en Egypte werden de premier en bijna alle ministers in de gaten gehouden. De Saoedi’s deden hetzelfde met de Egyptische bewindslieden, vooral ten tijde van de Arabische Top in Tunis in 2019.

Maar de macht van de mobiele telefoon als oren en ogen van een ander reikt ver voorbij de politieke arena. Op 4 maart 2018 arresteerde de Indiase kustwacht prinses Latifa, dochter van Sjeik Mohamed bin Rashid Al Maktoum van Dubai, en stuurde haar terug naar huis. Zij was het sjeikdom een paar dagen eerder per jacht ontvlucht. Sjeik Maktoums zesde vrouw, prinses Haya, had meer succes toen ze een jaar later naar Engeland vluchtte. Project Pegasus toont hoe de VAE, na hun vlucht, de telefoons van beide dames en hun vriendenkring aftapte.

De Saoedische inlichtingendienst deed hetzelfde met de telefoon van journalist Jamal Khashoggi vlak voordat hij op 2 oktober 2018 in Istanboel werd vermoord. Ook de Marokkaanse autoriteiten richtten zich met behulp van NSO spyware vooral op journalisten en opposanten. MO* berichtte daarover eerder dit jaar al in een interview met de Egyptische privacy activist Ramy Raoof.

De VAE maakten ook van internationale journalisten als Bradley Hope van de Wall Street Journal, Simon Kerr van de Financial Times en Greg Carstorm van The Economist een doelwit. Verder volgden zij de mensenrechtenactiviste Alaa Siddiq, die op 19 juni in een auto-ongeluk om het leven kwam en haar baas Yahya Asiri. Ook Ahmed Mansour, die sinds 2017 in de gevangenis zit wegens het ‘verspreiden van leugens’, en Saoedische activisten als Loujain Al-Hathloul, Omar Abdulaziz en Ghanem Al-Dosari werden bespioneerd.

‘Dus, wat moeten we denken van Pegasus?’ vroeg de Indiase schrijfster Arundhati Roy zich af in een essay voor The Guardian. ‘Het cynisch afdoen als een nieuwe technologische variant op een eeuwenoud spel (…) zou een ernstige fout zijn. Onze mobiele telefoons zijn deel van ons meeste intieme zelf. De onthullingen in het Pegasus Project tonen dat de potentiële dreiging indringender is dan elke andere vorm van spionage en surveillance.’

Ook India maakte enthousiast gebruik van Pegasus. En ook hier ging het nauwelijks om ‘criminelen en terroristen’. De ongeveer 1000 telefoonnummers op de lijst lezen volgens Roy als een wie-is-wie van de tegenstanders van de hindoenationalistische agenda in het land.

‘We zijn op weg naar een toestand waarin we worden geregeerd door staten die alles weten wat er te weten valt over de mensen, maar waarvan de mensen minder en minder weten,’ aldus Roy. ‘Deze asymmetrie kan slechts in een richting leiden. Kwaadaardigheid. En het einde van de democratie.’

Het einde van de democratie. Dat is nogal ironisch voor een land dat zich graag afficheert als ‘de enige democratie in het Midden-Oosten’. Een democratie die, zo blijkt, landen als de VAE, Saoedi-Arabië en Marokko de oren en ogen verschaft om democratische ontwikkelingen in de kiem te smoren.

Een democratie die slechts zo genoemd kan worden wanneer we de miljoenen Palestijnen die in Gaza en de Westelijke Jordaanoever onder een Israëlische militaire laars leven buiten beschouwing laten.

En dat is waar de boycot van Ben & Jerry’s en Pegasus elkaar raken. Ze vloeien allebei voort uit de militaire bezetting. De spyware werd namelijk ontwikkeld om daar mensen te onderdrukken. Eerder dit jaar publiceerde MO* al een analyse over hoe Israël ook de privacy van haar eigen onderdanen bedreigt.

De militaire bezetting is als een enorme olifant in de porseleinkast Israël. En het schandaal rond Pegasus heeft Ben & Jerry’s alleen maar meer reden gegeven om geen ijs te verkopen in de bezette gebieden.