Hoe de VRT verslag uitbracht over het onderzoek naar het effect van het circulatieplan op de Gentse lucht
“‘Waarom feiten brengen als je politiek gekibbel kunt leveren? ’
Wetenschappelijk onderzoek over de luchtkwaliteit in Gent werd op de VRT de aanleiding om twee N-VA-kopstukken meningen te late verkondigen alsof het ook om feiten ging. Of andersom: de wetenschappelijke cijfers verzopen in het meningencircus dat opgevoerd en opgeklopt werd. Is dat de rol van de media?
Nelson Pavlovsky (CC BY-SA 2.0)
Eergisteren pakte de Vlaamse Milieumaatschappij uit met duidelijke cijfers over de impact van het Gentse circulatieplan op de hoeveelheid stikstofdioxiden (NO2) aan haar Gentse meetpunten. Overal zijn de NO2-waarden gedaald, ook op de kleine ring. Dat laatste is op zich verbazend want het fameuze circulatieplan dwingt automobilisten die van het ene stadsdeel naar het andere willen om dat via de kleine ring te doen.
De zogenaamde “knips” beletten immers om dat nog te doen dwars door de stad. Je zou dus verwachten dat de waarden op de kleine ring stijgen, en dat klopt niet : Palinghuizen, Rooigemlaan, Keizervest, Dok-Zuid, ook daar dalen de waarden. In de binnenstad is het effect nog groter. Dat kan alleen betekenen dat er minder met de auto wordt gereden. Dat bleek overigens ook al uit ander onderzoek: er wordt almaar meer gefietst. Als Gentenaar zie je dat ook gewoon: het stikt van de fietsen in onze stad.
Kranten zetten de feiten op een rijtje, maar wat deed de openbare omroep?
Al die feiten werden door een krant als De Standaard ook mooi op een rijtje gezet. Ook Het Laatste Nieuws zette de feiten op een rijtje. Wat kregen we evenwel bij de openbare zender, zowel het VRT journaal als het duidingsmagazine Terzake? Eerst een uitspraak van schepen van mobiliteit Filip Watteeuw waarin hij stelde dat volgens het VMM-onderzoek de stikstofwaarden in Gent veel sneller dalen dan elders. Onmiddellijk gevolgd door de vrouw uit Melle, Anneleen Van Bossuyt, N-VA-lijsttrekster in Gent, die stelde dat het nogal wiedes is dat de waarden lager zijn op plaatsen waar je het verkeer onmogelijk maakt. Maar dat is juist niet wat uit het onderzoek blijkt – ook op de ring is het beter. Zonder enig bewijs suggereerde ze dat het buiten de ring zeker veel slechter zou zijn. Haar mening werd op hetzelfde niveau geplaatst als het onderzoek.
In het “duidingsmagazine” Terzake kregen we nog meer mist in de vorm van een wellesnietesgesprek over de Gentse en Antwerpse mobiliteit. De VRT-benadering was dus om de hele kwestie te politiseren en te laten verzanden in een wellesnietesverhaal, een moeras van onduidelijkheid dat eigenlijk het onderzoek van de VMM haast tot een opinie herleidde. Veel blablabla maar je weet dus niet hoe het nu zit.
Dit roept ernstige vragen op
Met die benadering worden expertise en wetenschap op hetzelfde niveau geplaatst als opinies - en dat op enkele weken voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een gevaarlijke evolutie waar de VRT doorgaans afstand weet van te houden maar in dit geval duidelijk niet.
Het argument zal zijn dat verschillende opinies laten horen de beste manier is om objectiviteit te realiseren. Is dat zo als je wetenschappelijk onderzoek hebt? Moet je dan nog opinies brengen? Waarom moet schepen Filip Watteeuw van Groen dat onderzoek toelichten, waardoor je dan een excuus hebt om ook een andere politicus van de oppositie te brengen?
Zou het niet veel gepaster zijn dat de onderzoekers het nieuws brengen? In plaats van die onderzoekers aan het woord te laten en kritisch te ondervragen over wat ze nu juist hebben vastgesteld, krijgen we politici die het onderzoek elk op hun manier uitleggen. Wit en zwart.
Hoe kan de burger rationele keuzes maken als het massamedium dat hij met zijn belastingen financiert feiten verdrinkt in opinies?
De journalistiek moet zijn werk doen. Voor een democratie is dit een belangrijke kwestie. Burgers kamperen al dagelijks in de filterbubbels van hun sociale media waar ze vooral horen wat hun vrienden hen zeggen. En dus lezen ze vooral de mening die zal al hebben.
Als je dan als massamedium de kans hebt om feiten te brengen, is het zonde om dat niet te doen en weer te verzuipen in getater. Hoe kan de burger rationele keuzes maken als het medium dat hij met zijn belastingen financiert feiten laat verdrinken in opinies?
Natuurlijk, de wereld is niet vergaan. Het gaat maar om een nieuwsfeitje over de gezondheid van de Gentse lucht. Toch kan ik mezelf niet beletten me af te vragen wat hier achter zit. Wie heeft de redactionele keuzes gemaakt of opgedrongen? Sommigen vermoeden een telefoontje van de bovenste verdieping. Anderen denken dat het niet per se een letterlijk partijdige houding is, maar een symptoom van een mediapolitiek die op clicks en kijkcijfers draait, in plaats van op maatschappelijke relevantie en zo correct mogelijke verslaggeving.
We hebben er het raden naar hoe deze Faux Pas (met hoofdletters, inderdaad) tot stand kwam, maar ik hoop dat de journalistiek in Europa toch zijn werk blijft doen: zo duidelijk mogelijk verslag uitbrengen over de werkelijkheid. We hebben geen nood aan Amerikaanse toestanden waar opinies steeds meer de feitelijke verslaggeving verdringen. We hebben gezien waar dit toe leidt.