Migratie-expert Ugochi Daniels: ‘De klimaatverandering wakkert een migratiecrisis aan’

Ugochi Daniels is adjunct-directeur-generaal Operaties bij de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Op de klimaattop in Bakoe (COP29) ging ze in gesprek met IPS-journaliste Joyce Chimbi over migratie als gevolg van de klimaatverandering en in het bijzonder door natuurrampen en het verdampen van arbeidsmogelijkheden in een wereld die opwarmt.

‘De klimaatverandering vernietigt de bestaansmiddelen van mensen. De boerderijen waar ze vroeger werkten, zijn niet langer levensvatbaar en het land kan hun vee niet meer onderhouden, dus verhuizen ze, op zoek naar werk elders’, zegt Daniels.

‘De klimaatverandering vernietigt de bestaansmiddelen van mensen.’

Het gaat daarbij niet alleen over spontane migratie, soms zijn het ook geplande verhuizingen. ‘Als regeringen weten dat bepaalde gemeenschappen zich niet langer kunnen aanpassen omdat de impact van het klimaat zo groot is dat ze zullen moeten vertrekken, is het beter om een verhuizing te plannen dan te wachten tot de impact van het klimaat zich laat voelen. Dat noemen we geplande verhuizing, waarin het IOM die regeringen trouwens vaak bijstaat’, legt ze uit.

Mix van factoren

Daniels benadrukt dat klimaatmigratie op weg is om een nog grotere wereldwijde crisis te worden. De Wereldbank schat dat tegen het midden van deze eeuw 216 miljoen mensen niet langer zullen wonen waar ze nu wonen, enkel door toedoen van de klimaatverandering.

‘Bijna een miljard mensen leeft in gebieden die zeer kwetsbaar zijn voor het klimaat. Trends tonen echter aan dat mensen ontheemd raken door een mix van factoren: als een gemeenschap wordt getroffen door extreem weer en er tegelijk niet de nodige investeringen zijn gedaan, is er geen veerkrachtig vangnet voor die gemeenschap en dus ook geen manier voor hen om de schok van extreem weer op te vangen.’

Daniels merkt op dat bijna elke klimaattop nu plaatsvindt in een jaar dat tevens ook het warmste wordt in de geregistreerde geschiedenis. ‘Daar gaan rampen mee gepaard zoals hittegolven, droogtes, overstromingen en orkanen, een realiteit voor steeds meer mensen, en niet enkel in het Zuiden’, zegt ze, refererend naar de recente overstromingen in Spanje.

Afrika verhuist

Van de geschatte 216 miljoen mensen die binnen 25 jaar verhuisd zullen zijn, leeft bijna de helft nu in Afrika: 86 miljoen in Afrika ten zuiden van de Sahara en 19 miljoen in Noord-Afrika.

‘Afrika is bijzonder kwetsbaar omdat het continent ook met veel andere ontwikkelingsproblemen kampt’, legt Daniels uit. ‘Zo weten we nu al dat 700 miljoen Afrikanen zullen moeten afrekenen met waterstress, en dat al in 2030.’

Ze vindt het bemoedigend dat “menselijke mobiliteit” werd opgenomen in de voorstellen voor de klimaatdoelen en er eensgezindheid heerst over dit thema. Verder is er ook de Kampala-verklaring over migratie, milieu en klimaatverandering, die al werd ondertekend door meer dan veertig landen in Afrika.

Klimaat en migratie

‘Als IOM zijn we aanwezig op de klimaattop om meer zichtbaarheid te vragen voor het verband tussen klimaatverandering en migratie. We rekenen op de lidstaten om ervoor te zorgen dat de impact op kwetsbare gemeenschappen wordt erkend, dat ze prioriteit krijgen voor klimaatfinanciering en dat migratie wordt gekaderd als een positieve overlevingsstrategie voor klimaataanpassing’, zegt Daniels. ‘Goed beheerde migratie is een effectieve aanpassingsstrategie. De menselijke beschaving is gevormd door migratie en dat zal zo blijven’, aldus Daniels.

‘Goed beheerde migratie is een effectieve aanpassingsstrategie.’

Net daarom vindt ze het belangrijk dat kwetsbare gemeenschappen mee deel uitmaken van de oplossingen. ‘Ze moeten aan de tafel zitten waar deze beslissingen worden genomen. Als IOM is de topprioriteit dan ook de betrokkenheid en deelname van de zwaarst getroffenen, zodat zij een stem hebben.’

‘We hebben de middelen, we weten wat de oplossingen zijn en we hebben het Wereldmigratiepact waarin landen hebben afgesproken om samen te werken aan een beter beheer van migratie. Als wij het niet geregeld krijgen, komen de mensenhandelaars en -smokkelaars en zullen meer mensen sterven. Het bedrijfsmodel en de industrie van mensenhandel zullen dan enkel maar groeien.’