Gebrek aan moed? Het Belgische federale en Vlaamse energie- en klimaatbeleid gewikt en gewogen

Windmolens op de Thorntonbank voor de Belgische kust.

Goya Bauwens (CC BY-NC 2.0)

‘De laatste maanden staan energie en klimaat in het middelpunt van de belangstelling. Plots outen heel wat politici zich als voorstander van een ambitieus klimaatbeleid’, zo openen de auteurs van deze MO*paper hun overzicht van wat er in België al dan niet aan klimaatbeleid gevoerd wordt.

Koen Rademaekers en Luc Van Nuffel begonnen aan dit overzicht vanuit een gevoel van urgentie dat te maken had met de bevoorradingszekerheid en betaalbaarheid van elektriciteit, die ze heikele kwesties noemen ‘waarover sinds meerdere jaren harde politieke en maatschappelijke discussies worden gevoerd, die evenwel nog niet tot structurele oplossingen hebben geleid. De discussie werd opnieuw aangewakkerd door de sterke stijging van de elektriciteitsprijzen sinds september 2018 en de aankondiging van een mogelijke schaarste in de wintermaanden’.

Maar die gevreesde of aangekondigde stroomschaarste zorgde niet voor een publiek debat over Vlaams, Belgisch of Europees klimaatbeleid. Dat deden de klimaatmarsen en de klimaatstakingen van de scholieren wel. Het is op die protesten, zeggen de auteurs, dat politici reageren door er op te ‘wijzen dat er al heel veel is gedaan en dat de klimaatactivisten onvoldoende op de hoogte zijn van die maatregelen en van de werkelijke impact van een snelle transitie naar een koolstof-neutrale economie.’

‘Doordat Belgische politici niet geneigd zijn ambitieuze klimaatdoelstellingen te ondersteunen, vergroot de perceptie dat ze niet behoren tot de voortrekkers in Europa’

‘Doordat onze Belgische politici op Europese en internationale fora in het algemeen niet geneigd zijn om ambitieuze klimaatdoelstellingen te ondersteunen, vergroot de perceptie dat ze niet behoren tot de voortrekkers in Europa maar eerder een afwachtende en defensieve houding aannemen’, stellen Rademaekers en Van Nuffel vast. ‘Het pijnlijkste en meest zichtbare voorbeeld daarvan deed zich voor in december 2018 op de klimaatconferentie in het Poolse Katowice. De Belgische politici waren daar niet in staat om een verklaring te onderschrijven die erkent dat de klimaatambities nog verder moeten worden aangescherpt, terwijl onze buurlanden en de Europese Commissie die verklaring wel ondertekenden.’

Wat ze niet vermelden, maar wat intussen voldoende bewezen is, is het feit dat het Belgische onvermogen om ambitie te tonen enkele dagen nadat 70.000 mensen in Brussel net wel ambitie en daadkracht van het beleid eisten, de facto om Vlaams verzet ging. Door de opdeling van bevoegdheden in dit land kan België immers maar een klimaatstandpunt innemen als Vlaanderen, Wallonië, Brussel én de federale regering het eens zijn. De Vlaamse regering was in dit geval de instantie die njet zei tegen een ambitieus klimaatbeleid.

En dat was niet de enige of de laatste keer. ‘Daarnaast onthield België zich in december 2018 ook bij de stemming over de herziene richtlijn voor energie-efficiëntie, die nieuwe doelstellingen voor 2030 vastlegt. Hoewel er technische redenen waren voor die onthouding, komt dit standpunt slecht over bij een groot deel van de bevolking.’

Door die starre Vlaamse houding komt België inderdaad telkens weer terecht in het groepje Europese landen dat op de klimaatrem staat: ‘In november publiceerde de Europese Commissie een strategie om tegen 2050 te evolueren naar een vrijwel koolstofarme samenleving. Sommige lidstaten hebben die ambitie meteen onderschreven, maar ons land wil eerst evalueren wat de economische impact is van de voorstellen alvorens een standpunt in te nemen.’ Dat business-as-usual volgens zowat alle reeds uitgevoerde studies véél duurder is dan een snel en ambitieus, omvattend klimaatbeleid lijkt de Vlaamse regering niet te horen. Wie gaat dat betalen, is een vraag die enkel gesteld wordt als er geïnvesteerd wordt in een duurzame toekomst, niet als de fossiele economie teert op de toekomstperspectieven van de komende generaties.

Een overzicht van wat er feitelijk gebeurt en te gebeuren staat is meer dan nuttig, ook voor wie vandaag op straat komt voor een ambitieus klimaatbeleid. Koen Rademaekers en Luc Van Nuffel leveren daar een zeer lezenswaardige bijdrage toe in deze MO*paper.

Download hier de MO*paper van Koen Rademaekers en Luc Van Nuffel.

Over de auteurs

Koen Rademaekers is managing director en Luc Van Nuffel senior associate van Trinomics, gespecialiseerd in onderzoek en consultancy op het gebied van energie, milieu en klimaatverandering. Recente studies van Trinomics voor de Europese Unie handelen over de impact van de circulaire economie op de werkgelegenheid en trends in het Europees beleid inzake energieprijzen, -kosten en -subsidies.

Over de MO*papers

MO*papers is een serie analyses die uitgegeven wordt door Wereldmediahuis vzw. Elke paper brengt fundamentele informatie over een tendens die de globaliserende wereld bepaalt. MO*papers worden toegankelijk en diepgaand uitgewerkt. Ze zijn gratis downloadbaar op www.mo.be. Bij het verschijnen van een nieuwe paper wordt een korte aankondiging gestuurd naar iedereen die zijn of haar e-mailadres bezorgt aan mopaper@mo.be (onderwerp: alert)