“‘Over de mentale weerslag van corona en het bootje waar we niet samen inzitten’

CC0

Ik waag me niet aan cijfers en nog minder aan uitspraken over juiste dan wel foute maatregelen. Er zijn meer dan genoeg meningen en die van mij zou simpelweg overbodig zijn. Al is er toch iets dat ik wél wil aankaarten. Iets dat ik moét aankaarten. Iets dat ik wil vragen: wanneer gaan we onze mentale gezondheid eindelijk au sérieux nemen?

Vast in Zuid-Afrika

Sinds half februari zit ik in Zuid-Afrika. Ik vertrok toen het nog opmerkelijk was dat mensen mondmaskers droegen, al zag ik er meer dan ooit ervoor op de luchthaven. Ik vond het echter nog niets om me zorgen over te maken en dacht toen zelfs dat mondmaskers niet hielpen. Dat was namelijk de overheersende mening van die tijd. Er was nog geen sprake van COVID-19 in Zuid-Afrika. En zelfs wanneer de lockdown hier een maand later startte, was ik nog niet echt ongerust. Zuid-Afrika was er vroeg bij, dus zou het ook snel weer over zijn.

Boy, was I wrong. Maar goed. Iedereen weet ondertussen hoe het staat, dat hoef ik niet meer te vertellen. Wat ik wel wil vertellen, is wat die hele lockdown en alles wat daarbij komt kijken met mij deed en doet. En wat het ook met heel wat andere mensen deed en doet.

Ik heb een aantal maanden volledig alleen gezeten en dat doet wat met een mens.

Lockdown was serious business hier in Kaapstad. Een hele tijd mochten we niet buiten, alleen naar de winkel of naar de dokter. Je hond uitlaten mocht niet. Joggen of wandelen was geen optie.

Ik huur een kleine cottage in een meer afgelegen deel van de stad en heb het geluk dat ik daardoor ook een buitenkoertje bezit. Ommuurd weliswaar. Ik heb dus een aantal maanden volledig alleen gezeten en dat doet wat met een mens.

Eenzaamheid & mood swings

De volledige impact realiseerde ik me eigenlijk pas na de lockdown, toen ik een gestolen knuffel kreeg en bijna in tranen uitbarstte. Dat was één stuk van die impact. Fysieke nabijheid van mensen. Aanraking. Voelen.

Een tweede stuk heeft met de rest van onze zintuigen te maken. Als psycholoog werk ik al bijna 4 jaar volledig online. Ik hoef dus niet uit te leggen dat ik geloof in het online medium voor psychologische hulp. Maar het is een heel ander verhaal als dat medium het enige is dat je nog ter beschikking hebt. Als je gesprekspartners beeldschermen worden en als je niemand meer kan voelen, ruiken, zien, horen en ja… zelfs proeven mag daar bij.

Ik ben op zich best graag alleen. Ik kan ervan genieten om mijn eigen ding te doen. Maar ik ben ook, net als zo ongeveer de volledige wereldbevolking, een sociaal wezen. Je zou dus kunnen zeggen dat we anderen nodig hebben om te bestaan. Als die anderen er wekenlang en zelfs maandenlang niet zijn, dan voel je dat wel. Zo’n beetje als de batterij van je gsm die alweer plat is terwijl je die net hebt opgeladen.

Blijheid en onmacht konden elkaar afwisselen met de snelheid van het licht.

Ik merkte bij mezelf ook grotere mood swings. Blijheid en onmacht konden elkaar afwisselen met de snelheid van het licht. Het ene moment stond ik voor de spiegel te dansen en wat later lag ik languit in de zetel bol van de frustratie en wist ik geen blijf met mezelf. Uit mijn bed geraken was ook vaak een missie, terwijl ik de afgelopen vier jaar eigenlijk nooit een wekker hoefde te zetten. Dat was zelfs één van mijn stokpaardjes wanneer ik het had over mijn eigen keuzes en de invulling van mijn leven.

Maatregelen, regels & meningen

In het begin volgde ik de actualiteit op de voet. Wat zei de WHO? Hoe gingen verschillende landen ermee om? Wat was de beste aanpak en vooral: wat was die COVID-19 nu precies?

Ik ben daar eigenlijk al snel mee gestopt, want ik vond op de duur antwoorden op vragen die ik niet eens had en evenveel ‘bewijs’ voor het ene als voor het exact tegendeel. Ik merkte dat ik op na een tijd een beetje wanhopig werd van de hoeveelheid aan meningen, ‘informatie’, complottheorieën enzovoort. Het maakte me passief en zorgde ervoor dat ik me bijna nog geïsoleerder ging voelen. Mijn brein is namelijk kritisch en er bleken zoveel kanten aan uitspraken en theorieën te zitten dat ik er moe van werd en het op gaf.

We zitten allemaal in dezelfde storm, maar niet in dezelfde boot.

Ik merkte ook bij cliënten dat er meer mood swings waren en verschillende stadia in hun coping (hoe gaan we om met wat er gebeurt) mechanisme en dat zette me aan het denken.

Want zoals ik ergens las: ‘We zitten allemaal in dezelfde storm, maar niet allemaal in dezelfde boot.’ Heel wat mensen zaten in schommelende bootjes, de ene al wat luxueuzer dan de andere, maar hier in Zuid-Afrika, bijvoorbeeld, zijn er heel wat mensen die niet eens in een bootje zitten. Die hangen misschien ergens aan de rand van iemand anders zijn boot en anderen moeten het doen met een stuk wrakhout.

En natuurlijk zijn er ook mensen wiens boot geen enkel probleem had met de razende storm, maar de meerderheid van de mensen leek toch te kampen hebben met wat zeeziekte.

Onze basisnoden

Als mens hebben we volgens de ‘determinatie theorie’ van Deci & Ryan drie basisbehoeften: autonomie, competentie en verbondenheid. Wanneer ik met mensen aan de slag ga, rond heel wat verschillende thema’s, is er altijd één van die drie waar er een probleem zit. Een tekort, een kwetsuur, wat dan ook. Wat ik nu zag was echter geen tekort op één van de drie behoeften, maar op all drie tegelijkertijd.

Sinds het begin van de lockdown en van corona, is er een duidelijk verschil wat verbondenheid betreft. Ook hier waren er stadia merkbaar. Eerst bracht het ons allemaal wat dichter bij elkaar. We zaten tenslotte in dezelfde storm. We leerden ‘zoomen’ en ik had nooit meer contact met vrienden en familie thuis vergeleken met de afgelopen vijf jaar waarin ik grotendeels in het buitenland zat.

Maar al snel was er een fysiek gemis. Mijn neefje en nichtjes (8 & 6 jaar) schreven alle drie op dat ze hun grootouders misten en vooral dan knuffelen met hen. Geen of veel minder school voor een lange tijd, geen collega’s want je werkt van thuis, geen of veel minder contact met vrienden en zelfs buren. Bubbels was alles wat we kregen. Als die er al waren.

Ook competentie kreeg een knauw voor heel veel mensen. Sommigen verloren hun job, anderen waren technisch werkloos en nog anderen moesten hun job combineren met fulltime ouder én juf zijn en zagen dat volledig in de soep lopen. Ik merkte heel wat angst en onzekerheid. Zal ik mijn job/loon wel kunnen houden? Kan ik wel als zelfstandige blijven werken? Zal ik wel een job vinden? Gaan mijn kinderen het jaar wel halen?

Tot slot zorgden de maatregelen die van hogerhand opgelegd werden voor een serieus verlies in autonomie. Opnieuw gaat het mij dus niet zozeer over of mondmaskers al dan niet werken of over maatregelen die wel of niet terecht zijn. Het gaat me over het onaangename gevoel en de frustratie die we allemaal ondervonden hebben wanneer iemand anders ons vertelde of we wel of niet mochten werken, wie we wel of niet mochten zien en hoe we ons dan moesten gedragen. Het gaat me hier ook niet over of maatregelen van de overheid al dan niet nodig moeten of zouden moeten zijn, maar simpelweg over het feit dat we geraakt zijn in alle drie onze basisnoden. En dat dat niet niks is.

Een stijging van psychische problemen

Ik verwacht dan ook een serieuze stijging van psychische problemen. En zoals ik eerder al deed, wil ik hiermee ook pleiten om niet alleen vanuit lichamelijk welzijn of van economisch standpunt naar een crisis te kijken, maar ook (en misschien wel vooral) vanuit psychisch standpunt.

Gisteren keek ik naar een Facebook Live van komiek Ricky Gervais en iemand vroeg hem of hij liefst gezond maar ongelukkig zou zijn of gelukkig maar ziek of alleszins niet gezond. Hij besloot al snel dat gezond maar ongelukkig uiteindelijk weinig waard was en dat hij zonder al teveel nadenken voor de tweede optie zou gaan. Ricky Gervais kent zijn prioriteiten. Jij ook?

Ik startte vorig jaar een online groepspraktijk, De FlowFabriek, die dankzij corona wel een boost kreeg. Dat is dan weer een voordeel. Meer mensen hebben ontdekt dat online niet allemaal ‘kommer en kwel’ of ‘afstandelijk en oppervlakkig’ is. Ze staan er na het zoomen met familie en vrienden vaak zelfs meer voor open.

Maar er zijn verschillende tendensen te merken. Langs de ene kant zijn er meer mensen die last ondervinden, maar er zijn ook meer mensen die financieel niet zo stevig zitten. Een derde tendens is wat ik met dit artikel wil aankaarten, namelijk dat we onze psychische gezondheid belangrijker mogen maken, zodat besparingen niet in de eerste plaats daar gebeuren.

Die laatste tendens heeft dan weer te maken met korte ten opzichte van lange termijn gevolgen en de opbouw van onze hersenen die de focus nogal leggen op die eerste soort. Materiële dingen of eten, daar geven we dus heel wat makkelijker geld aan uit vergeleken met coaching of therapie, want daar zijn de positieve gevolgen vaak pas iets later zichtbaar.

En terwijl België kreunt onder een hittegolf, zit ik hier voor het haardvuur met dikke kousen en een kop thee terwijl het buiten pijpenstelen regent. De droogte van een tijd terug is hier verleden tijd. Corona is heel erg aanwezig en nog niet weggewassen. De economie daarentegen heeft, samen met het weer last van een serieuze winterdepressie. Ik weet niet wanneer ik terug in België geraak, maar tot dan: we’re in this (storm) together…