“‘Dominicaanse Republiek: het tropische paradijs is in zijn ziel geraakt’

Altagracia Jímenez, verantwoordelijke van CASC-AMUSSOL.

© Magali Pratte

Het nieuwe coronavirus is ook geland in de Caraïben, in de Dominicaanse Republiek. Een tropisch eiland en de favoriete reisbestemming voor miljoenen vakantiegangers. WSM-medewerker Gijs Justaert, die in de hoofdstad Santo Domingo woont en werkt, ging op zoek naar de effecten van de quarantaine op de gewone Dominicanen.

De Dominicaanse Republiek is al meer dan tien weken in lockdown. Alle winkels zijn gesloten, op supermarkten, voedingszaken, apotheken en tankstations na. Cruiseschepen varen niet uit en de meeste vluchten werden geannuleerd. De gevolgen voor de Dominicaanse economie zijn immens.

Op 14 mei telde de Dominicaanse Republiek 422 dodelijke slachtoffers van COVID-19, en zijn er 11.320 mensen besmet met het virus. De cijfers zijn natuurlijk relatief, want pas de laatste week is men echt massaal beginnen testen in het land. Intussen bevinden de Dominicanen zich al in de tiende week van de quarantaine. Al blijft de strikte opvolging toch vooral beperkt tot het centrum van Santo Domingo, waar de mensen kúnnen binnenblijven. Eens daarbuiten, in de buitenwijken die vele malen groter zijn dan het centrum zelf, gaat het leven verder, zij het met een mondmasker en handschoenen.

Ik sprak met Altagracia Jimenez, frontvrouw van CASC-AMUSSOL, de socialezekerheidskas voor informele arbeiders van de vakbond CASC. AMUSSOL is al meer dan 15 jaar een partnerorganisatie van WSM (vroeger Wereldsolidariteit).

Ook voor Altagracia Jímenez is die #mequedoencasa (het lokale #ikblijfinmijnkot) relatief. Als verantwoordelijke van CASC-AMUSSOL, de sociale zekerheidskas voor informele arbeiders van de vakbond CASC, klopt ze sinds het begin van de coronacrisis dubbele dagen. Ze zorgt ervoor dat de werknemers en werkneemsters uit de informele economie die bij AMUSSOL aangesloten zijn ook echt toegang krijgen tot de bijkomende steunmaatregelen van de overheid.

Psychische pandemie

Wat is de impact van het coronavirus op de Dominicaanse Republiek?

Altagracia: De impact is niet te overzien. Sociaal, economisch, psychologisch, enz. Vandaag is het een coronapandemie, maar morgen komt er een psychische pandemie op ons af. Heel veel mensen hebben het enorm zwaar, niet alleen economisch maar ook psychologisch. Met AMUSSOL hebben we een ‘psychische hulplijn’ online opgezet waarmee we mensen proberen bij te staan. Ik merk het ook in mijn directe omgeving, bij collega’s van de vakbond: thuiswerk is de moderne slavernij. Werkuren vallen weg, de grens vervaagt tussen arbeid en gezin, mensen kloppen dubbele uren als je de zorg voor het gezin en het huishouden erbij telt.

‘Vandaag is het een coronapandemie, maar morgen komt er een psychische pandemie op ons af.’

Voor de Dominicanen is binnen blijven niet gemakkelijk. Wij zijn een volk dat buiten leeft, onze tuin is de straat, waar we elkaar zien, vastpakken, een glas rum delen. Dat is een essentieel deel van ons leven dat nu met de lockdown niet kan. Al moet ik er wel bijzeggen dat het leven in de meeste buitenwijken doorgaat, zij het met een mondmasker. Corona of niet, er is geen keuze, want zonder inkomen is er geen brood op de plank.

Economische ramp

Zijn de gevolgen op grote schaal al zichtbaar?

Altagracia: Economisch lijdt natuurlijk elke sector onder deze crisis. Maar voor ons land zal de klap toch enorm hard aankomen voor de hele toeristische sector. 85% van de arbeiders in de toeristische sector staat al op non-actief. Je kan die als overheid wel even ondersteunen maar op lange termijn zullen het drama’s worden voor de duizenden werknemers en hun families, want toeristen zullen toch niet meteen terug komen. De eerste slachtoffers zijn niet de grote internationale hotels in Punta Cana, maar wel de jonge Dominicaanse ondernemers die een zaak hadden opgestart rond het toerisme.

Ook het bijna wegvallen van de zogenaamde “remesas”, het geld dat geëmigreerde Dominicanen vanuit de VS of Spanje naar hun familie in de Dominicaanse sturen, is een zware klap. Het gaat hier om bijna 10% van het BBP! Vele families zijn soms volledig afhankelijk van het geld dat ze opgestuurd krijgen vanuit het buitenland, en ook voor onze economie is dit een belangrijk deel. Dat zal ongetwijfeld zware gevolgen hebben.

Vakbond vecht terug

Is de vakbond op één of andere manier betrokken bij het sociaal-economische debat, of het beleid van de regering?

Altagracia: In andere sectoren volgen we de situatie op. Maar als vakbond (CASC, de Confederación Autonoma Sindical Clasista) krijgen we toch enorm veel meldingen binnen van schendingen van arbeidsrechten. Dat gebeurt nu op een andere manier dan manifesteren, maar bijvoorbeeld met video’s die via whatsapp of andere kanalen verspreid worden. De arbeiders zelf maken die video’s, getuigen over de schendingen en sturen ze naar ons. Zo worden ze soms verplicht te werken terwijl de fabriek officieel dicht is en overheidssteun geniet. De “flexibilisering” die nu overal drastisch wordt doorgevoerd, is een hele dunne draad waarop men balanceert. Jammer genoeg zien we dat er heel veel misbruik van gemaakt wordt.

Samen met een hele resem sociale bewegingen hebben de vakbonden hun stem luid laten horen in het debat rond de financiering van de coronacrisis ter bescherming van de pensioenen. Enkele parlementsleden stelden voor het geld te zoeken bij de pensioenen, ten koste van de gewone werknemers dus. En dat terwijl het pensioensysteem in de Dominicaanse al bij de meest ongelijke ter wereld is! Met private fondsen die jaarlijks miljoenen winst maken terwijl een pensioen na een volledige loopbaan amper honderd dollar bedraagt (lees hier meer over pensioenen in de Dominicaanse Republiek).

Hoe heeft AMUSSOL zich georganiseerd op de coronacrisis?

Altagracia: Het is alle hens aan dek bij ons, want met de coronacrisis komen honderd en één problemen tegelijk samen. In de eerste plaats hebben we ons uiterste best gedaan om te zorgen dat onze leden uit de informele economie toegang hebben tot de steunmaatregelen van de overheid. Die gelden enkel voor wie is aangesloten bij de sociale zekerheid, wat voor de meerderheid van de Dominicanen niet het geval is. Met AMUSSOL hebben we 95% van onze leden kunnen toe leiden naar overheidssteun. En we begeleiden ook micro-ondernemingen. In totaal zo’n 20.000 informele werknemers, die dankzij AMUSSOL nu even van overheidssteun kunnen genieten. Voor al de rest, en dat blijft de meerderheid, is er het ‘blijf thuis’ steunpakket van ca. 80 euro per maand. Daar kan je zelfs met één persoon in de Dominicaanse niet van eten.

“Door de crisis hebben we de digitalisering van onze dienstverlening en aanbod moeten versnellen. Waar vroeger informele arbeiders meestal naar het loket kwamen om hun bijdrage te betalen, verloopt nu alles digitaal. Dat proces is enorm versneld, maar werkt voorlopig goed.

© WSM

Gezondheidssysteem faalt

In welke mate heeft het gezondheidssysteem van de Dominicaanse Republiek deze crisis opgevangen?

Altagracia: Voor alle werknemers die geregistreerd zijn bij de sociale zekerheid, heeft de overheid relatief snel maatregelen uitgewerkt, als een aanvulling op het loonverlies. Voor de armste groep is er het “blijf thuis steunpakket”. De sociale bescherming heeft in zekere zin zijn werk gedaan, maar het is en blijft een gebrekkig systeem dat uiterst beperkte bescherming biedt, laat staan zekerheid.

‘Met zo’n klein budget kan men geen gezondheidssysteem uitbouwen voor een bevolking van 10 miljoen mensen.’

Voor het gezondheidssysteem was de corona-uitbraak een totale verrassing – net als voor iedereen zeker. Maar een gezondheidszorg waar zo’n 1,2% van het overheidsbudget naartoe gaat, kan onmogelijk in staat zijn om een degelijk antwoord te bieden aan zulke crisis (ter vergelijking: in België schommelen de gezondheidsuitgaven rond de 10% van het BBP). Met zo’n klein budget kan men geen gezondheidssysteem uitbouwen voor een bevolking van 10 miljoen mensen. De laatste jaren zijn er wel investeringen geweest vanuit de overheid, maar die gingen hoofdzakelijk naar de gezondheidsinfrastructuur. Voor alle zaken die men nodig heeft om die infrastructuur te laten draaien, zoals medisch personeel, know how, toegankelijkheid, etc. was er geen geld meer over. Het is een gevolg van de zeer ver doorgedreven privatisering van het gezondheidssysteem. Een systeem, dat maar voor weinig mensen toegankelijk is.

Internationale solidariteit nodig

En hoe zit het met jou?

Altagracia: Geen dag rust. Elke dag van 8u ‘s ochtends tot ongeveer 15u in de namiddag op bureau, dan ben ik thuis net voor de avondklok vanaf 17u ingaat. Dan is het helemaal verboden om buiten te komen. Op de bureau hebben we alles georganiseerd om te kunnen blijven werken. Met glazen tussenschotten, en geïmproviseerde bureaus en loketten gemaakt thuis bij onze medewerkers. Eens thuis, doen we verder via WhatsApp en Zoom! We kennen het allemaal nu… Wie had gedacht dat we nog een dagelijks bestuur van de CASC via Zoom zouden organiseren. Nu iedereen ermee weg is, vergaderen we elke maandag namiddag online!

‘Meer dan ooit zal internationale solidariteit onder de werknemers nodig zijn.’

Heb je geen schrik om besmet te raken?

Altagracia: Ik ben verpleegster van opleiding, dus ik weet hoe ik me goed kan beschermen en verzorgen. Stoffen handschoenen, mondmasker, ontsmetting van de schoenen als ik thuis kom… Het risico verdwijnt natuurlijk niet volledig, maar ik bescherm me goed en ook mijn dochter en mijn neef die bij mij in huis wonen.

En nadien?

Altagracia: Er zal altijd een vóór en na zijn vanaf nu. Het zal nooit meer hetzelfde zijn. Maar als er iets is wat we zullen moeten versterken en nooit loslaten, zijn het onze syndicale eisen. Overal ter wereld zijn werknemers getroffen door deze crisis. Deze keer is geen enkel land eraan ontsnapt. Meer dan ooit zal internationale solidariteit onder de werknemers nodig zijn, willen we dit te boven komen en de arbeidsrechten hoog houden in de wereld nadien.

Interview op 14 mei 2020: Gijs Justaert, WSM