“‘Het rooksignaal van Indonesië: SOS’

Als negentienjarige snorde ik achterop de brommer van een Nieuw-Zeelandse surfer door de rijstvelden van Bali. We werden, want geen enkele trip naar ‘Indo’ is compleet zonder een dergelijke ontmoeting, tegengehouden door een agent.

Ik had geen helm op. Volgens zijn beduimeld boekje de op één na grootste overtreding, na het mollen van een agent. 1.000.000 RP moest ik ophoesten, of meekomen naar het commissariaat in Denpasar.

Enige ervaring ter plaatse in gelijkaardige situaties en die arrogantie die je (hopelijk) enkel als tiener bezit, deden mij onderhandelen over dit fenomenaal bedrag, te wijten aan de kapitale fout zonder helm rond te rijden.

De Kiwi aan mijn zijde bestierf het bijna. ‘Fei, just pay the man,’ siste hij, toen ik nog steeds weigerde te betalen nadat Agung Aya, de agent in kwestie, reeds gezakt was naar 50.000 RP, onder het motto ‘you friend, little wrong, little price’.

Uiteindelijk kwamen we op 20.000 RP, toen het equivalent van anderhalve euro. Agung blij. Ik kreeg zijn naam erbij, zodoende kon ik eventuele ijverige collega’s vertellen wie de steekpenning reeds had mogen ontvangen.

Dit is een illustratie van microformaat. Op grote schaal gaat het er niet beter aan toe.

Bosbranden

Momenteel zitten ze er met het fenomeen bosbrand te worstelen. Het halve land ligt in de as, de andere helft zit onder de as. Widodo wil er graag iets aan doen. Hij neemt lovenswaardige initiatieven, zit samen met Obama.

De bosbranden ontstaan door menselijk toedoen. Indonesië is wereldwijd de grootste producent van palmolie. Teneinde palmolie te kunnen verbouwen worden fenomenale oppervlaktes regenwoud platgebrand. ‘Slash & burn’ is een populaire en goedkope techniek van bosontginning, maar niet zonder neveneffecten.

Elk jaar, in het droogseizoen, kuchen Indonesië en de buurlanden, achter een diplomatiek mondmasker. Dan onthouden de tropische regens zich en wordt de atmosfeer niet ‘opgelucht’. De as blijft hangen, de lucht wordt mistig. Mensen en dieren sukkelen met ademhalings en- habitatproblemen.

Dit jaar is het uitzonderlijk droog.

Dit jaar, het jaar van El Nino, is het uitzonderlijk droog. En is de luchtpollutie bijzonder hoog. Momenteel stoot Indonesië meer CO2 uit, dan een industrieland als Duitsland. De zichtbaarheid is sommige steden reikt niet verder dan dertig meter en de lucht is er okergeel. Driejarige peuters snakken naar adem en parlementariërs in Kalimantan herkennen elkaar amper over de rand van hun mondmasker.

Singapore en Maleisië beginnen te klagen en eisen maatregelen; diplomatieke rellen zijn op til.

Widodo ijvert. De rest van de wereld kijkt weg. Deze ecologische apocalyps staat NIET op de voorpagina van de krant. Daar staat andere troep, zoals wie de drie populairste meisjes zijn in de talentenjacht Wie Wordt K3. Excuses indien deze wedstrijd niet effectief zo genoemd werd, ik heb geen idee en het zal me ook worst wezen.

Widodo, democraat in een door corruptie geïnfecteerd land. Want de drijvende kracht achter deze illegale bosontginning zijn naast de grote afnemers van palmolie nog steeds dezelfde doodseskaders, daterende uit de zwarte jaren 1965-1966.

Indien u ‘The Act of Killing’ gezien heeft van documentairemaker Joshua Oppenheimer, dan heeft u een idee waar ik het over heb. Indien niet: een kleine verheldering.

In de jaren 1965-1966 werd er gemoord in Indonesië. Indonesië zelf verwijst hiernaar als  ‘het incident van 1965’. Naar schatting 500.000 mensen verloren er het leven, tijdens dit incident…

Ondanks verwoede pogingen om dit jaar in de doofpot te stoppen, gaat het voortaan de geschiedenis in als één van de grootste massamoorden van de twintigste eeuw, na de zuiveringen in de voormalige USSR tijdens de jaren dertig en de massamoorden tijdens WOII.

Men vervolgde, onthoofde, sneed ledematen af, verhing (ze gaven de voorkeur aan de directe, face-to-face aanpak), … er leden of sympathisanten van de Indonesische ‘communistische’ partij PKI, toen de derde grootste communistische partij ter wereld.

Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog is het niet verwonderlijk dat de VS gretig sponsorde. Hoewel ze dit staalhard ontkennen, bewijzen gelekte documenten van de CIA, waaronder de lijst vrijgegeven door de ambassade van de VS in Jakarta met daarop 5000 namen van PKI-aanhangers in de Javaanse regio, het tegendeel. Ze gaven niet alleen een ‘license to kill’, maar leverden wapens en militaire krachten.

‘Zolang het maar communisten zijn’, luidde het excuus.

Mediastilte

De doodseskaders bestaan nog steeds. De leiders ervan worden gesteund door de paramilitaire organisatie Pancasila Youth, uitgedost in oranje plunjes. Ze teren nog steeds op allerlei vormen van georganiseerde misdaad, waaronder illegale ontbossing, en ondermijnen elke poging tot eerlijk bestuur. Widodo vecht tegen de bierkaai, zwemt in tegenstrijdigheden binnen zijn eigen regering en wordt klein gehouden door de corruptie, de erfelijke ziekte van Indonesië.

Als dit drama iets gemeenschappelijks heeft, met de zogeheten ‘ecopalyps’ die er zich momenteel afspeelt, dan is het wel de rol van de media. Momenteel kijkt men weg, de kant van K3 uit.

In de jaren 1965-1966 werden de pogingen van Suharto om het communisme te bestrijden verheerlijkt.

‘Zolang het maar communisten zijn.’ ‘Indonesië is het enige lichtpunt voor de VS in de Koude Oorlog en het afzetten van Sukarno, de grootste overwinning van de vrijheid sinds de laatste beslissende slag in WOII,’ aldus H.L Hunt, een rechtsgezinde oliemagnaat.

Het was een overwinning voor Westerse propaganda in de media.

Chinees was het synoniem geworden van communist.

Maar hoe hebben de mensen ter plaatse deze overwinning van de vrijheid, deze triomf op het communisme ondervonden? Konden we het maar vragen aan wijlen mijn opa, die als Chinese Indonesiër sowieso al diende het hoofd laag te houden. ‘Chinees’, was zowaar een synoniem geworden van communist.

Mijn familie woonde toen in Solo en mijn opa was huisarts. Hij werd door de doodseskaders vriendelijk verzocht mensen in de geplunderde dorpen te gaan verzorgen. Hij heeft gelukkig The Act of Killing nooit moeten zien. Waar de leiders staan te dansen op het dak, opscheppen over hun wreedheden en het feit dat ze ermee weggeraakt zijn, tot op de dag van vandaag. Geen oorlogstribunaal in Den Haag voor deze lui, blijkbaar.

Hopelijk kijkt de wereld nu wel eens kritisch naar Indonesië. Naar zijn naar lucht snakkende kindjes, de verbrande orang)oetans, de bedreigde inheemse bevolking en diersoorten zoals de Sumatraanse tijger.

Voor we opnieuw met een massamoord te maken hebben.