“‘Holebi's in Zuid-Afrika: 'no fems, no blacks' (deel 2)’
De holebi- en transgendergemeenschap in Zuid-Afrika is divers. Van Zulu's tot rasechte Boeren-Afrikaners, het lappendeken van de Regenboognatie krijgt ook in dit collectief van mensen gestalte. Hoewel de boodschap van verdraagzaamheid en solidariteit met luide stem wordt verkondigd op pride parades over de hele wereld, zijn de laatste jaren sterke vormen van racisme, veroordeling en uitsluiting in de holebigemeenschap van Zuid-Afrika geslopen.
De holebigemeenschap in Zuid-Afrika is getekend door haar geslotenheid. Uitsluiting en discriminatie zijn alomtegenwoordig, en buiten de grote steden is het moeilijk om aanvaarding en begrip te vinden voor seksuele minderheden. Daardoor stellen holebi’s en transgenders zich in het dagelijkse leven uiterst terughoudend op wanneer het over hun seksualiteit gaat.
In het eerste deel van deze reportage Holebi’s in Zuid-Afrika, ‘don’t ask, don’t tell’, werd al verwezen naar het dagelijkse gevecht dat sommige holebi’s moeten voeren en tegen welke gewelddaden zij aankijken. Discriminatie gaat echter verder en vindt niet enkel plaats tegen deze groep, maar ook binnen de gemeenschap zelf.
De dagelijkse demonen
Als holebi of transgender verweer je jezelf tegen de dagelijkse vooroordelen. Zowel blanke, gekleurde als zwarte holebi’s vinden soms moeilijk aanvaarding en houden hun seksualiteit daardoor liever geheim. In Zuid-Afrika heerst dan ook een hoge graad van heteronormativiteit. Vooral de conservatieve grondstroom in de kerk en de samenleving durven homoseksualiteit af te doen als een afwijking van de norm, een ziekte die moet aangepakt en uitgeroeid worden.
Mensen leven in angst: angst voor geweld, angst voor uitsluiting, angst voor eenzaamheid.
Deze conservatieve ingesteldheid hakt hard in op de holebi- en transgendergemeenschap.
Mensen leven in angst: angst voor geweld, angst voor uitsluiting, angst voor eenzaamheid. De drang naar de heteronorm is terug te vinden in elke laag van de bevolking. Blanke holebi’s hebben het daardoor niet gemakkelijk in Zuid-Afrika, maar zwarten die tot deze gemeenschap behoren krijgen het vaak nog harder te verduren. De reden hiervoor kan gezocht worden bij twee factoren.
Enerzijds verwerpen traditionele Afrikaanse tradities homoseksualiteit en anderzijds neemt racisme de laatste jaren toe in de holebigemeenschap zelf.
“Homoseksualiteit is on-Afrikaans”
Het is vaak omgaan met tegenstrijdigheden wanneer holebi’s en transgenders die tot de zwarte gemeenschappen behoren in Zuid-Afrika uiting geven aan hun gevoelens en tegelijk hun tradities in ere willen houden. Als voorbeeld nemen we de Zulu-gemeenschap, een bevolkingsgroep die bekend staat om zijn patriarchale stellingname en een hoog cijfer van geweld kent tegenover holebi’s. Seksuele minderheden worden door hooggeplaatsten binnen de bevolkingsgroep maar al te vaak afgeschilderd als zieke, duivelse schepsels en lopen het gevaar om verstoten te worden door hun families.
Standbeeld opgericht ter ere van de Zulu-gemeenschap, Bloemfontein.
© Ward Peeters
Homoseksualiteit wordt dan ook vaak bestempeld als iets on-Afrikaans. Door kolonisatie en globalisering is deze trend overgewaaid naar het Afrikaanse continent, zo beweert onder meer huidig Zulu-koning Goodwill Zwelithini -een man die zijn naam overigens niet veel eer aandoet-. Homoseksualiteit is volgens sommigen nog steeds iets wat men aangeleerd krijgt, in plaats van een geaardheid, inherent aan een persoon.
Traditioneel huwelijk
Er lijkt echter beterschap op komst te zijn. In 2013 vond namelijk een nog nooit gezien evenement plaats: het eerste traditionele huwelijk tussen een Zulu- en een Tswana-man.
Wanneer de uitdrukking ‘traditioneel huwelijk’ wordt gebruikt, denkt men vaak aan het kerkelijk huwelijk tussen man en vrouw. Maar in Zuid-Afrika, en meer bepaald in Kwazulu-Natal , hebben deze woorden een heel andere betekenis. In het Zulu-koninkrijk is een traditioneel huwelijk namelijk allesbehalve wit. Trouwen gaat gepaard met een hele reeks geplogenheden: van het aanroepen van de voorouders tot huwelijksgeschenken voor je schoonvader, een wekenlang feest, dans, muziek en eten, heel veel eten.
Openlijk voor je geaardheid uitkomen is echter voor de mensen in kwestie, en voor hun familie, op zijn minst gevaarlijk te noemen.
Thoba Sithole en Cameron Modisane gaven elkaar het jawoord op 7 april 2013 in het eerste traditionele homohuwelijk. Hoewel er grote weerstand was van de plaatselijk autoriteiten, werd het een feest vol liefde en acceptatie. Openlijk voor je geaardheid uitkomen is echter voor de mensen in kwestie, en voor hun familie, op zijn minst gevaarlijk te noemen. In Kwazulu-Natal alleen al werden volgens de laatste cijfers 20% van de homo’s en lesbiennes op de middelbare school verkracht of aangerand.Dit is een duizelingwekkend cijfer en geeft weer hoe erg je op je hoede moet zijn wanneer je tot één van de seksuele minderheden behoort.
Buiten dit huwelijk zijn er bijgevolg weinig gevallen bekend van acceptatie in traditionele zwarte gemeenschappen.
No fems, no blacks, no fats
Lees hier deel 1 van de reportage: Holebi’s in Zuid-Afrika: ‘don’t ask, don’t tell’
Door het dagelijkse opboksen tegen de veroordeling van homoseksualiteit heeft de holebigemeenschap een zeer gesloten houding aangenomen, niet enkel naar de buitenwereld toe, maar ook intern. Hierdoor zijn er verscheidene subculturen ontstaan. Eén van deze, en overigens de meest zichtbare, is het blanke, mannelijke homomilieu. In deze subcultuur worden de woorden no fems, no blacks, no fats maar al te vaak gebruikt, wat weergeeft hoe discriminatie en racisme zich in de holebigemeenschap heeft gemanifesteerd.
Deze drang naar een maatstaf verhindert mensen zichzelf te zijn, waardoor de verscheidenheid binnen de holebigemeenschap in de kiem wordt gesmoord.
De blanke holebigemeenschap lijkt heteronormativiteit opgevat te hebben als een standaard binnen de eigen rangen. Straight acting is de norm volgens velen, machogedrag wordt gepromoot en holebi’s die niet binnen deze categorie vallen, worden aan de kant geschoven.
Het veroordelen van vrouwelijkheid binnen de homogemeenschap is een direct gevolg van deze heteronorm, ontsproten uit de patriarchale maatschappij die Zuid-Afrika zo typeert. De holebigemeenschap die echter aankijkt tegen veroordeling van die maatschappij lijkt zelf deze vooroordelen te hebben overgenomen. Wanneer hetero en macho de norm zijn, moet ook het homomilieu hieraan voldoen om geaccepteerd te worden, zo klinkt het.
Hoe je je gedraagt en hoe je er uit ziet bepalen bijgevolg of je geaccepteerd wordt binnen de holebigemeenschap of niet. Racisme doet dan ook hier zijn intrede. De homogemeenschap heeft het idee opgevat dat zij aan een zekere standaard moet voldoen, wat dus niet enkel betekent dat men mannelijk moet zijn, maar ook blank. Hoewel er de laatste jaren verbetering is te merken, is racisme nog steeds een groot probleem binnen de holebigemeenschap. Een houding die deels te wijten is aan de uitwassingen van Apartheid, maar ook aan het conservatisme en de heteronormativiteit die in sommige delen van Zuid-Afrika synoniem staan voor de enige manier om een puur en oprecht leven te leiden. Deze drang naar een maatstaf verhindert mensen zichzelf te zijn, waardoor de verscheidenheid binnen de holebigemeenschap in de kiem wordt gesmoord.
De regenboogvlag: een blik vooruit
De strijd tegen homo- en transfobie is nog niet gestreden …
Hoewel het erg gesteld is met de acceptatie van homoseksualiteit, wint de strijd tegen homo- en transfobie aan momentum in de Regenboognatie. Zo ontfermen verscheidene organisaties zich over het lot van holebi- en transjongeren in Zuid-Afrika, ongeacht hun ras of nationaliteit. Ook nemen instellingen zoals universiteiten en municipaliteiten het op zich om de visibiliteit van holebi’s en transgenders te verbeteren.
De universiteit van de Vrijstaat (UFS-UV) hees op 17 mei 2015 voor de eerste keer de regenboogvlag ter ere van de dag tegen homo- en transfobie. Dit initiatief moest een boodschap zijn voor alle studenten en personeelsleden van de universiteit dat geweld en discriminatie tegenover holebi’s en transgenders niet geduld worden. Ook richtte de universiteit een meldpunt op om gevallen van homo- en transfobie te bestrijden.
Vrede en vriendschap op het Johanesburg pride festival.
© Niko Knigge (CC BY 2.0)
Hoewel er dus positieve signalen komen vanuit Zuid-Afrika, kijkt de holebi- en transgendergemeenschap nog steeds aan tegen sociale uitsluiting, niet enkel extern, maar ook intern. Solidariteit en aanvaarding in het land, en tussen de verschillende subculturen zelf, vormen de sleutel naar betere levensomstandigheden voor alle holebi’s en transgenders in Zuid-Afrika.
Mijn hoop gaat dus uit naar een positieve kentering in het maatschappelijk denken, een omslag waar de jongeren van vandaag voor vechten. De strijd tegen homo- en transfobie is nog niet gestreden, of het nu Zuid-Afrika is, België, of eender waar ter wereld. Maar zolang liefde een aanvaarding de boodschap blijven van de holebigemeenschap, is er licht aan het einde van de regenboog.
Dit artikel wil bevolkingsgroepen, noch religieuze strekkingen negatief weergeven in haar analyse. Al de informatie werd eerder beschreven in wetenschappelijke artikels en onderbouwd door meerdere bronnen. Voor een verdere analyse over de maatschappelijke rol van de holebigemeenschap in Zuid-Afrika, lees Holebi’s in Zuid-Afrika: ‘don’t ask, don’t tell’ (deel 1).