“‘Het kronkelend pad van de jonge moslim in België’

Volgens een recent onderzoek van The Guardian in 2016 identificeert wel 7 procent van de Belgische bevolking zich met de islam. Dat is een aanzienlijk aantal voor een religieuze minderheid, en jaarlijks neemt dat aantal in België via migratie of bekering nog toe. Steeds meer Belgen bekeren zich tot de religie, en steeds meer moslims identificeren zich met België. Zo wordt de islam langzaamaan een onderdeel van de Belgische maatschappij.

Toch wordt de islamisering van België ook fel overschat. Volgens bovenstaand onderzoek bleek dat de ondervraagde Belgen dachten dat één op vijf van hun landgenoten moslim is, en dat de islamisering van België procentueel veel sneller toeneemt dan in werkelijkheid.

Eén van de oorzaken van deze overschatting is de alomtegenwoordigheid van islam in de nieuwsmedia, op sociale media en in de politiek… en vaak niet op de meest positieve manier. Typische onderwerpen zijn islam en terreur, islam en extremisme of islam en de positie van de vrouw.

Dat doorsnee mensen als resultaat hiervan de islam dan als een vreemde en onbekende religie beschouwen eerder dan een onderdeel van de Belgische maatschappij, hoeft niet te verbazen. Krachtige doch vage ideeën van radicalisme worden al te vaak vermengd met beelden van bebaarde jongemannen of gesluierde meisjes.

En op de televisie debatteren zelfverklaarde experts over zogenaamde haatdragende boodschappen binnen de islam die volgens hen niet met de Belgische waarden en normen vallen te verenigen.

De acties van enkele zeloten worden veralgemeend op de gehele moslimgemeenschap. En op de televisie debatteren zelfverklaarde experts over zogenaamde haatdragende boodschappen binnen de islam die volgens hen niet met de Belgische waarden en normen vallen te verenigen.

Het is echter gek hoe weinig een doorsnee autochtone Belg weet over de islamitische religie. Het is schrijnend hoe we in zo een dichtbevolkt land toch zo erg langs elkaar leven, zonder rechtstreeks contact met elkaar.

Als ik aan enkele Belgische kennissen vraag hoeveel moslims ze nu werkelijk in hun kennissenkring tellen, mensen met wie ze rechtstreeks contact hebben, dan blijkt dat meestal heel gering.

Toch heeft iedereen een opinie over de islam, en nog te vaak slikken we de krachtige boodschappen van politici of bepaalde media zonder ons daar vragen bij te stellen.

Zo is er om te beginnen een enorm groot verschil tussen islam en moslims. Ja, moslims belijden allemaal in meer of mindere mate de islam die hen op verschillende vlakken verbindt. Tegelijk is de diversiteit onder moslims enorm.

Miwok (CC0)​

Berbers die zich uitleven op de exotische tonen van hun trommels, Turken die net de overwinning vieren van Galatasaray of Fenerbahçe en Arabieren die hun innige deelneming uitdrukken tegenover een rouwende familie… dat zijn allemaal moslims.

Dan kom je tijdens de Ramadan een moslim uit West-Afrika tegen die je aanmoedigt door te zetten met vasten op die ene hete dag. Of die jonge Tsjetsjeen die er niets beter op vindt dan zich tijdens de vrijdagpreek in de moskee vlak voor je neus te zetten zodat je de imam niet meer kan zien.

Volksislam

Ieder van hen belijdt de islam vanuit een vast pakket culturele tradities, waarden en normen. Sommigen, bij wie de kennis van de islamitische religie kleiner is, zullen vaker terugvallen op de tradities die ze van thuis uit hebben meegekregen. Dat is wat men dan de volksislam noemt, of de culturele islam. Tradities en culturele gebruiken vermengen zich met de islam en bepalen zo het wereldbeeld van de traditionele moslim. Niet alles wat je in de islam zal zien, zal je terugvinden bij de moslims. En, vice versa, zal je ook niet alles wat je bij de moslims ziet, herkennen in de islam.

Een concreet voorbeeld is het oude gebruik in sommige Marokkaanse families om witte lakens buiten te hangen na de eerste huwelijksnacht van een pasgetrouwd stel, waarbij bloedsporen — onder luid gejuich — de maagdelijkheid van het meisje bewijzen.

Praktijken als eremoorden, vrouwenbesnijdenissen en geweld tegen vrouwen hebben allemaal niets met de islamitische religie te maken, maar verschillen van cultuur tot cultuur en van generatie tot generatie. Die moslims zien het als een onderdeel van hun geloof, maar de oorzaak hiervan ligt vaak aan een lak aan kennis, een gebrek aan geletterdheid of de onwil om het alternatief te zoeken.

Het is belangrijk dit in de gaten te houden. Tradities en de culturele invulling van de levensvisie kunnen prachtig zijn, maar let op dat men de twee niet al te gauw vermengd, en men als buitenstaander een geheel andere islam gepresenteerd zal krijgen dan degene die men in de oorspronkelijke boeken terug vindt.

Van verschillende trouwfeesten en geboortefeesten tot de besnijdenis van het kind, iedere cultuur vult deze gekende aspecten binnen de islamitische religie op een andere manier in.

G. Kraftschik (CC-BY-ND)​

Toch mogen de cultuur en tradities niet tegen de islamitische religie ingaan. Tradities zijn toegestaan, zolang ze de islam niet vervangen. Net daar wringt vaak het schoentje. Door hoge cijfers van analfabetisme en een slecht onderwijs in de islamitische wereld, vervangen moslims aspecten van hun religie met de tradities die ze van hun ouders meekregen.

Kennis over de islam en de bespreekbaarheid ervan is dus niet alleen gewenst voor niet-moslims, maar in de eerste plaats voor en door de moslims zelf.

Daar botst het met jongeren die in België zijn opgegroeid, en beter onderwijs hebben genoten. Zij gaan op zoek naar hun authentieke religie, en dat botst wel eens met de tradities van hun ouders. Jongeren gaan dan bij voorbeeld op zoek op internet, en kunnen dan eventueel ten prooi vallen aan extremisme en radicalisme.

Kennis over de islam en de bespreekbaarheid ervan is dus niet alleen gewenst voor niet-moslims, maar in de eerste plaats voor en door de moslims zelf, willen ze jongeren van radicalisme en extremisme behoeden.

De kennis van de primaire bronnen van de islam, de koran en de weg van de Profeet Mohammed, in combinatie met hun uitleg door geleerden en exegeten, zijn de enige manier om extremisme tegen te gaan.

Het geloof is als een rivier. Je moet op iedere oever wat uitrusten wil je verder door het water kunnen waden. In je hoofd heb je echter één doel, je wil die rivier beheersen, je wil het einde bereiken. Zo maak je voor jezelf stap voor stap een synthese, om uiteindelijk tot een bevredigend besluit te komen waar je je goed bij voelt. Van daaruit kan je verder bouwen.

Het is geen snelweg die je volgt tot aan je dood, maar een kronkelweg die je dwingt te zoeken naar je ware identiteit, wil je het einde bereiken.

Vlaams-Arabisch

Omer Sayadi

© Omer Sayadi​

Toen ik mij ging verdiepen in mijn islam, omarmde ik de tweeledigheid en rijkdom van mijn Vlaamse en Arabische roots. Ik zocht kennis, en ging eens twee dagen luisteren naar een lezing gegeven door een groep soefi’s over onze geloofsleer. Terzelfdertijd ging ik op zoek naar de Arabisch-Europese Liga (AEL) en waar de Arabisch-nationalistische zaak voor stond. Eens woonde ik een vrijdagpreek bij van Soulayman van AEL in Antwerpen, en andere malen was ik objectief nieuwsgierig naar wat de jongeren van Shariah4Belgium te zeggen hadden.

Honderden boeken, lezingen en teksten later, vier jaar arabistiek en islamologie achter de kiezen, kon ik voor mezelf uitmaken wat ik wil en wie ik ben. Jongeren hebben die tijd en die kans nodig. Hen onderverdelen in hokjes en categorieën doet niet alleen hen onrecht aan, maar ook het geloof naar waar ze op zoek zijn.

Wanneer de moslimgemeenschap zelf op zoek gaat naar imams die de jongeren beter begrijpen — imams dus die geen onderwerp uit de weg gaan, hoe moeilijk ook — kunnen al veel problemen en misverstanden verholpen worden. De islam bespreekbaar maken op school, in de politiek en in de media als een eeuwenoude religie met nagenoeg een miljard volgelingen en talloze facetten en aspecten, kan ervoor zorgen dat zoekende jongeren in alle openheid hun zoektocht kunnen verder zetten.

Obstakels

Voor zover ik me kan herinneren ben ik steeds overtuigd geweest van mijn islam. Mijn ouders zijn zelf absoluut niet traditioneel ingesteld, en hebben mij steeds verwezen naar de primaire bronnen van het geloof. Als jonge gast al durfde ik de lessen godsdienst “uit te rekken” door over mijn geloof te praten, tot groot plezier van de leerkracht. Verhit keek ik uit naar de lessen geschiedenis over de kruistochten of de Ottomanen, om mijn insteek over het onderwerp te geven. Ik bad vijfmaal per dag, vastte mee met de Ramadan en ging vrijdag naar de moskee.

Terzelfdertijd ging ik naar een katholieke school en een katholieke universiteit, telde ik verschillende vrienden van Belgische origine en stond niets mij in de weg om mij te vermaken, kattenkwaad uit te steken en mij te wagen aan de wilde golven van de puberteit.

Naarmate je ouder wordt, stel je vast dat obstakels als racisme, discriminatie, segregatie, oorlog en corruptie de moslimgemeenschap wereldwijd in haar geheel vaker treffen dan je lief is.

Weet u, dat kronkelpad van daarnet is nog zo moeilijk niet. Obstakels van buitenaf maken het echter een heel stuk lastiger om de weg vlot af te leggen. Als jongeling stel je jezelf niet teveel vragen over de problemen van volwassenen. Naarmate je ouder wordt, stel je vast dat obstakels als racisme, discriminatie, segregatie, oorlog en corruptie de moslimgemeenschap wereldwijd in haar geheel vaker treffen dan je lief is.

Als jonge tiener opgroeien met beelden van de invasie in Irak en Afghanistan, de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden en horen dat het je geloofszusters in eigen land net verboden werd een hoofddoek op school te dragen, brengt wel wat frustratie met zich mee. Die frustraties bestaan bij vele jongeren, en blijven vaak onbeantwoord vanuit de moslimgemeenschap. Internet vormt dan al gauw een gevaarlijke plaats.

Voor mij was het echter persoonlijker, en ik kon aan der lijve ondervinden dat moslim zijn vaak niet van een leien dakje loopt.

Zwarte lijst

Mijn ouders waren beiden verantwoordelijk voor de Belgische tak van de internationale hulporganisatie Global Relief Foundation. Boekentassen, kleren en andere levensmiddelen werden in grote aantallen aangereikt voor de oorlogsslachtoffers in de Balkan en Tsjetsjenië, vaak door mijn eigen vader in persoon.

Colin Charles (CC BY-NC-ND 2.0)​

Onbegrip, angst en haat. De mengeling van die drie ingrediënten bereikte een hoogtepunt voor 1939, en zijn vandaag opnieuw aan een opmars bezig.

Na 2001 begon de wereldwijde heksenjacht op islamitische organisaties, en werden mijn ouders op de zwarte lijst van de terreur geplaatst door de Belgische regering op bevel van de Verenigde Staten van Amerika. Dit maakte een grote indruk op me als jongeling. Pas na een lange juridische strijd konden mijn ouders hun onschuld bewijzen en werden zij van de beruchte lijst geschrapt.

Hun strijd leerde me dat geduld en moed schone deugden zijn, en met een geheel andere blik op de werkelijkheid, was ik overtuigd dat er niets zo slecht is als onbegrip, angst en haat.

De mengeling van die drie ingrediënten bereikte een hoogtepunt voor 1939, en zijn vandaag opnieuw aan een opmars bezig. Angst en haat zijn op zich moeilijk tegen te gaan, maar zij komen beiden voort uit onbegrip, en het is net daar dat we op moeten inzetten.

Begrip vormen voor elkaar, en net dat klein beetje respect vormen voor elkaars levenswijze kan bergen verzetten. Gaan we morgen met rozen naar elkaar gooien op straat? Neen, maar een goed gesprek bij de bakker kan al wonderen doen.

Of eens een blog lezen, wie weet?