“‘NoNukesBlog #3: Lobbyen voor een kernwapenverdrag’

72 jaar na de nucleaire horror in Hiroshima en Nagasaki is het bijna zover. Nog één dag te gaan tot kernwapens eindelijk illegaal worden verklaard onder internationaal recht. Een goed moment om even terug te kijken hoe we op dit punt zijn gekomen, en welke rol NGO’s hebben gespeeld in dit historische proces.

Van science fiction tot realiteit

In 2007 werd de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) opgericht, een mondiale coalitie van 400 organisaties uit 100 landen. ICAN ging uit van een utopisch klinkende doelstelling: een nieuw internationaal verdrag dat kernwapens verbiedt. Wat toen politieke science fiction was, wordt morgen naar alle waarschijnlijkheid echter realiteit.

ICAN speelde de afgelopen 10 jaar een cruciale rol in de mondiale beweging om kernwapens te verbieden. We overtuigden nationale regeringen om humanitaire bezorgdheden centraal te stellen in het debat over kernwapens, en om hun steun uit te spreken aan de idee van een nieuw verbod. Samen met andere partners organiseerden we vanaf 2013 drie internationale conferenties over de humanitaire impact van kernwapens, die door respectievelijk 128, 146 en 158 landen werd bijgewoond.

In 2016 kwam de hele campagne in een stroomversnelling. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties gaf het mandaat om een speciale VN-werkgroep op te richten in Genève om specifieke voorstellen rond nucleaire ontwapening te bestuderen. Deze werkgroep beval in augustus 2016 aan om onderhandelingen op te starten over een nieuw internationaal verbodsverdrag. Mede dankzij een intensieve ICAN-lobby gaf de Algemene Vergadering van de VN in december 2016 het mandaat om vanaf maart 2017 onderhandelingen op te starten.

Intensieve lobby

Ook de afgelopen weken en maanden voerde ICAN een intensieve lobby om een zo sterk mogelijk verbodsverdrag te verzekeren. Dagelijkse ochtendlijke coördinatievergaderingen, ontelbare telefoongesprekken, een ongezonde koffieconsumptie en talloze wandelingen naar omliggende ambassades waren de afgelopen weken vaste routine tijdens de onderhandelingen.

De kernwapenstaten oefenden de laatste dagen sterke druk uit op kleinere landen om niet deel te nemen aan de onderhandelingen, of om niet op te dagen bij de finale stemming.

Inhoudelijk gebeurde de ICAN-lobby op verschillende manieren. Via statements namen we actief deel aan de inhoudelijke besprekingen, terwijl we ook de evolutie van de private werkgroepen monitorden. ICAN deed voortdurend concrete tekstsuggesties om de tekst sterker te maken, en volgde de evolutie van het ontwerpverdrag nauwgezet op.

Een ander belangrijk aspect van de ICAN-lobby was het aanmoedigen van kleinere nationale delegaties om zich te accrediteren bij de onderhandelingen, en om aanwezig te zijn bij de finale stemming van het verdrag.

Dat is geen overbodige luxe: de kernwapenstaten oefenden de laatste dagen sterke druk uit op kleinere landen om niet deel te nemen aan de onderhandelingen, of om niet op te dagen bij de finale stemming.

Publieke druk

Het inhoudelijke lobbywerk kan onmogelijk werken zonder sterke publieke druk. Daarom voerde ICAN de afgelopen weken ook non-stop actie via sociale media en publieke acties, in New York en op andere plaatsen. Dat had een concrete impact: uit conversaties met diplomaten bleek duidelijk dat ze de sociale media-accounts van ICAN en verschillende ICAN-lidorganisaties nauwgezet in het oog hielden.

Daarnaast is het natuurlijk cruciaal om nationale media-aandacht te genereren. ICAN-campaigners waren daarom de afgelopen dagen ook druk in de weer met het schrijven van persberichten en opiniestukken, terwijl ook individuele journalisten in talloze landen werden gebriefd.

België kernwapenvrij

Tien jaar na de oprichting van ICAN is het bijna zover: een internationaal verbodsverdrag op kernwapens. Het werk is echter lang niet af. Vanaf 8 juli begint de lobby om het verdrag zo snel mogelijk te laten ratificeren door voldoende landen, zodat het gebruikt kan worden om het proces van totale eliminatie van kernwapens te versnellen.

Het is nu of nooit voor de kernwapens in Kleine Brogel.

In NAVO-landen als België begint het echte werk nu pas: het nieuwe verdrag gebruiken om de politieke en publieke druk te verhogen om België eindelijk kernwapenvrij te maken.

Meer dan 50 jaar na de stationering van Amerikaanse kernwapens op Belgisch grondgebied is het tijd om deze illegale massavernietigingswapens terug naar afzender te sturen. Het is nu of nooit voor de kernwapens in Kleine Brogel.

Elke dag deze week schrijft Willem Staes een bericht vanop de top in New York City.
Al verschenen:

• NoNukesBlog #1: Hoe diplomaten zich uit een kernwapenverbod proberen te praten

• NoNukesBlog #2: De laatste rechte lijn naar een kernwapenverbod

Wat er nog aankomt:

• NoNukesBlog #4: Nucleaire gollums in Brussel

• NoNukesBlog #5: Quo vadis, nucleaire NAVO?

Willem Staes is beleidsmedewerker veiligheid en ontwapening, Pax Christi Vlaanderen en de Belgische Coalitie tegen Kernwapens.