“‘Zullen de walvissen blijven komen als de Cookeilanden aan diepzeemijnbouw doen?’

Haast twee maanden zijn we nu in de Cookeilanden, en veel eilanders zijn echte waterratten, die al van sinds ze jochies waren op visjacht gaan met de pistoolharpoen, die zich met het surfboard in de turkooizen golven wagen die uiteen spatten op het rif, die freediven in de diepe oceaan, die tussen de eilanden navigeren of in traditionele kano’s die dansen op de golven, om toch het handvol artisanale vissers niet te vergeten dat hier nog overblijft… Je denkt: iedereen is hier even goed op het land thuis als in zee.

Maar: een verrassing is en blijft dat veel mensen zich in de diepe zee niet op hun gemak voelen en sommigen zelfs het oceaangeweld angstig de rug toekeren. De oceaan is hier alom rondom, de branding valt nooit stil, en toch heb je eilanders die haar mijden.

Hoe kan dat?

Wij zijn hier voor Re-Pulse, een transmedia-onderzoek waaruit we volgend jaar een artistieke installatie puren over diepzeemijnbouw en de oceaan in al haar allures. Maar we hebben ook met 11.be, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidorganisaties, een afspraak gemaakt voor 1Planet4All, en brengen Belgische klimaat-changemakers met jongeren van hier in contact. Dat doen we via deze blog. Ons uitgangspunt is: ‘er is geen grens tussen land en water’. Maar de realiteit is, zoals altijd, anders.

Aan de University of the South Pacific in Rarotonga ontmoeten we Ami (een schuilnaam), één van een dozijn jonge vrouwen die pas een werkweek afrondden met Sharks Pacific. De Amerikaanse ngo loodste hen de zee in en hielp de meesten over hun schrik voor de wijdsheid van de diepe oceaan: ‘we gingen snorkelen, sommigen voor de allereerste keer,’ zegt Ami, ‘en één van de meisjes durfde gewoon niet van de boot in zee te springen. Veel te diep! Ja, dat verbaasde me wel, die reacties. Maar vier dagen later deed ze het uit zichzelf, niemand hoefde nog te helpen’.

‘Zwemmen met de walvissen, dat wilde ik echt ooit doen. Ik had nooit kunnen denken dat het zo’n emotionele belevenis zou zijn.’

Ami begrijpt die schrik wel. ‘Veel kinderen wordt ingeprent dat ze niet voorbij het rif mogen. De zee is daar verraderlijk. Je denkt: leuke golf, maar ze sleurt je mee en zonder hulp kom je er niet meer uit’. Zelf is ze geen novice van de zee.

Zij heeft al met walvissen gezwommen. Die migreren langs deze kust. ‘Zwemmen met de walvissen, dat wilde ik echt ooit doen. Ik had nooit kunnen denken dat het zo’n emotionele belevenis zou zijn. Kijk, van hier tot dat huis, zo dicht waren we bij elkaar. De walvissen deden hun ding, en ik voelde de vibraties. Zo intens, en zo mooi!’.

Lawaai in de diepzee

Drie-vier maanden per jaar zijn er walvissen in de buurt. Maar zullen ze blijven komen? ‘De Cookeilanden denken nu aan diepzeemijnbouw. Die machines gaan zo’n lawaai maken. Het zou de walvissen van hun routes kunnen verjagen. Dat maakt me het meest bezorgd, of we nog het geluk zullen hebben de walvissen te zien. Of zal ons dat worden afgenomen?’

Een bultrugwalvis voor de kust van Rarotonga een van de Cookeilanden. | © US Embassy New Zealand (CC0)

Er kan veel in de Cook Islands, teveel soms, vindt Ami. Safari-operatoren organiseren uitstappen naar geulen in de lagune waar toeristen naar de schildpadden kunnen duiken. Ami: ’ ze gaan op de schildpadden af, ze willen ze aanraken. In Hawaï is dat streng gereglementeerd. Dat zouden ze hier ook moeten doen, zodat de mensen de dieren leren kennen en respecteren. De dieren dringen niet binnen in jouw persoonlijke bubbel. En mensen zouden ook die afstand moeten bewaren’. Al die ervaringen mondden uit in Ami’s activisme. Ze zet zich in voor één van de milieuorganisaties van de Cook Eilanden.

De regering van dit land kijkt in de richting van diepzeemijnbouw om inkomsten te genereren. Maar de milieubeweging, hoe schuchter die hier ook is, vindt dat geen goed idee.

Wat zal de impact zijn op lange termijn, wat breng je teweeg in de diepzee?

De regering haalt aan dat de Cookeilanden grotendeels leven en afhankelijk zijn van toerisme, maar door de Covid-epidemie viel die sector helemaal stil. En dus moeten we diversifiëren, aldus de regering, en een nieuwe bron van rijkdom aanboren, zoals de metaalknollen waarvan er miljarden op de bodem van de oceaan zouden liggen, meer naar het Noorden, in de territoriale wateren van de Cooks.

‘Dat ze diepzeemijnbouw willen zien gebeuren om de economie te versterken, dat houdt steek. Maar dat is echt de korte termijn-logica. Wat zal de impact zijn op lange termijn, wat breng je teweeg in de diepzee? Dat zullen de volgende generaties pas ondervinden. Dus, waarom zo hebzuchtig zijn, waarom neem je geen genoegen met wat je hebt?’

Iets te verbergen

De nieuwe industrie komt eraan; de regering van de Cookeilanden laat 3 buitenlandse ondernemingen exploraties doen om uit te zoeken hoe ze metalen uit de diepzee zullen halen. Dat zal onherroepelijk schade aanrichten aan het leven in de diepzee en de systemen van de oceaan. Maar om te weten hoe nefast en langdurig de schade zal zijn, is grootschalig onderzoek nodig.

‘Wij zouden graag hebben dat er daarover meer onafhankelijk onderzoek gebeurt’, zegt Ami, ‘dat is er nu niet’. Nu rekent de regering erop dat de drie mijnbouwondernemingen het onderzoek uitvoeren. Om meer onafhankelijk onderzoek te doen, is ook meer tijd nodig. Ami: ‘daarom hopen wij ook dat er een moratorium komt van 10 jaar’.

‘De overheid wil niet transparent en open zijn, wij begrijpen niet waarom, het lijkt wel of ze zaken te verbergen heeft.’

Het idee van een moratorium is dat alle voorbereidingen van commerciële, industriële winning van mineralen uit de bodem van de oceaan worden stopgezet. Maar, opnieuw, de regering van de Cookeilanden wil van een moratorium niet weten. Ze stelt het moratorium voor als een hooghartig plan, opgedrongen door ontwikkelde landen die zelf hun verantwoordelijkheid voor de klimaatverandering weigeren te dragen.

‘Ja’, erkent Ami, ‘dit thema ligt hier gevoelig’. De regering en haar diensten beloven welvaart voor de eilanders, ‘wij willen onze kant van het verhaal laten horen’, zegt Ami, maar de overheid wil geen open debat. ‘Zij willen niet transparent en open zijn, wij begrijpen niet waarom, het lijkt wel of ze zaken te verbergen hebben. En de media, die doen alsof het allemaal zo erg niet is. Zij brengen veel informatie gewoon niet. Je voelt de spanning. Als mensen toch over diepzeemijnbouw beginnen, zie ik dat als een kans, niet om hen de les te lezen maar om hen iets bij te brengen’.

To educate is de term die Ami gebruikt; in het Engels klinkt die niet belererig.

Druk heeft effect

Intussen reageerde de groep Fridays for Future uit Antwerpen op ons eerste blogbericht. Daarin vertelde Alexandra, een studente, dat veel mensen in de Cookeilanden geen kritiek durven uitspreken. Hoe komt dat? vroeg FFF. Het is één van de eigenaardigheden van deze kleine gemeenschap, een kleine gemeenschap van misschien 15.000 mensen in Rarotonga en nog enkele duizenden anderen op de andere eilanden van de archipel.

Wat denkt Ami daarvan? Zij was aangenaamd verrast toen ze in Blog#1 las dat jongeren in België zich zorgen maken over diepzeemijnbouw in de Stille Oceaan. ‘Maar jullie landen zijn zoveel groter, jullie zijn met zoveel meer mensen. Wij hebben niet zoveel _back-_up. Mensen die voor de overheid werken, en zo zijn er veel, durven niet hun opinie te geven over diepzeemijnbouw, omdat ze bang zijn hun job te verliezen’.

De regering is allergisch voor adviezen van buitenaf. Ze zette zich fel af tegen Nieuw-Zeeland dat zich onlangs voor het moratorium op diepzeemijnbouw uitsprak. Maar intussen vergroent de regering haar pleidooi pro diepzeemijnbouw. Kennelijk is ze toch niet ongevoelig voor internationale druk.

Greet Brauwers en Raf Custers vanuit Rarotonga, de Cookeilanden.