“‘Het leek wel of koning Filip zelf “Indépendance Cha Cha” afspeelde’

Manneke Pis verkleedt ter gelegenheid van de 50ste onafhankelijkheidsverjaardag van Congo in 2010.

Ia Ezwa (CC BY-NC-ND 2.0)

Voor Espérance Kanda werd 30 juni onverwacht een memorabele dag. Koning Filip verraste haar met zijn spijtbetuigingen aan het adres van Congolees president Tshisekedi. Het stemt haar hoopvol over de toekomstige verhoudingen tussen Congo en België.

Op de ochtend van 30 juni was ik aangenaam verrast. Zestig jaar na de Congolese onafhankelijkheid spreekt een lid van de Belgische koninklijke familie zich uit ver de gruweldaden die het Congolese volk zijn aangedaan. Het was een draai van 180 graden ten opzichte van de speech van koning Boudewijn in 1960, waarin Leopold II omschreven werd als een genie, terwijl er met geen woord over de onderdrukking van de Congolezen werd gerept.

Met zijn brief, wijst koning Filip uitdrukkelijk naar het verband tussen het koloniale verleden en structureel racisme vandaag. Sporen van het rode rubber (een verwijzing naar het geweld waarmee de rubberontginning onder Leopold II gepaard ging, red.) zijn vandaag nog zichtbaar in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, de huurmarkt en binnen het politiebestel. Dat verhaal is nog niet voldoend gekend, wat de erkenning ervan door het Belgische staatshoofd extra belangrijk maakt.

De brief van koning Filip aan president Tshisekedi wordt nu ook door vele Belgo-Congolezen als een eerste stap richting gerechtigheid beschouwd. Toch zijn er nog extra stappen die gezet kunnen worden. Hopelijk kan dat tegen de 61ste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid?

1. Van spijt naar officiële excuses

De Belgische Grondwet stelt dat de koning alleen politiek verantwoordelijk is. Voor elke officiële beslissing, zoals formele excuses aan de Congolese staat, is daarom een ministeriële handtekening nodig van de desbetreffende minister. Met zijn spijtbetuiging, gaf de koning al zijn fiat voor formele excuses. Het is nu alleen nog wachten op de leden van de regering.

Met zijn spijtbetuiging gaf de koning al zijn fiat voor formele excuses, nu de leden van de regering nog.

2. Herstel

Binnen de Congolese diaspora klinken ook stemmen voor herstelmaatregelen. Maar het geven van dergelijke financiële compensatie is complexe materie. Sowieso moet eerst de begroting van de waarheidscommissie worden afgewacht. (In juni besliste het parlement om een commissie op te richten die in het Belgische koloniale verleden moet duiken, red.) Dat geeft betrokken partijen de ruimte om na te denken wie begunstigden van een historische financiële compensatie precies moeten zijn.

Het recente “proces van 100 dagen” in Congo moet daarbij in het achterhoofd gehouden worden. Vital Kamerhe, kabinetschef van president Tshisekedi werd daarin tot 20 jaar dwangarbeid veroordeeld voor misbruik van overheidsgeld. Tshisekedi benadrukte dat rechters weer meer macht in de staat verwerven en de algemene consensus over politieke figuren zoals Kamerhe lijkt te groeien.

Daarom is het belangrijk om goed af te bakenen welke actoren een financiële compensatie verdienen. Het overleg daarover kan perfect in de waarheidscommissie plaatsvinden waar middenveldorganisaties met experten zoals Tracy Tansia, Nadia Nsayi en Lieven Miguel Kandolo hun advies geven.

Ik zie graag een wederopbouw van Congo, waar jongeren opportuniteiten krijgen en ouderen op pensioen kunnen gaan.

Zelf zou ik graag een wederopbouw van Congo zien, met een rechtsstaat waarin jongeren opportuniteiten krijgen en ouderen op pensioen kunnen gaan.

3. Een nieuwe Matongé

Voor de nieuwe generatie Congolezen in de diaspora zou het mooi zijn om een nieuwe Matongé-wijk op te richten, als verlengstuk van wat nu al bestaat. Tussen de bestaande winkels, kunnen jongeren hun ondernemingen ontplooien die zich meer op dienstverlening richten. In de huidige wijk is daar momenteel geen ruimte voor, terwijl een leegstaand gebouw perfect dienst zou kunnen doen als co-workingspace om dergelijke ondernemingen te herbergen.

Stel dat daar ook Congolese kunstenaars terecht kunnen. Zodat ze hun werk kunnen tentoonstellen op een plek dat hun roots eerbiedigt. Op die manier kunnen ook de banden tussen de Democratische Republiek Congo en België verstevigd worden.

Dit lijken me redelijke eisen om te bewerkstelligen tegen een volgende onafhankelijkheidsverjaardag. 30 juni was in ieder geval al een memorabele dag waarover ik het later met mijn kleinkinderen nog zal hebben. Een dag dat koning Filip Indépendance Cha Cha zelf afspeelde.

Espérance Kanda is een 25-jarige juriste en kleindochter van een Congolese oud-burgemeester.