Wat is woke nu echt?
“‘Zeg niet ‘wokers’, maar culturele creatieven’
Bart De Wever schreef in zijn boek over woke dat het ‘onze cultuur vernietigt’ of ‘het water waarin we ons bevinden vergiftigt’. Maar als je vraagt wat woke precies is, blijft het antwoord meestal uit, schrijft sociaal-econoom Emmanuel O. Iyamu. Wat betekent woke nu echt?
epictop10 / Flickr (CC BY 2.0)
Bart De Wever schreef in zijn boek over ‘woke’ dat het onze cultuur vernietigt of het water waarin we ons bevinden vergiftigt. Maar vraag je nader wat woke precies is, blijft het antwoord meestal uit, schrijft sociaaleconoom Emmanuel O. Iyamu. Wat is woke nu echt?
Voor de extreemrechtse of conservatieve rechtse partijen is ‘woke’ vandaag een hot item en ideaal uitgangsbord om stemmen te ronselen. Dat kan je zien aan de gecoördineerde haatcampagne vanuit Vlaams Belang-hoek tegen schrijfster Dalilla Hermans toen bekend werd dat ze werd aangesteld als trajectcoördinator om Brugge culturele hoofdstad 2030 te maken. Daarbij viel het woord ‘woke’ meermaals. Een week nadat het nieuws bekend raakte, beheerst het item nog altijd de actualiteit.
Volgens de rechtse en conservatieve partijen is woke overgewaaid vanuit de VS en ligt het linkse of progressief beleid mede aan haar grondslag. In zijn boek Over woke zegt N-VA-voorzitter en burgemeester van Antwerpen Bart De Wever dat ‘woke’ onze cultuur vernietigt of het water waarin we ons bevinden vergiftigt. Vraag je nader wat woke precies is, blijft het antwoord meestal uit.
Voorbij de dominante moderne subcultuur
‘Woke’ is vandaag zo’n allesomvattend fenomeen dat niemand nog lijkt te weten waarover het gaat. Als het over ‘woke’ gaat, zijn we net als vissen in het water. We hebben geen flauw idee waarin we bewegen. ‘Woke’ zijn de afgebrokkelde takken die in het water zijn gevallen. Het verspert onze eenvoudige weg om ons door het water heen te banen.
Maar wat is woke nu echt? De Amerikaanse macrosocioloog Paul H. Ray en psycholoog Sherry R. Anderson schreven in het jaar 2000 al het boek The Cultural Creatives: How 50 Million People Are Changing the World. Wat zij de (groene) culturele creatieven noemen, noemen sommigen vandaag de ‘wokers’. Volgens Ray en Anderson zijn de culturele creatieven een stille massa in de westerse beschaving die een nieuw tijdperk inluidt en een koerswijziging in de westerse samenlevingen wil teweegbrengen.
Ze hebben genoeg van het materialisme, het ‘ik-isme’ en ‘eigen-volk-eerst-isme’.
De culturele creatieven gaan voorbij aan de dominante moderne subcultuur (denk aan secularisering, winst, groeimaximalisatie, kapitalisme) en aan de traditionele subculturele levensvoorschriften, zoals het kerngezin en religie. Ze vormen als het ware de derde subcultuur binnen de westerse samenlevingen.
De culturele creatieven zijn erfenisdragers van de politieke, technologische, culturele, en sociaaleconomische omwenteling van de jaren ‘60. Ze dragen de erfenis van minstens 20 sociale en bewustzijnsbewegingen en vormen tegelijkertijd de tegenpool van de conservatieve verzetsbewegingen (denk aan extreemrechts, militaire, antimilieu- of libertaire bewegingen en anti-abortusbewegingen gestoeld op religie). Ze hebben genoeg van het materialisme, het ‘ik-isme’ en ‘eigen-volk-eerst-isme’.
Ze willen komaf maken met de sociale en raciale ongelijkheid van het globaal kapitalistisch systeem, met intolerantie, het hedonisme en het cynisme dat zich vaak vermomt als realisme.
Een nieuwe wereld
Ray en Anderson spraken in hun boek aan het begin van de eeuwwisseling over meer dan 140 miljoen culturele creatieven in het Westen: 50 miljoen in de VS en 90 miljoen in Europa. De culturele creatieven vormen als het ware een derde mondiale subcultuur: van Afrika over Azië en Oost-Europa tot in Latijns-Amerika. Overal wordt er gereflecteerd op een ‘nieuwe wereld’.
Al beseffen deze mensen zelf nog niet altijd dat ze de dragers zijn van deze nieuwe subcultuur. Dat komt ook vanwege een bepaalde schroom. Door de kapitalisering van ‘woke’ door (extreem)rechts wil niemand zich vandaag nog ‘woke’ laten noemen. Maar dat wil daarom niet zeggen dat ze het niet zijn.
Wie van mening is dat woke louter een naïef of een wereldvreemd denkbeeld voorstelt, kijkt best opnieuw eens in de spiegel.
Daarnaast ontbreekt het hen aan nieuwe ‘culturele creatieve’ instituten zoals onderwijs, bedrijven, en financiële en politieke structuren om de huidige mondiale uitdagingen het hoofd te bieden op hun manier.
Deze instellingen zijn vandaag nog ingebed in de moderne en traditionele subculturen. De zogenaamde cultuurstrijd die het ‘woke’-debat heet te zijn, is ook een strijd om deze instituten. Welke subcultuur (de traditionele, moderne of culturele creatieve) zal de instituten kunnen vormen die meer menselijkheid tot stand brengen?
Wie van mening is dat woke louter een naïef of een wereldvreemd denkbeeld voorstelt, kijkt best opnieuw eens in de spiegel. Ook voor zij die denken dat simpel politiek of economisch beleid de huidige globale en mondiale uitdagingen het hoofd kan bieden. Dat zal een eerste aanzet kunnen zijn voor betere communicatie en meer begrip voor culturele creatieven.
Waar of tot welke (sub)cultuur we behoren, maakt op zich niets uit. Eén ding is zeker, niemand is vandaag overbodig. De traditionelen, modernen, noch de culturele creatieven of ‘wokers’.
De nood aan wederzijdse verdraagzaamheid en respect is belangrijker dan ooit. Er is een Afrikaans gezegde dat luidt: ‘Mijn leven wordt beter, als dat van u beter wordt. En het uwe als dat van mij beter wordt’.
We moeten vandaag bekijken hoe we elkaars leven beter kunnen maken. Dat kan een startpunt zijn om ons beter naar elkaar te richten. Want op het einde van de dag zijn we geen puur materialistische mensen, maar diep sociale en spirituele wezens.
Emmanuel O. Iyamu is sociaaleconoom, voormalig docent Interculturele transities en transmoderniteit aan de Thomas More Hogeschool en ondernemersbankier.