Waar eindigt het geweld in het Midden-Oosten? ‘Dit is kolonialisme dat steeds extremer wordt’

Hoe moet dit nieuwe hoofdstuk in het Israëlisch-Palestijnse conflict begrepen worden? Wanneer en hoe eindigt het geweld? En welke rol moet de internationale gemeenschap daarin opnemen? MO* sprak met antikoloniaal activist Eitan Bronstein Aparicio en mensenrechtenexpert Mahmoud AbuRahma.

Dat dit gesprek niet hun eerste ontmoeting is, blijkt uit de hartelijke begroeting tussen de Israëliër Eitan Bronstein Aparicio en de Palestijn Mahmoud AbuRahma. Meteen vragen ze elkaar hoe familie en vrienden het stellen.

Precies een week voor de dodelijke raid van Hamas keerde AbuRahma terug naar België, na een bezoek aan zijn familie. Vandaag is zij alleen nog maar bezig met overleven, vertelt hij. ‘Mijn broer doet er 8 uur over om water en eten te vinden voor zijn kinderen.’

Sinds 2016 woont hij met zijn gezin in België. Noodgedwongen, vanwege ernstige bedreigingen. Die hadden te maken met zijn onderzoek voor Al Mezan Center for Human Rights naar inbreuken op internationaal humanitair recht, oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen in Gaza. Dat onderzoek werd voorgelegd aan het Internationale Strafhof in Den Haag. Sinds 2020 werkt hij voor het European Network Against Racism.

Bronstein Aparicio kent enkele slachtoffers en gijzelaars uit de kibboetsen. Zoals Haim Peri, een vredesactivist uit de kibboets Nir Oz, die ontvoerd werd naar Gaza. Net zoals Yocheved Lifshitz, een van de gijzelaars die deze week werd vrijgelaten, is Peri vrijwilliger bij The Road to Recovery. Die organisatie vervoert Gazanen van de grensovergang van Eretz naar ziekenhuizen, waar ze medische behandelingen krijgen die in Gaza niet beschikbaar zijn, zoals kankerbehandelingen.

Dat kan alleen als Israël de patiënten uit Gaza een vergunning verleent die hen toelaat om de Gazastrook te verlaten. Het werk van AbuRahma bij Al Mezan hield onder meer in patiënten te helpen om deze vergunningen te verkrijgen. ‘Als die niet op tijd worden verleend, of de aanvraag wordt afgekeurd, heeft dat voor hen ernstige, vaak dodelijke, gevolgen.’

Ook Bronstein Aparicio woont vandaag met zijn gezin in België. Ze behoren tot een steeds groter wordende groep Israëli’s die besluiten om te vertrekken. ‘Net zoals ik was mijn vrouw Eléonore Merza, die Franse is en medeoprichter van De-Colonizer, altijd al antizionist en antikolonialist. Ze verhuisde naar Israël om bij mij te zijn. Ik ben opgegroeid in dat land. Daardoor ben ik gewend aan de sterk gemilitariseerde, racistische en nationalistische maatschappij. Maar voor haar bleek het te moeilijk om er te aarden.’

‘Herstel van de afschrikking’

Het is opvallend dat bij de slachtoffers en gijzelaars van de aanval van Hamas ook Israëlische vredesactivisten zijn. Is er een voor en na 7 oktober? Hoe zal dat de verhoudingen beïnvloeden, bijvoorbeeld tussen vredesactivisten die zelf slachtoffer werden en de Palestijnen?

Eitan Bronstein Aparicio: Dit is een aardverschuiving. Ook mijn familie gaat door een nooit geziene crisis. Mijn ene zoon noemt de andere zoon een nazi, omdat hij iets suggereerde zoals Gaza niet te bombarderen of mensen niet te verdrijven.

‘Mijn ene zoon noemt de andere zoon een nazi omdat hij iets suggereerde zoals Gaza niet te bombarderen of mensen niet te verdrijven.’

Maar zelfs binnen families van gijzelaars of mensen die gedood werden, zijn die stemmen er nog. Zoals de vader die tijdens de begrafenis van zijn zoon een T-shirt droeg van een van de bewegingen tegen de bezetting. Terwijl hij om zijn zoon rouwde, sprak hij zich sterk uit tegen de bezetting en de bombardementen op Gaza. Eigenlijk zegt bijna niemand dat, op enkele moedige stemmen na.

Mahmoud AbuRahma: Gazanen zijn nu te druk bezig met overleven, maar voor 7 oktober waren ze extreem kwaad over de manier waarop Hamas Gaza bestuurde. Het vroeg te veel van de uitgeputte bevolking, onderhandelde opnieuw met Israël, bijvoorbeeld over werkvergunningen of brandstof. Daardoor leek het alsof Hamas een agent van Israël was geworden die een belegerde bevolking bestuurde. Het maakte mensen hopeloos omdat niemand, ook de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever niet, nog tegenwicht kon bieden.

De schaal van het Israëlische antwoord is nu bedoeld om zó pijnlijk te zijn dat mensen lange tijd getraumatiseerd blijven en nooit nog maar denken aan verzet. Israëlische functionarissen en de media spreken zelfs expliciet over het ‘herstellen van de afschrikking’. Als dat met de volledige goedkeuring van de internationale gemeenschap gebeurt, creëert dat het gevoel van grote hulpeloosheid. Dat het internationale recht niets betekent en er niemand is die je zal beschermen.

Zal er nog een middenweg zijn? Zal er nog gesproken kunnen worden?

Mahmoud AbuRahma: De jaren ‘70 en ‘80 waren de enige twee decennia waarin Israëli’s en Palestijnen elkaar in relatief normale omstandigheden ontmoetten. Israëli’s kwamen naar Gaza om vis te eten en naar het strand te gaan. En om enkele nederzettingen te bouwen. Zo’n 200.000 tot 300.000 Gazanen werkten in Israël. Tot in 1987 de eerste intifada begon, de op­stand van de Pa­les­tij­nen in de door Is­raël be­zet­te ge­bie­den.

De jaren ‘90 waren de jaren van het vredesproces, maar ook van de afsluiting en afbakening van het land dat Israël wilde koloniseren en annexeren. Er was nooit een oprechte intentie om een echte onafhankelijke Palestijnse staat te creëren.

Onder Ehud Barak (toen lid van de centrumlinkse Labour-partij en Israëlisch eerste minister van 1999 tot 2001, red.) boomde de uitbreiding van de nederzettingen in Oost-Jeruzalem en de Jordaanvallei. Dat gebeurde terwíjl hij met Yasser Arafat (toenmalig president van de Palestijnse Autoriteit, red.) onderhandelde. Waarover valt er te praten als de Israëlische samenleving bijna helemaal eensgezind is over dat Palestijnen niet bestaan en onderworpen moeten worden?

Eitan Bronstein Aparicio: In Israël is links er lange tijd in geslaagd om de leugen aan te houden dat het vrede wilde. Maar het is links dat de Nakba (de ver­drij­ving van Pa­les­tij­nen van hun grond­ge­bied in 1948, red.) is begonnen. Ze verkochten ons, Israëli’s, maar ook de wereld, die leugen. Rechts is eerlijk: Palestijnen worden volledig opgegeven en verwaarloosd.

Het is de richting die Bezalel Smotrich in 2016 in een ‘submissieplan’ uittekende. (Smotrich is nu minister van Financiën in de extreemrechtse regering onder leiding van Netanyahu, red.) Dat gaat over de totale annexatie van de Westelijke Jordaanoever. Palestijnen krijgen de keuze: emigreren met onze hulp, want we geven ze geld en nieuwe vaardigheden zodat ze makkelijker kunnen vertrekken, of blijven in hun eigen kleine “gemeenten”, met zelfbestuur, maar zonder politieke rechten, natuurlijk.

Smotrich had eerder verkondigd dat Hamas een aanwinst is voor Israël. Het idee was dat de Palestijnse Autoriteit (dat op de Westelijke Jordaanoever bestuurt, red.) moest worden verzwakt en Hamas versterkt. In Gaza zit Hamas toch in zijn grote gevangenis en kan het niet gevaarlijk zijn. Of althans, dat dacht hij.

Ongemeende vrede

Alle ogen zijn nu op Gaza gericht, terwijl wat op de Westelijke Jordaanoever gebeurt veel te onzichtbaar is.

Eitan Bronstein Aparicio: Ja, het geweld is er énorm. Zeker van kolonisten.

Mahmoud AbuRahma: Onderdrukking is de norm op de Westelijke Jordaanoever. Dat is niet alleen het plan van Smotrich. Zoals gezegd begon het al onder Ehud Barak, te midden van vredesonderhandelingen, en nadien onder Ariël Sharon.

Het ontkoppelingsplan uit 2004 van Sharon werd door de hele wereld verwelkomd, omdat de 8000 kolonisten uit Gaza vertrokken. Maar lees de rest van dat plan: het spreekt over de belegering van Gaza zonder een einde aan de bezetting en de uitbreiding van de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. Het staat er letterlijk in.

‘Een adviseur van Sharon zei openlijk: “We zetten het vredesproces in formaldehyde, we bevriezen het. Zo voorkom je de oprichting van een Palestijnse staat.”’

Een adviseur van Sharon, Dov Wesiglass, zei daarover openlijk: ‘We zetten het vredesproces in formaldehyde, we bevriezen het. Zo voorkom je de oprichting van een Palestijnse staat.’ Netanyahu zette dat verder. Die wilde de Gazastrook gesloten houden met een minimale humanitaire levenslijn, wat werd goedgekeurd door het Israëlische hooggerechtshof.

Gaza moest afgescheiden worden van de rest van Palestina. Het moest sterk genoeg gehouden worden om zichzelf te besturen, maar niet te sterk om een uitdaging te vormen voor Israël. En zo nu en dan moest ‘het gras gemaaid worden’.

Sinds de blokkade van 2007 zijn er zeker vijf oorlogen geweest tegen Gaza. Wordt dit er één in die lange rij of is het een compleet nieuw hoofdstuk?

Mahmoud AbuRahma: Dit is een gamechanger. Deze mate van brutaliteit kan niet ongedaan gemaakt worden. Ik denk dat Hamas verbaasd was over hoe makkelijk het ging op 7 oktober. Dat er geen tweede defensielijn bleek te zijn. Dan lijkt het erop dat er onethische keuzes gemaakt zijn die gezorgd hebben voor moordpartijen op burgers, ook al kennen we nog niet alle details over elke zaak.

Eitan Bronstein Aparicio: Hoe verklaar je dat? Is dit de woede van de onderdrukte?

Mahmoud AbuRahma: Deels, ja. Maar in een deel van de gevallen is het ook persoonlijk. Als wraak. Velen hebben hun familie onterecht gedood zien worden. Dat strijders sterven in de strijd begrijpen mensen. Maar wanneer het arbitrair gebeurt, wanneer het hun huis en kinderen zijn, zijn mensen kwader.

Wat op 7 oktober gebeurd is, was brutaal. Maar het idee dat dit het startpunt is, is lachwekkend. Het gebrek aan verontwaardiging over alle voorgaande moorden en het lijden, zonder enige erkenning. De enige gepaste houding is alle moorden op burgers te veroordelen en actie te ondernemen zodat het voorkomen en bestraft wordt. Maar dat is niet wat er gebeurt. Dat maakt mensen woedend, want de verontwaardiging is er alleen als bepaalde mensen geraakt worden.

Eitan Bronstein Aparicio: Het is ongelofelijk hoe Israëlische mainstreammedia erin slagen om bepaalde getuigenissen te verbergen. Zoals de getuigenissen van Israëli’s die vertellen hoe ze niet zo brutaal werden behandeld door Hamas. De Israëlische overheid haat de getuigenis van Lifshitz nu, waarin ze aandacht heeft voor de goede behandeling die ze kreeg van leden van Hamas.

Implosie

Kan de woede in Israël tegenover Netanyahu en zijn regering zich niet vertalen in onvrede over de bezetting, de blokkade of het voortdurende conflict?

Eitan Bronstein Aparicio: Nee, allesbehalve. Nu is er net veel eenheid in Israël, er is geen oppositie, iedereen staat achter de regering. Tijdens de protesten van de voorbije maanden was een van de argumenten tegen de fascistische regering dat leden als Bezalel Smotrich of Itamar Ben Gvir (minister van Nationale Veiligheid, red.) nooit gediend hebben in het leger. Ze waren met andere woorden niet patriottisch genoeg. Velen zullen nu zeggen dat Ben Gvir en Smotrich gelijk hadden. Dat dit ‘de weg vooruit’ is.

‘Velen zullen nu zeggen dat Ben Gvir en Smotrich gelijk hadden. Dat dit ‘de weg vooruit’ is.’

Ik geloof dat dit project, dat van een joodse staat, zal imploderen. Dat is nu moeilijk voor te stellen omdat de steun uit het Westen zo groot is, maar er is een zeer dramatische verandering op til. Er is een bredere beweging van Israëli’s die vertrekken. Nu zullen er ongetwijfeld meer redenen voor zijn.

Hoelang kan je nog blijven en je kinderen opvoeden in zo’n situatie? In een systeem dat niet zal veranderen of plots zal zeggen: ‘Oké, nu willen we vrede’. Dit is kolonialisme dat steeds extremer wordt. De enige manier om dit geweld te stoppen is grote internationale druk, terwijl we nu zien dat Israël net veel steun krijgt. Van binnenuit is er geen enkele kans op verandering.

Jullie leggen een grote verantwoordelijkheid bij de internationale gemeenschap. Wat voor oplossing kan die vooropstellen? Is een nieuw vredesproces faciliteren, volledig van nul, zelfs een optie?

Mahmoud AbuRahma: Dat de PLO (de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie die tijdens het vredesproces vervelde tot de Palestijnse Autoriteit, red.) alles had opgegeven, daarin schuilt een deel van de woede. Ze opende grote diplomatieke en economische wegen voor Israël door het slechte vredesakkoord te tekenen. Dat akkoord slaagde er niet in om een rechtvaardig einde te brengen aan de bezetting.

‘De wereld is eraan gewend geraakt dat er een soort van hiërarchie bestaat in menselijke waarde: sommige mensen zijn meer waard dan anderen.’

Ook de internationale gemeenschap heeft het al lange tijd opgegeven en de bezetting jarenlang gefinancierd. Er werd nochtans veel beloofd met het vredesproces. Het lijkt erop dat de wereld eraan gewend is geraakt dat er een soort van hiërarchie bestaat in menselijke waarde: sommige mensen zijn meer waard dan anderen.

Toch weerklinken wereldwijd duidelijke signalen. Duizenden mensen kwamen afgelopen weken de straat op voor de Palestijnse zaak, ook uit joodse hoek.

Eitan Bronstein Aparicio: Bij een actie van Jewish Voice for Peace in het Amerikaanse Congres werden zo’n 300 mensen gearresteerd. Ook in Israël zijn die stemmen er, maar ze worden hard aangepakt en het is best gevaarlijk. Journalist Israel Frey werd fysiek aangevallen omdat hij op tv durfde te zeggen dat er een bloedbad plaatsvindt in Gaza. Die stemmen horen we hier amper.

Israel Frey, an Israeli journalist who went into hiding after his house was attacked by a mob over expressing solidarity with Palestinians in Gaza last week, recorded a video message that was shared by his friends and colleagues on Thursday. pic.twitter.com/VXhRNEOokM

— Middle East Eye (@MiddleEastEye) October 19, 2023

Mahmoud AbuRahma: Meer dan ooit voelen we ook het anti-Palestijnse racisme toenemen in de meeste EU-lidstaten. In mei, bijvoorbeeld, verhinderde Duitsland eender welke herdenking van de Nakba.

Er is een speciale geschiedenis in Duitsland natuurlijk.

Mahmoud AbuRahma: Enkele jaren geleden waren zulke herdenkingen wel nog mogelijk. In Frankrijk net hetzelfde: in 2021 en 2022, terwijl er bombardementen op Gaza werden uitgevoerd, werden alle demonstraties verhinderd. Er zijn rechtszaken, mensen die hun baan verliezen, noem maar op.

Palestijnen voelen dat ze een risico lopen. Ook mijn dochter werd vorige week op de trein lastiggevallen omdat ze een keffiyeh (de typische Palestijnse sjaal, red.) droeg.

‘We hebben die stemmen nodig die aan de juiste kant van het verhaal staan.’

Ik ben vooral bezorgd dat eender welk kritisch statement over Israël alleen opgevat wordt als pro-Hamas. Ik heb honderden Palestijnen het doden van burgers horen veroordelen. Je ziet dat elke Arabische of Palestijnse commentator eerst het statement moet geven dat ze de daden van Hamas veroordelen, op élk medium. Voor Israëli’s geldt dezelfde standaard helemaal niet.

Daarom hebben we die stemmen nodig die aan de juiste kant van het verhaal staan. Joden aan de linkse zijde, bijvoorbeeld. Velen van hen worden niet gehoord, terwijl net zij belangrijk zijn om te horen.

Eitan Bronstein Aparicio: Het is uiteindelijk geen kwestie van veroordelen of niet. Als mensen moeten we vasthouden aan menselijke waarden. Tegelijk mag je Palestijnen ook niet reduceren tot louter slachtoffers van hun onderdrukker. Palestijnen hebben ook ongelooflijke manieren van (vreedzaam) verzet getoond.

Zoals de Mars van de Terugkeer, die in maart 2018 begon? Tot eind 2019 marcheerden Gazanen naar de grenshekken om op te roepen tot het einde van de blokkade en een terugkeer van vluchtelingen. Bijna 200 demonstranten stierven daarbij door het antwoord van het Israëlische leger.

Eitan Bronstein Aparicio: Ja, maar ook veel vroeger al! De eerste intifada was geweldig.

Mahmoud AbuRahma: En zelfs daarvoor nog. In mijn kindertijd was ons verzet het opkuisen van de straten. Toen bestond er internationaal nog geen enkele vorm van oppositie tegen de bezetting, die werd omschreven als een “humane” bezetting. We organiseerden ons door het onderwijs te verbeteren en onze geschiedenis te leren – die was verboden op school. Die vormen van verzet bestaan vandaag ook nog.

‘In België ontdekte ik een jodendom dat níét verbonden is aan Israël.’

Maar onze ervaring is er een van voortdurende ontmenselijking: ‘Jij bestaat niet. Jij telt niet.’ Het is makkelijk voor Israël om mensen op te sluiten en te martelen. Ik ben gemarteld en twee keer neergeschoten voor mijn achttiende. Je ziet hoe Israël mensen onteigent en van hun menselijke waardigheid stript aan beide kanten van de groene lijn (de wapenstilstandsgrens die werd overeengekomen in 1949, red.). Of neem de natiestaatwet, die ons expliciet ons zelfbeschikkingsrecht ontneemt.

Eitan, u noemt dit conflict ‘vestigingskolonialisme’, maar u bent ook in die maatschappij opgegroeid. Is dat iets waarmee u zichzelf nog identificeert, of bent u er op een manier uitgebroken?

Eitan Bronstein Aparicio: Ik kan niet ontkennen dat een deel daarvan nog in mij bestaat. Ik spreek Hebreeuws, het is mijn moedertaal. Ik denk dat ik me in een constante strijd bevind, het is een voortdurend proces. Maar na vier jaar in België kan ik ook zeggen dat het makkelijker wordt om het bredere plaatje te zien en te begrijpen hoe gestoord het is.

Ik begreep in Israël dat ik joods ben, in die zin dat ik me aan de kant van de onderdrukker bevond. Maar dat is niet echt “joods” zijn. Nu besef ik dat ik zo ver van mijn joodse identiteit stond, omdat het jodendom in Israël vervat zit in staatsnationalisme en racisme. Alleen door hier in België te zijn ontdekte ik dat er een jodendom bestaat dat níét verbonden is aan Israël, dat zelfs tégen Israël is. Dat was een bevrijdend proces, het besef dat ik een trotse jood kan zijn.

Ik was ook zo trots op mijn vrienden van Een Andere Joodse Stem die als actie voor solidariteit met Gaza de kaddisj, het joodse gebed voor de doden, voor de slachtoffers in Gaza opzegden. Ik ben ook trots dat dit het idee was van mijn vrouw Eléonor. Dit is mijn jodendom, het jodendom dat ik wil zien.

Dit interview werd afgenomen voor het winternummer van MO*magazine. Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.