Vandaag en morgen, 10 en 11 juni, vindt in Brussel een tweedaagse politieke en economische top plaats die de relaties tussen Europa en de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten (CELAC) moet versterken. Hoewel duurzame ontwikkeling, klimaat en aandacht voor burgerinitiatieven prominente thema’s zijn op de agenda, zal de top ook en vooral over economische belangen gaan.
Lees ook: ‘Ruimte civiele samenleving Latijns-Amerika én EU krimpt’
Het is de tweede keer dat zo’n top georganiseerd wordt, de eerste vond in 2013 plaats in Santiago de Chile. De CELAC werd in 2010 in het leven geroepen als een alternatief voor de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), waar ook de VS en Canada toe behoren en is op die manier een expressie van een grotere Latijns-Amerikaanse souvereiniteit ten aanzien van de machtige noorderbuur.
Het voorzitterschap van de CELAC is roterend en wordt momenteel waargenomen door de Ecuadoraanse president Rafael Correa.
Meer en meer raakt Latijns-Amerika in de greep van China.
Eeuwenlang is Latijns-Amerika vanuit zijn historische wortels op Europa gericht geweest maar meer en meer raakt het continent in de greep van de Chinese honger. Begin dit jaar werden de banden tussen China en Latijns-Amerika & de Caraïben nog eens extra aangehaald met de CELAC-China top in Beijing.
Daar werd een vijfjarenplan voor het intensifiëren van de relaties opgesteld en beloofde China de handel met de regio in het komende decennium te verdubbelen tot 500 miljard dollar en de investeringen op te trekken tot 250 miljard dollar. Een hele opdracht dus voor Europa om te blijven meetellen in die race.
Het voorzitterschap van de CELAC is roterend en wordt momenteel waargenomen door de Ecuadoraanse president Rafael Correa.
Cancillería del Ecuador (CC BY-SA 2.0)
Een gemeenschappelijke toekomst
De samenwerking tussen de twee regio’s is breed en gaat over handel, wetenschap, technologie en innovatie, over migratie, drugsproblematiek en veiligheid.
Europese bedrijven beschouwen Latijns-Amerika als een belangrijk investeringsgebied en een interessante afzetmarkt.
Deze top heeft als thema: ‘Vorm geven aan onze gemeenschappelijke toekomst: werken aan welvarende, hechte en duurzame samenlevingen voor onze burgers.’ Europa wil graag de gemeenschappelijke identiteit en waarden die het met de Latijns-Amerikaanse regio deelt, in de kijker zetten en zo de banden dichter aanhalen.
Het belang hiervan ligt voor de hand: Europa verkeert zelf in crisis en Europese bedrijven beschouwen Latijns-Amerika als een belangrijk investeringsgebied en een interessante afzetmarkt.
Het voorbije decennium zijn in Latijns-Amerika 73 miljoen mensen uit de armoede getild en is de middenklasse aangegroeid met 50 miljoen potentiële consumenten.
Union Fenosa, één van de Europse bedrijven actief in Latijns-Amerika. Foto: vestiging in Cangas, Spanje.
Pablo Andres (CC BY-NC-ND 2.0)
Lees ook: Lokale participatie de kop ingedrukt in Colombia
Ondanks de groeiende invloed van Azië is de EU nog steeds de tweede handelspartner in de regio. Europese bedrijven hebben er zich een weg gebaand via diverse handelsakkoorden die de voorbije jaren werden gesloten: met Mexico, met Centraal-Amerika en met Peru en Colombia.
Het handelsverdrag met Colombia is fel bediscussieerd, onder meer omwille van de mensenrechtensituatie in het land. Toch wil ook België zijn goedkeuring geven aan dit verdrag.
In juli vorig jaar werd ook het handelsverdrag met Ecuador opgetekend. Dit gebeurde na intense discussies in Ecuador over de eisen van Europa, onder meer op het vlak van intellectueel eigendom.
Het voorbije decennium zijn in Latijns-Amerika 73 miljoen mensen uit de armoede getild. Foto: Man aan het werk in Paraguay.
© Alma De Walsche
Economie ≠ ontwikkeling
Toch is er heel wat kritiek op het economisch model dat Europa in Latijns-Amerika stimuleert. Europa is vooral geïnteresseerd in de exploitatie van natuurlijke rijkdommen van de regio. In ruil wil het zijn afgewerkte producten ter plaatse op de markt brengen en de dienstensector uitbouwen. Dan hebben we het over banken, water- en energievoorzieningen en telecombedrijven.
Het Europese economische model in Latijns-Amerika brengt vaak nieuwe problemen mee.
Dit model is echter economisch, sociaal en ecologisch onduurzaam en brengt vaak nieuwe problemen mee in de Latijns-Amerikaanse samenlevingen.
De intense exploitatie van niet-hernieuwbare grondstoffen heeft de afgelopen jaren in Latijns-Amerika gezorgd voor een ‘re-primarisering’ van de economie. Dit komt neer op een economie die vooral haar primaire sector ontwikkelt maar geen toegevoegde waarde realiseert.
De regio blijft daardoor erg afhankelijk van de fluctuaties op de internationale markt en eigen industrialisering komt niet of nauwelijks op gang.
Van Mexico over Colombia tot in Argentinië worden mensen voor monoculturen als oliepalm van hun land verdreven en komt hun eigen voedselzekerheid in het gedrang.
© Alma De Walsche
Terwijl Latijns-Amerika het eerste decennium van deze eeuw groeicijfers kende van 7 of 8 procent, is die groei vandaag drastisch teruggevallen tot nauwelijks een procent. Uit een recente studie van de Wereldbank blijkt ook dat die groei zich niet vertaald heeft in structurele verbeteringen op het vlak van werkgelegenheid of kwaliteit van werk.
Die snelle groei was ook de basis voor sociale programma’s in een aantal landen. Met het terugvallen van de groei dreigen die in landen als Brazilië en Ecuador in het gedrang te komen.
De eenzijdige focus op de exploitatie van natuurlijke rijkdommen gaat ook regelrecht in tegen twee fundamentele principes waar Europa graag mee uitpakt: mensenrechten en duurzame ontwikkeling. Grootschalige ontginning van natuurlijke rijkdommen heeft in Latijns-Amerika een proces van druk op de grond op gang gebracht.
Van Mexico over Colombia tot in Argentinië worden mensen voor monoculturen van oliepalm, eucalyptus of soja van hun land verdreven en komt hun eigen voedselzekerheid in het gedrang.
Mensen op het platteland van Paraguay.
© Alma De Walsche
Bedrijven aan banden
Deze en andere ‘neveneffecten’ van het ontwikkelingsmodel dat Europa exporteert, worden deze dagen uitgebreid onder de aandacht gebracht in diverse fora van ngo’s, vakbonden en op de alternatieve Top van de Volkeren.
Een van de concrete actiepunten op deze fora is de eis voor een bindend regelgevend kader voor multinationals om hun groeiende politieke invloed aan banden te leggen.
‘Ook vandaag groeit de invloed van multinationale bedrijven binnen VN-instellingen.’
María Fernanda Espinosa is ambassadeur van Ecuador bij de VN-Mensenrechtenorganisatie in Genève en maakt deel uit van een werkgroep die zo’n bindend regelgevend kader wil gestalte geven. Espinosa: ‘In 1972, toen het neoliberale model in Chili probeerde ingang te vinden, wees Salvador Allende al op de groeiende invloed van de bedrijven op de politiek en riep hij op om die invloed in te perken. Ook vandaag groeit de invloed van multinationale bedrijven binnen VN-instellingen. We hebben een mandaat van de VN-Mensenrechtencommissie om zo’n instrument in het leven te roepen.’
Op 6 en 7 juli zal in Genève de eerste bijeenkomst van de intergouvernementele werkgroep hierover plaats vinden.
Ook Broederlijk Delen roept premier Michel op om op de EU-CELAC-top onder meer zo’n bindend kader voor de bedrijven te verdedigen.
Laura Sullivan, vice-president van de Europese NGO-federatie Concord vraagt met klem aan Europa om verder te kijken dan de macro-economische cijfers en de relaties niet enkel te laten leiden door een obsessie voor economische groei.
De schaduw van TTIP
Een ander discussiepunt dat steevast terugkeert in de onderhandelingen is het protectionisme. In de Verklaring van Santiago, die na de eerste EU-CELAC bijeenkomst is gesloten, verbinden de landen zich ertoe protectionisme te vermijden. Toch zouden sommige zeker kleinere landen er baat bij kunnen vinden om hun markten in zekere mate af te schermen, om zich zo beter te kunnen wapenen tegen ongelijke concurrentie.
Dit protectionisme is een erg gevoelig thema in de besprekingen tussen Europa en de Mercosur (Brazilië, Argentinië, Uruguay, Paraguay en Venezuela). De onderhandelingen tussen die twee blokken slepen al jaren aan.
Lees ook: TTIP: Zo zouden uw Europarlementsleden vandaag stemmen
Het meest recente struikelblok is een discussie binnen de Mercosur zelf over hoe flexibel ze zich willen opstellen ten aanzien van Europa en hoe ver ze bereid zijn de eigen wetgeving aan te passen. Brazilië en Uruguay willen daarin verder gaan dan Argentinië, aldus Graciela Rodriguez van het Braziliaanse Red Brasileña por la Integración de los Pueblos (REBRIP).
Men vreest ook dat het kader voor de besprekingen van het handelsverdrag tussen Europa en de VS, of TTIP, ook de norm gaat zijn voor de toekomstige handelsverdragen tussen Europa en Latijns-Amerika. Normaal had het Europees Parlement vandaag, woensdag, moeten stemmen over het TTIP maar die stemming is uitgesteld.