Niet mijn ideale wereld

Kan en mag je alles gebruiken voor humor in een sketch? De meningen zijn verdeeld. Voor actrice, docente en zangeres Nela Deleu hebben publieke figuren een morele verantwoordelijkheid. Ze moeten een standpunt innemen, en gebeurtenissen niet relativeren door middel van humor.

Gedurende de vier jaar van mijn masteropleiding podiumkunsten hebben we tijdens de lessen de ethiek en moraal bestudeerd die een kunstenaar moet hebben. Het boek Ethiek van Konstantin Stanislavski is iets waar ik ruim twintig jaar na mijn afstuderen nog steeds naar teruggrijp. Want kunst maken betekent zoveel als de wereld repareren, willen helpen, wijzen, verlichten. Maar kwetsen? Nee, dat is niet waar ik voor sta. Not my cup of tea.

De publieke ruimte is een ruimte van verantwoordelijkheid. Kunstenaars, sporters, publieke figuren: zij dragen de verantwoordelijkheid die zichtbaarheid met zich meebrengt.

Daarom was ik op een zondagavond diep teleurgesteld.

Nadat we herfstvakantie doorbrachten in Sarajevo (de hoofdstad van Bosnië en Herzegovina, red.) zapten mijn man en ik van het ene televisiekanaal naar het andere, bezorgd over al het slechte wereldnieuws, en bleven we hangen bij het wekelijkse overzicht van De Ideale Wereld op Canvas.

Via humor naar relativering. en van relativering naar onverschilligheid.

En daar was hij dan, een sketch met Netanyahu als een van de hoofdrolspelers. Los van de inhoud en het scenario van de sketch, grappig was het zeker niet. Naar een komisch programma kijken waarin we een beetje zouden moeten lachen omdat premier Netanyahu en Hamas-leider Haniya over het scherm huppelen en elkaar op de mond kussen, terwijl we weten wat er in Gaza gebeurt?

Beste auteursteam van deze show, denk je echt dat dat grappig is? Gaza is momenteel de hel op aarde. Al wekenlang staat de stad in brand, zitten mensen zonder water, elektriciteit, medicijnen en voedsel. De ouders, familieleden, vrienden van de vermoorde kinderen, denk je dat zij zouden lachen? Ik alvast niet.

Beeld je in, de elektriciteit in je huis valt een half uur uit, dus je raakt in paniek omdat je dame blanche in de diepvriezer dreigt te smelten, je belt de elektricien en betaalt hem veel om zo snel mogelijk te komen. Welnu, in Gaza gáát dat niet. Stel je de dagen en nachten voor waarop de dialysemachines in de ziekenhuizen zijn uitgeschakeld. Baby’s sterven zonder zuurstof in couveuses.

Hoe is het mogelijk, na alles wat we de afgelopen weken weten en hebben gezien, dat een auteursteam op een nationale zender van mening is dat Netanyahu een plaats heeft in het humoristische programma? Dat we met een zak chips in de hand lachen terwijl we ernaar kijken? Dat we iets grappigs aan hem vonden?

Tijdens de vier horrorjaren die bijvoorbeeld mijn stad, Sarajevo, doormaakte, waren er kunstenaars die hun stem verhieven. Bono Vox, Pavarotti, Bruce Dickinson, later Agelina Jolie. We herinneren ons allemaal de Coldplay-concerten waar ze het lied zongen van de gearresteerde Iraanse muzikant. Of Paul Simon en Stevie Wonder met We are the world. Sean Penn maakt een documentaire over Oekraïne…

En dan doe je een paar sketches waarin we moeten lachen: ‘ha ha ha, kijk, Netanyahu is grappig!’ Nee, dat is hij niet.

Ik kom uit een land dat heel goed weet hoe lang en moeizaam, en hoe kwetsend voor de slachtoffers het proces tegen oorlogsmisdadigers in Den Haag is. Ik weet ook wat een belegering is, wat een stad is zonder water, elektriciteit en medicijnen. En ik weet wat de morele verantwoordelijkheid van publieke figuren is; een ​​standpunt in nemen. En niet relativeren door middel van humor.

Zoals bijvoorbeeld de bekende serie Allo Allo. Ook een voorbeeld van relativering. Oh, ha ha, dus jullie Gestapo waren een paar domme dronkaards uit een plaatselijke bar? Mijn grootvaders, partizanen, antifascisten en hun kameraden in de verzetsbeweging zouden u uitleggen dat dit niet helemaal zo is.

Via humor naar relativering. en van relativering naar onverschilligheid.

Kunst (of humor) zonder morele verantwoordelijkheid, zonder een duidelijke houding en doel is slechts een ambacht, l’ art pour l’ art.

Tijdens mijn studiejaren bestudeerden we Bertold Brecht, Peter Brook, Eugene Ionesco… Zelfs vandaag de dag voel ik nog die jeugdige, studentenfascinatie voor het verantwoordelijkheidsgevoel die deze kunstenaars vanop het podium aan de zaal hebben overgebracht. Theater dat ons leert denken.

Beste collega-auteurs, met sommige dingen lach je gewoon niet. Tenminste niet nú, het is nú aan de hand. Allo Allo was er tenminste 50 jaar na de gruwel van WOII (en het is goed gespeeld).

Ik weet het, ik weet het, vrijheid van denken en media – ik respecteer dat. Maar ik reken op uw eigen interne morele kompas, dat u nog steeds zal vertellen dat je iets meer kunt zeggen en doen dan Netanyahu portretteren als iemand waarmee we kunnen lachen.

Na een lange werkdag de avond doorbrengen met ons favoriete programma en een borrel. De ideale wereld, inderdaad.