Afrikaanse megasteden magneet voor investeerders

De skyline van de Keniaanse hoofdstad Nairobi

Nahashon Diaz / Pixabay

Afrika telt steeds meer megasteden, steden met een bevolking van minstens 10 miljoen inwoners. Cairo in Egypte, Kinshasa in de Democratische Republiek Congo (DRC) en Lagos in Nigeria zijn al megasteden, terwijl Luanda in Angola, Dar es Salaam in Tanzania en Johannesburg in Zuid-Afrika die status tegen 2030 zullen bereiken volgens de Verenigde Naties.

In Abidjan (Ivoorkust) en Nairobi (Kenia) zal dat naar verwachting gebeuren tegen 2040 en nog eens tien jaar later in Ouagadougou (Burkina Faso), Addis Abeba (Ethiopië), Bamako (Mali), Dakar (Senegal) en Ibadan en Kano (Nigeria). Afrika telt dan veertien megasteden.

De bevolking in Afrikaanse steden zal in 2042 meer dan verdubbeld zijn, naar 1 miljard mensen, verwacht de Wereldbank.

Jongeren migreren

Het Global Cities Institute van de Universiteit van Toronto, dat wereldwijd bevolkingsgroei en sociaaleconomische ontwikkeling in kaart brengt, voorspelt dat Lagos in 2100 de grootste stad ter wereld zal zijn met 88 miljoen inwoners. Momenteel zijn dat er 21 miljoen.

Miljoenen Afrikanen van het platteland migreren naar steden op zoek naar beter betaald werk en een betere kwaliteit van leven.

De groei hangt samen met het grote aantal jongeren tussen 15 en 29 jaar in Afrika. “Jongeren hebben doorgaans eerder de neiging naar steden te trekken dan ouderen”, zegt Julia Bello-Schünemann, auteur van African Urban Futures, een paper gepubliceerd door het Institute for Security Studies.

Miljoenen Afrikanen van het platteland migreren naar steden op zoek naar beter betaald werk en een betere kwaliteit van leven. De snelgroeiende metropolen zijn ook interessant voor zowel buitenlandse als binnenlandse investeerders.

Lagos

Lagos is een voorbeeld van de economische kracht van Afrikaanse megasteden. De stad heeft de grootste techhub van het continent, een succesvolle bankensector en een bloeiende filmindustrie. Durfinvesteerders zien veel kansen in de commerciële hoofdstad van Nigeria.

Volgens een rapport van telecomorgaan GSM, zijn er 31 techhubs in Lagos, 29 in Kaapstad en 25 in Nairobi. De waarde van dit soort innovatieve industrieën voor de Afrikaanse economie is groot. Investeerders pompen kapitaal in start-ups en dragen zo bij aan het bruto binnenlands product (bbp) van de landen.

In 2017 zei Akinwunmi Ambode, de vertrekkende gouverneur van de staat Lagos, dat het bbp in Lagos 136 miljard dollar had bereikt, een derde van het totale bbp van Nigeria (376 miljard dollar). Dat is meer dan het bbp van Ghana (47 miljard) en Tanzania (52 miljard) samen.

Marktomvang

Steve Cashin, oprichter en ceo van de Pan African Capital Group, denkt dat investeerders kiezen voor Afrikaanse megasteden vanwege de marktomvang. “Wij doen veel zaken in Liberia en een van de belangrijkste beperkingen voor groei en investeringen hier is de bevolkingsomvang en –dichtheid. Als het hele land maar 4 miljoen mensen telt en je maar een klein percentage daarvan bereikt, is het moeilijker er een interessante business case van te maken”, zegt hij.

Een enkel district in Lagos kan een marktomvang hebben van een heel land zoals Botswana.

Een enkel district in Lagos kan een marktomvang hebben van een heel land zoals Botswana. Vanwege de bevolkingsdichtheid zijn de vaste kosten voor bedrijven lager en is distributie eenvoudiger.

Overbelaste infrastructuur

Dichtbevolkte steden hebben zowel positieve als negatieve kanten. De snelle verstedelijking zet de al overbelaste infrastructuur nog meer onder druk dan nu al het geval is. Ook brengt ze complexe problemen met zich mee voor plaatselijke overheden.

Zo zal de bevolking van Kinshasa naar verwachting met 61 mensen per uur groeien tot 2030. Al die mensen hebben werk nodig en gebruiken het openbaar vervoer en sociale voorzieningen.

Bello-Schünemann en mede-auteur Ciara Aucoin schrijven hierover: “De meeste stadsbewoners in Afrikaanse steden wonen in informele nederzettingen of sloppenwijken met gebrek aan basisdiensten. Hun werksituatie is meestal slecht en ze zijn kwetsbaar voor diverse vormen van geweld.”

“Klimaatverandering, druk op watervoorraden, voedselvoorziening en energielevering vormen uitdagingen voor menselijke ontwikkeling en het bestuur van steden in Afrika.”

Ongeveer 75 procent van de huizen in Kinshasa staat in sloppenwijken en Lagos heeft er tientallen: plaatsen zoals Somolu, Bariga en de drijvende sloppenwijk Makoko. Als ontwikkeling van infrastructuur geen gelijke tred houdt met de bevolkingsgroei, zullen er nog meer sloppen ontstaan, waarschuwen experts.

Informele economie

In Afrika ten zuiden van de Sahara is de informele economie (niet-gereguleerde economische activiteiten die geen belastinginkomsten opleveren) goed voor 41 procent van het bbp en 85,5 procent van de totale werkgelegenheid, volgens de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Zonder afdracht van voldoende belastingen, kunnen de autoriteiten in een stad kritieke infrastructuur zoals wegen, ziekenhuizen en elektriciteit, niet financieren.

‘Er is in de steden grote behoefte aan sterke, competente en democratische overheden die in staat zijn te werken met grote groepen mensen met een laag inkomen.’

Sommige lokale bestuurders zijn afhankelijk van buitenlandse directe investeringen of kiezen voor BOT: Build, Operate, Transfer. Bij die laatste optie financieren investeerders het project (zoals een brug) en verdienen ze de investering terug door bijvoorbeeld tol te heffen.

Investeerders die zich aangetrokken voelen tot dichtbevolkte steden, worden soms ook afgeschrikt door gebrekkige infrastructuur en incompetente stadsbestuurders.

Competente bestuurders

Het VN-rapport The State of African Cities 2018 stelt dat Johannesburg, Lagos en Nairobi de lijst aanvoeren als het gaat om buitenlandse directe investeringen in Afrika ten zuiden van de Sahara.

De sleutel tot stedelijke planning en het aantrekken van investeerders is te plannen met het oog op toekomstige bevolkingsgroei, zegt Jonathan Hall van de Munk School of Global Affairs and Public Policy in Toronto. “Megasteden zullen aantrekkelijk blijven voor mensen, tenzij de werkloosheid zo hoog wordt en de infrastructuur zo overbelast raakt dat de kwaliteit van leven ongeveer gelijk wordt aan die op het platteland.”

“Er is in de steden grote behoefte aan sterke, competente en democratische overheden die in staat zijn te werken met grote groepen mensen met een laag inkomen. Deze groepen worden nu vaak weggedrukt”, zegt David Satterthwaite van de Human Settlements Group, een afdeling van de denktank International Institute for Environment and Development.