Kamerlid Dirk Van der Maelen (sp.a) diende op 7 november in het federaal parlement een resolutie in voor de erkenning van de Palestijnse staat. Maar wat houdt dit in en hoe groot is de kans dat deze resolutie het haalt?
Israëlische nederzetting nabij het Palestijns dorp Bil’in
Charis Bastin
Nu in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Denemarken en Spanje gelijkaardige voorstellen werden ingediend of gestemd, en Zweden de Palestijnse staat zelfs officieel erkende, lijkt België een nieuwe Europese trend volgen. Bovendien sprak Federica Mogherini zich tijdens haar eerste week als Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, al krachtig uit over de kwestie. Op het einde van haar ambtstermijn, over vijf jaar dus, hoopt ze een onafhankelijke Palestijnse staat te verwelkomen.
Erkent België binnenkort een Palestijnse staat?
Het gaat hier om een niet-bindende resolutie. Als het parlement instemt met de resolutie, is het aan de regering-Michel om over te gaan tot een officiële erkenning. Van der Maelen zelf is optimistisch: ‘Als je ziet dat landen die jarenlang steevast aan de kant van Israël stonden, nu ook dergelijke resoluties stemmen, schept dat toch nieuwe perspectieven.’
Brigitte Herremans, medewerker Midden-Oosten bij Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen, en federaal parlementslid Marco Van Hees (PVDA) juichen de resolutie alvast toe. ‘Het is een stap in de goede richting, maar het is de vraag of de huidige regering deze resolutie au serieux zal nemen’, zegt Van Hees. Hij nam eind oktober nog deel aan een reis naar Israël en de bezette gebieden in het kader van de campagne Made in Illegality.
François Dubuisson, professor Internationaal Recht aan de ULB, bevestigt deze voorzichtigheid: ‘Zelfs al komt de resolutie er, dan nog blijft de erkenning een bevoegdheid van de federale regering.’
Van der Maelen gaf de fracties alvast een week om te reageren op het resolutievoorstel dat hij indiende. ‘Ik sta open voor discussie en verbetering’, zo zegt hij. ‘Als andere fracties mee willen tekenen, maar ook suggesties hebben, ben ik zeker bereid om te luisteren.’
Peter De Roover liet weten dat N-VA de resolutie niet zal goedkeuren. ‘Er is een gebrek aan evenwicht en het is een eenzijdige stap. We willen blijven werken in het kader van een onderhandelde oplossing, maar deze resolutie biedt geen enkele oplossing. Daarvoor moeten beide partijen elkaar eerst vinden.’ Van het ministerie van Buitenlandse Zaken kwam voorlopig nog geen reactie.
De andere kant van de muur
Charis Bastin
Symbolische maatregel
Op de erkenning van Zweden na gaat het voorlopig slechts om resoluties. Voor Van der Maelen is het echter een belangrijk signaal voor de Palestijnen. De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken benadrukte eveneens dat de officiële erkenning er vooral kwam als steun voor de Palestijnse Autoriteit. ‘Het is belangrijk te tonen dat er alternatieven zijn voor het geweld en om zij die geloven in onderhandeling te steunen’, verklaarde de minister.
De Roover toont begrip, maar vindt de resolutie een uiting van machteloosheid. ‘Ik heb begrip voor de hoop op een vreedzame oplossing, maar zo’n resolutie is eerder een symbolische maatregel en staat veraf van een oplossing die wij zoeken.’ Hij noemt de resolutie een ‘veredeld drukkingsmiddel’ en gelooft niet dat ze zal leiden tot een onafhankelijke Palestijnse staat. ‘Die komt er alleen in het kader van een onderhandelde oplossing.’
Ook Dubuisson verwacht weinig concrete verandering met dergelijke resoluties en noemt het een symbolische maatregel. Door de erkenning als niet-waarnemend lid in de VN kreeg Palestina bovendien toegang tot internationale verdragen en het Internationaal Strafhof. Bilaterale erkenningen zijn dus niet nodig om dit mogelijk te maken. Zo vroeg de Palestijnse president Mahmoud Abbas in april 2014 om toe te treden tot vijftien VN-verdragen.
Dubuisson geeft wel toe dat de erkenning van Palestina op bilateraal niveau zou getuigen van een verschuiving in het beleid van de lidstaten en zo een invloed kan hebben op Europees niveau. Een grotere internationale erkenning van de Palestijnse staat wordt echter nog belangrijker wanneer de Palestijnse Autoriteit een nieuwe resolutie zal indienen bij de VN tegen het einde van deze maand. De resolutie die bij de VN-Veiligheidsraad zal worden ingediend, vraagt de terugtrekking van Israël uit alle bezette gebieden tegen november 2016.
Israëlische nederzetting
Charis Bastin
Europese trend
Op Europees niveau is een duidelijke trend te zien. ‘Er zijn reeds richtlijnen opgesteld met betrekking tot het financieren van nederzettingen’, aldus Dubuisson. ‘De EU erkent de Israëlische autoriteiten niet in de bezette gebieden en dus ook niet in de nederzettingen. Israël kan bijgevolg noch controles uitvoeren noch een erkend certificaat kleven op producten uit nederzettingen. Begin 2015 volgt daarom een importverbod op melkproducten en gevogelte’, legt hij uit.
Hoewel de EU de bezetting al lange tijd afwijst en de nederzettingen niet erkent, versterkt een bilaterale erkenning door lidstaten de positie van de EU. Mogherini is voor haar beleid afhankelijk van de EU-lidstaten. Met deze verschuiving bij enkele lidstaten zou ze wel eens meer kunnen betekenen dan haar voorganger, Catherine Ashton, menen zowel Herremans als Van der Maelen. ‘Er is evenwel nog geen sprake van een algemene consensus in de EU’, aldus Dubuisson.
EU van payer naar player?
De resoluties getuigen van een opgebruikt geduld van sommige Europese lidstaten. Er is verontwaardiging over de vernietiging van gesubsidieerde infrastructuur, zoals het elektriciteitsnetwerk op de Westelijke Jordaanoever dat werd gefinancierd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking (BTC). Maar ook in Gaza werd EU-gesubsidieerde infrastructuur vernietigd of beschadigd.
Wat de falende onderhandelingen betreft, lijkt de maat vol. De laatste onderhandelingsronde eindigde opnieuw zonder resultaat in april. ‘Voor Israël is de EU de payer en de VS de player’, stelt Brigitte Herremans. ‘Maar de EU wil niet blijven investeren in de opbouw van Palestijnse staatsinstellingen zonder concreet uitzicht op een Palestijnse staat.’
Van der Maelen: ‘We moeten blijven geloven in het vredesproces en onderhandelingen. We mogen niet opgeven.’ Er heerst volgens hem eensgezindheid en ongerustheid bij de Europese commissievoorzitters van Buitenlandse Zaken. ‘Volgens hen gaat het niet goed aflopen. Daarom moeten we een nieuwe omgeving creëren waarin het vredesproces kan heropstarten’, zegt Van der Maelen.
Volgens De Roover is het aan de EU om initiatieven te nemen. ‘Deze initiatieven moeten worden gedragen door de lidstaten en het is aan de Hoge Vertegenwoordiger om een consensus te vinden.’ Europa hield tot nu toe een evenwichtige en genuanceerde houding aan, besluit hij.
Israëlische kolonisten in Hebron
Charis Bastin
Een verwend kind
Als reactie op de Zweedse erkenning van de Palestijnse staat riep Israël zijn ambassadeur in Zweden terug. De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken was niet mals): ‘De Zweedse regering moet begrijpen dat het Midden-Oosten complexer is dan IKEA-meubelen die je zelf ineen moet steken.’ De Zweedse ambassadeur in Israël benadrukte dat hier ‘niet ging om het kiezen van een kant’.
Van der Maelen verwacht alleszins een hevige reactie van Israël, maar noemt het onvermijdelijk: ‘Israël stevent af op een botsing, het is te gevaarlijk alles zijn beloop te laten gaan, we moeten iets doen.’
‘Israël reageert zoals het gewend is te reageren: als een verwend kind dat zijn zin niet krijgt’, meent Herremans. ‘Het is daarom positief dat er druk wordt gezet op Israël en dat kan onder meer indien meer Europese lidstaten Palestina bilateraal erkennen.’
‘De Gaza-oorlog van de voorbije zomer heeft de boel verder bemoeilijkt. N-VA heeft altijd voor kleine stappen gekozen via onderhandeling, maar die zijn nu opnieuw vernietigd en het wederzijds vertrouwen staat op een laag pitje’, weet De Roover. ‘Deze resolutie veegt dat wederzijds vertrouwen helemaal weg.’
‘Jerusalem is geen nederzetting’
Netanyahu benadrukte tijdens het bezoek van Mogherini dat de Joodse nederzettingen in Oost-Jeruzalem in Jeruzalem steeds bij Israël zullen behoren. ‘Jeruzalem is de hoofdstad van Israël en geen nederzetting’, verklaarde hij in reactie op Mogherini) die zei dat de nederzettingen een obstakel vormen voor onderhandelingen.
Met de stemming van een nieuwe wet, daagt Israël een tweestatenoplossing verder uit. De wet zegt dat Israëlische kolonisten op de Westelijke Jordaanoever volledig onder Israëlische burgerlijke wetgeving vallen, terwijl de Palestijnse bevolking in hetzelfde gebied onder een militaire wetgeving blijft vallen. Indirect houdt dit een annexatie van bezet grondgebied in.
De nederzettingen blijven een struikelblok voor vele Europese landen, waar voorlopig nog maar weinig tegen werd ondernomen. ‘Albert Einstein heeft een definitie voor domheid: hetzelfde blijven herhalen en toch hopen op een andere uitkomst’, besluit Van der Maelen. ‘Verder gaan zoals de laatste twintig jaar, brengt geen vrede, dus we moeten het over een andere boeg gooien.’