Cambodjaans premier één jaar aan de macht: geen breuk met ijzeren beleid van vader

Wat politieke repressie betreft, lijkt er alvast weinig veranderd. Het voorbije weekend werd een geplande betoging van de oppositie met veel machtsvertoon in de kiem gesmoord. En vorige maand werden milieuactivisten veroordeeld als coupplegers voor hun vreedzaam protest tegen illegale houtkap en vervuilde rivieren. 

Het regime lijkt vooral bang om in dialoog te gaan met het middenveld. Economisch liggen er nog veel uitdagingen op tafel. En de corruptie is torenhoog.

Jonge bevolking

‘De grootste troef van ons land is het menselijk potentieel’, zei Hun Manet begin augustus vorig jaar tijdens een toespraak. Er zit veel betekenis in dat kleine zinnetje. De nieuwe Cambodjaanse premier lijkt als een goede huisvader voor zijn mensen te willen zorgen. Hij beseft ook dat zijn land voor een belangrijke uitdaging staat.

De helft van de Cambodjanen is jonger dan 26 jaar. Jongeren willen het economisch beter hebben dan hun ouders en grootouders, die de Rode Khmer uit de jaren 70 en het geweld uit de jaren 80 hebben meegemaakt.

Hun Manet, die een masterdiploma economie in het buitenland heeft behaald, wil dat Cambodja tegen 2050 een hoge-inkomensland wordt. De landbouw wordt daarom geïndustrialiseerd en het accent verschuift naar technologie.

Hoogopgeleiden

‘Cambodja heeft geprobeerd om de economie te diversifiëren en dat is deels ook gelukt’, zegt econome Syetarn Hansakul. Ze is als analiste verbonden aan de onderzoeksafdeling van het Britse blad The Economist.

‘Als je niet oplet, creëer je een groep slimme, maar gefrustreerde mensen.’

‘Het is ook hoopvol dat Hun Manet de bureaucratie wil vereenvoudigen. Een efficiënt werkende overheid motiveert jonge ondernemers’, zegt ze.

Meer en meer jongeren trekken naar de stad om te studeren. Volgens een recent rapport van het ministerie van Onderwijs is het aantal hogescholen in tien jaar tijd met een vijfde gestegen. Maar volgens Hansakul is er onvoldoende garantie dat al die afgestudeerden ook de goedbetaalde banen zullen vinden waar ze van dromen.

Paranoia

‘Als je niet oplet, creëer je een groep slimme, maar gefrustreerde mensen’, zegt politiek waarnemer en criticus Alex Gonzalez-Davidson. ‘Als ik Hun Manet was, zou ik mij daar grote zorgen over maken.’ De Spanjaard is medeoprichter van de Cambodjaanse milieuorganisatie Mother Nature en heeft zoveel kritiek op de overheid gegeven dat hij het land werd uitgezet.

Vorige maand werd hij, samen met negen andere activisten, veroordeeld tot zware celstraffen voor zijn aandeel in Mother Nature. Volgens Gonzalez-Davidson is het duidelijk dat vader Hun Sen achter de schermen de touwtjes nog stevig in handen houdt.

‘Hoe ouder hij wordt, hoe meer paranoïde en hoe meer arrestaties en veroordelingen er zullen volgen’, zegt hij. Hij geeft dictator Franco in zijn geboorteland als voorbeeld, en de communistische Rode Khmer leider Pol Pot in Cambodja zelf.

Verkiezingen

Politieke oppositie is zo goed als onbestaande in Cambodja. Bij gebrek aan geloofwaardige oppositie kon regeringspartij CPP (Cambodian People’s Party of Volkspartij) vorige zomer met een monsterscore de parlementsverkiezingen winnen en zoon Hun Manet in het zadel hijsen.

Zijn vader heeft politieke tegenstanders vaak bedreigd. Begin 2023, een half jaar voor de parlementsverkiezingen, richtte hij zijn pijlen op oppositiepartij CLP (Candlelight Party of Kaarslichtpartij), die uiteindelijk niet aan de stembusgang mocht deelnemen. Verschillende oppositieleden werden veroordeeld en verdwenen in de cel.

Hun Sen zei tijdens een toespraak dat CLP zich bij de gerechtelijke uitspraken moest neerleggen. ‘Er is de legale weg en er is de weg van de stok, welke van de twee verkies je?’, klonk het venijnig.

Dan is de toon van zoon Hun Manet veel milder. In december 2023, een half jaar na zijn benoeming tot premier, reageerde hij op de bewering dat zijn beleid een dictatuur zou zijn.

‘Ik krijg liever het verwijt dat ik een dictator ben, dan dat ik niet genoeg zou doen om de vrede en stabiliteit te bewaren’, zei hij in de Khmer Times.

Geen dialoog met het middenveld

‘Hun Manet kan zich misschien goed omringen, beter dan zijn vader, maar hoe wil je dat mensen aan de top weten wat er bij de bevolking leeft in een samenleving zonder vrije media, vrije meningsuiting of democratische structuren?’, vraagt Alex Gonzalez-Davidson.

‘Er zijn geen enquêtes of opiniepeilingen, zelfs in universiteiten of gewoon in een bar durven mensen niet openlijk over politiek te praten.’

Canadese journaliste MV (volledige naam gekend bij de redactie), die al twintig jaar in Cambodja woont en werkt, formuleert het nog scherper. ‘De oude machthebbers zijn misschien voormalige moordenaars, maar ze kwamen niet per se uit een rijk milieu, hebben moeten vechten voor hun positie en hadden nog een connectie met de gewone Cambodjaan.’ Ze verwijst naar Hun Sen en zijn leeftijdsgenoten, die een verleden hebben als Rode Khmer-soldaat.

‘Deze nieuwe generatie zijn rijke kinderen die zijn opgegroeid met het idee dat ze boven de wet staan. Dat baart mij zorgen.’

Nieuwe waterweg

Volgens V. is de corruptie de grote boosdoener. Het belangrijkste symbool daarvan is voor haar de weg tussen hoofdstad Phnom Penh en de noordwestelijke stad Battambang, een traject van bijna 300 kilometer.

‘Zolang ik hier woon, wordt er al aan die weg gewerkt’, zucht ze. ‘Er is geen verklaring voor waarom dat zolang moest duren. Voor elke meter is smeergeld betaald. Er moeten mensen miljonair geworden zijn aan die weg.’

Analyses geven haar gelijk. In de corruptie-index van Transparency International stond Cambodja vorig jaar op plaats 158 van 180 landen. De slechte score heeft volgens de organisatie vooral te maken met een tekort aan rechtbanken. ‘Functionarissen lijken voorrang te geven aan zaken waar ze financieel voordeel uit halen’, zo staat in het rapport.

‘Dit land veegt zichzelf uit, met machthebbers die miljardairs zijn.’

Het prestigieuze Funan Techo-project is daar volgens kritische waarnemers een voorbeeld van. Het is een kanaal dat Phnom Penh moet verbinden met de zee, over een afstand van 180 kilometer. Begin deze maand werd met de aanleg begonnen, in 2028 zou het klaar zijn en er hangt een prijskaartje aan van 1,7 miljard dollar. Bedoeling is om goederentransport over het water te bevorderen. Dat gebeurt nu via de Mekong-rivier en het deltagebied in buurland Vietnam.

Rijden op een tijger

Critici hebben vragen bij de ecologische impact van het project. Bovendien zou het kanaal vooral door China gebruikt worden, als militaire corridor naar de legerbasis in de Cambodjaanse havenstad Sihanoukville en verder naar de Zuid-Chinese Zee. Die beweringen zijn onlangs nog eens met klem door de Cambodjaanse overheid weerlegd.

Het is in elk geval zo dat Hun Sen tijdens zijn regeerperiode altijd nauwe banden met Peking heeft gehad. Cambodja wordt wel eens een ‘Chinese enclave’ of ‘vazalstaat’ genoemd. Volgens V. zet zoon Manet die beleidslijn door. ‘Dit land veegt zichzelf uit, met machthebbers die miljardairs zijn’, vat ze cynisch samen.

Ook econome Syetarn Hansakul ziet corruptie als een groot probleem. Ze vergelijkt Cambodja met de buurlanden in de regio en dan vooral met Vietnam, waar de groei van het bbp het grootst is. ‘Vietnam wordt ook geregeerd door één partij, de communistische partij, maar ik denk dat er meer pluralisme is’, zegt ze. ‘In Cambodja is de macht meer geconcentreerd.’

Gonzalez-Davidson denkt niet dat Hun Manet dat pluralisme zal toelaten. Hij citeert een Cambodjaans gezegde. ‘Als je je hele leven op een tijger hebt gereden, kan je niet zomaar beslissen om er af te stappen’, zegt hij. ‘Dan eet de tijger je op.’ Volgens hem zijn corruptie en particratie onlosmakelijk met dit machtssysteem verbonden.