Chinese en Russische ‘hulppropaganda’ kaapt coronacrisis in Europa

![© Reuters](//images.mo.be/sites/default/files/styles/3_2_standard_photo_format__wide_/public/field/image/64340_129683_FHHvcB.jpg?itok=JieNSW3P " Een man wandelt in Belgrado, Servië voorbij een reclamepaneel waarop de Chinese president Xi Jinping staat afgebeeld. De tekst luidt :"Bedankt, broeder Xi"")

Een man wandelt in Belgrado, Servië voorbij een reclamepaneel waarop de Chinese president Xi Jinping staat afgebeeld. De tekst luidt :”Bedankt, broeder Xi”

© Reuters

China, Rusland en de EU zijn verwikkeld in een hulpwedloop. Eerst kwamen de Chinezen om het coronabeleid te coördineren. Daarna kwamen de Russen met militaire jets en mediafanfare. Als laatste kwamen de Europeanen, die erop wezen dat ze meer hadden gefinancierd dan Rusland en China samen. Halen we het paard van Troje binnen?

Sirenes van politiewagens. Gewapende militairen in de verlaten straten. Vijfenzestigplussers mogen hun huizen niet uit. Voor andere inwoners geldt een avondklok vanaf zes uur. Met potten, pannen en fluitjes laten mensen van zich horen op hun balkon. Ze applaudisseren niet, ze protesteren. In het straatbeeld van de hoofdstad liet een pro-regeringskrant reclamepanelen beplakken met grote posters: ‘Dankjewel, broeder Xi’, een verwijzing naar de Chinese president.

Dit is niet China. Dit is Servië, kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Na de dreiging van het coronavirus aanvankelijk te hebben geminimaliseerd en geridiculiseerd – ‘Facebookvirus’, ‘fabeltje op de sociale media’ – voerde de Servische regering de striktste lockdown in van heel Europa, en na China misschien wel van heel de wereld.

De Servische president Aleksandar Vučić zegt dat hij het advies van zijn ‘Chinese vrienden’ opvolgt. Op 15 maart deed hij een uitspraak die in Brussel hard is aangekomen: ‘Europese solidariteit is een sprookje. Ik stuurde een brief naar de enige die ons kan helpen. En dat is China. Zonder onze Chinese broeders zijn we hulpeloos’.

De Europese Commissie noemde Vučić’ woorden ‘ongegronde polemiek’, maar van solidariteit tussen de EU-lidstaten was toen inderdaad nog maar weinig te merken. ‘Als ik een vriend wil overtuigen van de voordelen van EU-lidmaatschap, en die vriend verklaart me gek omdat hij zag hoe EU-lidstaten Italië behandelden, sta ik met mijn mond vol tanden’, merkt de Servische journalist Ilir Gashi op.

Chantage

Welgeteld een week later deed Boyko Borissov, premier van EU-lidstaat Bulgarije, het nog eens over door zich naar Rusland te keren.

‘Het netwerk van bedrijven verbonden met de Bulgaarse regering ondervindt financiële problemen door de coronacrisis’, zegt de Bulgaarse onderzoeksjournalist Assen Yordanov van nieuwssite Bivol. ‘Premier Borissov wil de EU chanteren om meer middelen te krijgen. En die bedrijven hebben banden met Russische oligarchen.’

‘Servië en Bulgarije stellen hun banden met China en Rusland groter voor dan ze zijn, om de EU te bewegen tot twee dingen: meer geld, minder controle van de democratie.’

Yordanov overhandigde zeventig gigabyte aan informatie over fraude met Europese fondsen in Bulgarije aan het Europees bureau voor fraudebestrijding. Onderbouwd met staalharde bewijzen, zegt hij. ‘Anders word ik kapotgemaakt in de rechtbank.’

Yordanov en Gashi voelen zich als journalist niet meer veilig in het klimaat van autoritarisme in hun respectievelijke landen. ‘Sinds het begin van de coronacrisis zien we in de Bulgaarse media ook een enorme stijging van Russische desinformatie en aanvallen op onafhankelijke journalisten’, zegt Yordanov.

Gashi publiceert elke dag een podcast over de sociale en politieke gevolgen van de coronapandemie in Servië. Ook de Chinese activiteiten in zijn land volgt hij op de voet, voor zover dat mogelijk is. Want over het Chinese deskundigenteam in Belgrado is bijvoorbeeld nergens informatie te vinden. ‘Niemand weet wie ze zijn of wat hun rol is. Soms lijkt het wel dat Chinezen ons land besturen. We weten niet eens of we die Chinese “steun” gekocht of gekregen hebben.’

‘De coronacrisis geeft president Vučić een geopolitieke hefboom’, zegt Europawatcher Paul Butcher van het European Policy Center, een denktank. ‘Hij stelt zijn banden met China groter voor dan ze in werkelijkheid zijn, om de EU eraan te herinneren dat Servië altijd een andere optie heeft, en om de EU te bewegen tot twee dingen: meer financiële steun en minder controle van de democratie.’

‘Vučić heeft het Europese geld hard nodig’, vervolgt Butcher. ‘Valt dit weg, dan stort de Servische economie en de macht van Vučić in. Hij speelt met vuur door de EU te bedreigen met zijn “Chinese vrienden”. Maar hij gokt dat de EU plat op de buik gaat. Meestal gebeurt dat ook. En als de EU zijn antidemocratische acties niet legitimeert, dreigt hij ermee zich nog meer tot Rusland en China te richten.’

De Amerikaanse ngo Freedom House rapporteerde dat Servië geen democratie meer is, maar een “hybride regime”. Gashi stoort zich aan de Europese passiviteit: ‘Ik las de verslagen van de vergaderingen tussen president Vučić en de delegatie van Europese ambassadeurs. Niks over de autoritaire maatregelen.’

Chinese hulppropaganda

Sven Biscop, onderzoeker bij het Egmontinstituut, acht het waarschijnlijk dat Vučić is mee gestapt in een Chinese propagandaoperatie: ‘Het imago van de Chinese regering raakte besmeurd door hun poging om de uitbraak van het coronavirus dood te zwijgen. Daarom doet China er nu alles aan om dat uit de geschiedenisboeken te wissen. En te vervangen door het beeld dat China alles onder controle heeft en zelfs westerse overheden adviseert. En van de Amerikanen zien we geen enkel initiatief voor internationale hulp. Dit is dus een historische kans voor China.’

Het Servische weekblad Novi magazin rapporteerde dat China slechts op de vijftiende plaats staat van alle donoren aan Servië. Rusland bengelt nog lager.

China zocht Europese regeringen om hen te helpen die kans te grijpen. Servië doet gewillig mee, uiteraard omdat president Vučić er, zoals gezegd, ook iets bij te winnen heeft.

Maar het beeld strookt niet met de werkelijkheid. Het Balkanland ontving de afgelopen achttien jaar 3,6 miljard euro aan Europese pretoetredingssteun, waarmee onder andere het gezondheidszorgsysteem werd verbeterd. Novi magazin, een Servisch weekblad, rapporteerde dat China slechts op de vijftiende plaats staat van alle donoren aan Servië. Rusland bengelt nog lager.

Maar de perceptie is anders. ‘Peilingen wijzen uit dat 21 procent van de Serviërs denkt dat Rusland de grootste donor is’, zegt Ilir Gashi. ‘De EU maakt haar steun nochtans heel zichtbaar in Servië. Daar ligt het dus niet aan. Maar er bestaat al decennialang een houding van wantrouwen tegen het Westen, zeker sinds NAVO-bombardementen op Servië in de jaren ’90. Ook China speelt dat nu uit.’

Europese coronamaatregelen voor de Westelijke Balkan

Op 29 maart landde een Boeing 747 vanuit India in de luchthaven van Belgrado met negentig ton medisch beschermingsmateriaal aan boord. De levering werd betaald met Europese middelen. Servië kreeg daar €93 miljoen voor.

In totaal maakte de EU drie miljard euro vrij om de gezondheidssectoren en het economisch herstel in de hele Westelijke Balkan te ondersteunen. Servië kan nu ook meedoen met de gezamenlijke Europese aankopen van beschermingsmateriaal. Op de recente EU-Westelijke Balkan top in Zagreb op 6 mei kondigden de Europese leiders aan dat er geen uitvoervergunning meer nodig zou zijn voor uitvoer van medisch materiaal naar de landen van de Westelijke Balkan. President Vučić had daarover geklaagd. Dit werd al op de Europese Raad van 24 maart besproken, toen ook aangekondigd werd dat de lang uitgestelde toetredingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië zouden beginnen.

Het lijkt wel dat de EU zich onder druk laat zetten door de Servische signalen. Ook de verklaring na de top in Zagreb laat weinig aan de verbeelding over: ‘Deze steun en samenwerking gaat veel verder dan wat elke andere partner aan de regio heeft geleverd en verdient publieke erkenning.’

Paard van Troje

De Bulgaars-Duitse schrijver Ilija Trojanow noemt Servië een ‘maffiastaat’.

‘Europese leiders herhalen de fouten die ze maakten door Bulgarije te snel toe te laten tot de EU’, zegt hij. ‘Ik had hierover vele gesprekken met Duitse politici. Ze sloten de ogen voor de vele gebreken van Bulgarije omdat ze verblind waren door het idee-fixe dat we per se moeten uitbreiden om die landen uit de Russische en Chinese invloedssfeer te houden. Ze doen nu hetzelfde met Servië.’

‘Maar het werkt averechts: als we hen te snel in de EU integreren, loodsen we de Russische en Chinese invloed juist de EU binnen. We moeten het anders aanpakken: hoe definiëren we de identiteit van de EU in termen van waarden? Als landen duidelijk niet bereid zijn daar deel van te zijn: dan moeten we durven zeggen: get lost.’

‘Via de Oost-Europese landen loodsen China en Rusland hun Trojaans paard de EU binnen.’

Journalist Assen Yordanov treedt zijn landgenoot bij: ‘Het virus van de Bulgaarse corruptie verspreidt zich tot in Brussel. En de EU heeft geen ingebouwd immuunsysteem: er zijn geen tegenreacties tegen het misbruik van miljarden Europese fondsen. Hetzelfde gaat gebeuren in Servië. Corrupte politici en zakenmannen zitten te wachten op lidmaatschap. De geldstromen zullen groter worden. En als de maffiastructuren niet veranderen, zullen zij nog rijker worden.’

Een ondoorzichtige, autoritaire staatsstructuur in de kandidaat-lidstaten helpt China en Rusland om hun invloed daar te vestigen. Zo gebruiken China en Rusland de EU-integratie van Oost-Europese landen om een Trojaans paard de EU binnen te loodsen, vindt Ilir Gashi.

Gashi stelt voor om toetredingsonderhandelingen met autoritaire kandidaat-lidstaten te bevriezen en pas opnieuw op te starten als het land een bepaald niveau van democratisch functioneren heeft bereikt. Intussen kan de EU het integratieproces richten op de versterking van de burgersamenleving, niet op de versterking van de staat.

‘Wat als de politieke elite het proces heeft gekaapt zonder de intentie om daadwerkelijk toe te treden tot de EU? Wat als die elite gewoon de privileges verbonden aan het integratieproces gebruikt om haar staatsgreep te versterken, en de burgersamenleving zelf niet in staat is om deel te nemen?’

Tsjechische president

De luchthaven van Praag. 20 maart. Tijdens een plechtige ceremonie verwelkomen drie hooggeplaatste leden van de Tsjechische regering een Chinese vlucht met medisch beschermingsmateriaal. Premier Babiš prijst de Chinese ambassadeur die naast hem staat. Tsjechië is het enige land dat erin slaagde om zoveel materiaal uit China op de kop te tikken, herhaalt hij trots in de media. Er is zelfs sprake van een heuse ‘luchtbrug’. Boodschap: China helpt, de EU niet.

‘Maar China helpt ons niet, integendeel’, zegt de Tsjechische journalist Jakub Šimák van het onderzoeksplatform Investigace.cz. ‘Ten eerste, China doneerde die materialen niet, ze verkochten die. China bedanken om winst aan ons te maken in een commerciële operatie van honderden miljoenen euro’s is niet meteen iets om trots op te zijn.’

China voerde in maart alleen al vier miljard mondmaskers uit. Tsjechische dokters zeggen dat het materiaal van slechte kwaliteit is.

‘Ten tweede, een maand eerder waarschuwde de Tsjechische inlichtingendienst dat Chinezen in Tsjechië medisch materiaal en beademingstoestellen opkochten en naar China stuurden. Materialen die wij hier nog nodig zouden hebben.’

‘De Tsjechische regering bedankte China om winst aan ons te maken. Niet meteen iets om trots op te zijn.’

Waarom speelt Tsjechië deze rol zo gewillig? Er is een connectie tussen de Tsjechische president Miloš Zeman en Chinese staatsbedrijven. President Zeman haalde het Chinese privébedrijf CEFC naar Tsjechië. Dat kocht aandelen in Tsjechische brouwerijen, voetbalclubs, luchtvaartmaatschappijen, onroerend goed, reisagentschappen en mediabedrijven. Vervolgens werd het bedrijf overgenomen door een investeringsgroep van de Chinese staat.

‘China probeert in Europese landen de elite aan zich te binden’, zegt Jakub Janda, directeur van de Tsjechische denktank European Values, in een webinar. ‘Ze rekruteren invloedrijke figuren om hun belangen te behartigen. De Tsjechische president bijvoorbeeld. Ze krijgen dan posities of voordelen van Chinese staatsbedrijven.’

De Tsjechische regering belooft dat Chinese investeringen de economie zullen doen groeien. Maar volgens Šimák komt de Chinese belofte van investeringen en rijkdom niet uit. ‘Meer nog: de corruptie neemt toe.’ Ook de nieuwe China-strategie van de EU waarschuwt hiervoor.

Maar Oost-Europese landen gaan door. Hongarije sloot een akkoord met China voor een lening om de bouw van een spoorweg te financieren tussen Boedapest en Belgrado. Het is een onderdeel van de Chinese ‘Nieuwe Zijderoute’ en het eerste grote Chinese investeringsproject in de EU.

‘De Hongaarse premier Orbán en de Tsjechische president Zeman prijzen niet alleen Chinese investeringen, ze houden ook van het Chinese politieke systeem’, zegt Jakub Šimák. ‘China is niet perfect democratisch maar kan tenminste crisissen aanpakken, beweren ze. Ze bedoelen eigenlijk dat ze tegen het democratische bestuur van de EU zijn.’

Tsjechië kreeg snel een koekje van eigen deeg: het land wordt extra kwetsbaar voor Chinese intimidatie. Begin dit jaar kondigde Senaatsvoorzitter Jaroslav Kubera aan dat hij een officieel bezoek zou brengen aan Taiwan, het de facto onafhankelijke eiland dat door de Chinese regering beschouwd wordt als deel van de Volksrepubliek China. De Chinese ambassade bedreigde Kubera met een brief. Er zijn aanwijzingen dat die werd opgesteld in samenwerking met de kanselarij van de Tsjechische president Zeman. Niet veel later overleed Kubera aan een hartaanval.

Maar de Chinese druk werkte averechts. De nieuwe Senaatsvoorzitter zei dat hij zelf ook overweegt om naar Taiwan te gaan. ‘We kunnen ons buitenlands beleid niet laten vergiftigen door ondoorzichtige buitenlandse middelen’, zegt Jakub Janda daarover.

Chinese doelen

China wil met zijn desinformatie en coronahulp aan westerse landen niet per se de autoritaire bestuursvorm verspreiden. Ze maken gewoon van de historische gelegenheid gebruik om het voor het Westen moeilijker te maken om Chinese belangen in Afrika, Taiwan of Hongkong tegen te werken.

Taiwan, een eiland met 24 miljoen inwoners, tekende slechts twee coronadoden op. De vicepremier is epidemioloog. Hij schoot in actie toen China de uitbraak van het virus nog aan het toedekken was. De Amerikaanse regering had een Zoomgesprek met hem over de aanpak van de coronacrisis, tot ongenoegen van China.

‘Taiwan heeft de coronacrisis goed aangepakt’, zegt Europarlementslid Assita Kanko (N-VA). ‘Als je voor een toetreding van Taiwan tot de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pleit, dan is China daar met dreigementen.’

Hongkong behoort wel effectief tot China, maar de Chinese regering erkent officieel het zelfbestuur. Vorige week kondigde de Chinese regering aan dat het een ‘nationale veiligheidswet’ zou invoeren in Hongkong. De EU moet aankondigen dat het asiel zal verlenen aan inwoners van Hongkong die bedreigd worden, vindt Jakub Janda.

‘Als je kijkt naar Hongkong, zie je hoe de nieuwe wereldorde eruit zou zien zijn als China de leiding zou nemen’, zegt Assita Kanko.

Veel waarnemers stippen aan dat het zo’n vaart niet zal lopen. De Chinese en Russische hulppropaganda moet vooral de indruk wekken dat de machtsbalans naar het Oosten overhelt, maar in werkelijkheid zal die balans niet zo sterk veranderen. China, de VS, Rusland en de EU zijn allemaal economisch verzwakt. De mondiale gevolgen zullen dus niet zo radicaal zijn als we zouden verwachten.

Chinese Twitterdiplomatie

‘Officiële bronnen van verschillende regeringen, waaronder Rusland en – in mindere mate – China blijven op grote schaal samenzweringsverhalen en desinformatie verspreiden bij het Europese publiek. Er zijn aanwijzingen dat officiële Chinese bronnen de schuld voor de coronapandemie proberen af te schuiven’, staat te lezen in een recent rapport van Eurocommissaris Josip Borrell, van de Europese dienst voor extern optreden.

De nieuwssite Politico onthulde dat sommige passages met kritiek op China afgezwakt werden na druk van de Chinese regering. ‘China gebruikt het grootste diplomatieke netwerk ter wereld om actief desinformatie te verspreiden en onze instellingen onder druk te zetten’, zegt Europarlementslid Hilde Vautmans (Open Vld), permanente rapporteur voor China namens het Europees Parlement.

Vautmans uitte haar bezorgdheid bij Borrell, die zich een dag later in het parlement kwam verantwoorden. Hij ontkende. ‘Luisteren naar is niet hetzelfde als buigen voor’, klonk het. Ook Assita Kanko stelde een parlementaire vraag, ‘want we moeten weten of de Chinese regering contact opnam, en welke wijzigingen er werden aangebracht. Wat is de invloed van China op het Europees beleid? Dat moet duidelijk worden.’

Er gaan ook steeds meer stemmen op om de oorsprong van het coronavirus te onderzoeken. Zo’n onderzoek zou voor heel de wereld duidelijk kunnen maken dat het Chinese wanbestuur in het begin meer bijdroeg tot de verspreiding dan tot de inperking van het virus. Dat wil China kost wat kost verhinderen.

Toen de Australische minister van Buitenlandse Zaken onlangs opriep tot zo’n onderzoek, nam China economische strafmaatregelen. Op 12 mei: een invoerverbod van Australisch rundvlees (35% van alle Australische uitvoer van rundvlees naar China is getroffen). Op 18 mei: een invoertarief van meer dan 80% op Australische gerst.

Sommige EU-lidstaten vrezen dat hetzelfde zou gebeuren als zij om zo’n onderzoek zouden vragen. ‘Maar Australië laat zich niet economisch chanteren. Ze lieten hun oproep voor een onderzoek niet varen na de Chinese strafmaatregelen, ook al zijn ze economisch sterk afhankelijk van China’, zegt Janda.

Italië mocht ondervinden dat je, door Chinese hulp te aanvaarden, snel voorwerp van nepnieuws wordt.

Steeds meer fracties in het Europees Parlement willen dat de Europese Commissie zo’n onderzoek eist. ‘Dat Eurocommissaris Margrethe Vestager in een interview met Knack zei dat er “deze keer geen schuldigen zijn, dus ook niet de Chinezen”, boezemt mij weinig vertrouwen in’, zegt Assita Kanko.

Italië mocht net zoals Tsjechië ondervinden dat je, door Chinese hulp te aanvaarden, al snel als voorwerp van intimidatie en nepnieuws gebruikt wordt. Nieuwe Twitterkanalen van de Chinese diplomatie verspreiden het nepnieuws dat het coronavirus zou begonnen zijn in Italië, tot grote verontwaardiging van de Italiaanse regering.

Dat was de keerzijde van de beelden van dertig ton Chinese medische hulp aan Italië, en van het werk van de Chinese dokters en verpleegkundigen, deskundig in beeld gebracht door Chinese verslaggevers die mee naar Italië afzakten.

In maart steeg het aantal Italianen dat China als vriendschappelijk beschouwt, tot de helft van de ondervraagden, tegenover amper 10 procent in januari. Het vertrouwen in de EU-instellingen daalde van 42 procent in september, naar 27 procent in maart. Dat stelde een bekende Italiaanse opiniepeiler vast. Het valt af te wachten of deze percentages opnieuw zullen wijzigen.

Russische militairen in Italië

Ook Russische hulp aanvaarden, houdt veiligheidsrisico’s in. Eind maart aanvaardde de Italiaanse premier Giuseppe Conte een aanbod van Rusland. Het Russische leger vloog medische hulp over naar Italië. Op het militaire vliegtuig en alle dozen kleefden labels met de woorden From Russia with Love.

Russische media gingen in overdrive, met de beelden van een militair konvooi van ontsmettingsmateriaal en 122 Russische deskundigen op het gebied van bacteriologische oorlogsvoering richting Bergamo. ‘We worden hier om de oren geslagen met de boodschap dat de EU en de VS worstelen met de coronacrisis’, zegt de Russische mensenrechtenactivist Oleg Kozlovsky, ‘dat ze niet genoeg beschermingsmateriaal hebben, en dat wij hen helpen, ook al behandelen zij ons slecht. Moskou handelt waar Europa en de NAVO falen, klinkt het.’

Ook de Belgische militaire inlichtingendienst merkte dit op, zoals vorige maand in Knack verscheen. Het gevolg is dat Italië kwetsbaar wordt voor Russische chantage en spionage. Chantage: Rusland verwacht van Italië dat het de andere EU-lidstaten overtuigt om de sancties wegens de Russische annexatie van de Krim op te heffen.

Maar nog belangrijker: spionage. Twee bronnen binnen het Italiaanse leger bevestigden aan de Italiaanse krant La Stampa dat de Russische voorraden van weinig nut zijn voor Italië. ‘Ons eigen leger heeft misschien wel de beste nucleaire, biologische en chemische troepen in de NAVO’, zei Andrea Armaro, voormalig woordvoerder van het Italiaanse leger.

‘De Russische aanwezigheid ondermijnt de Italiaanse positie in de NAVO. Dit is een overdreven reactie van Italië op het gebrek aan solidariteit van EU-lidstaten.’

Italiaanse defensiespecialisten en hooggeplaatste bronnen binnen het Italiaanse leger vrezen dat agenten van de Russische inlichtingendienst meekwamen met het hulpkonvooi. Ze zouden informatie over de Italiaanse strijdkrachten verzamelen.

‘Deze steun aanvaarden had een hoge geopolitieke prijs,’ zegt Sven Biscop van het Egmontinstituut. ‘Dit is een overdreven reactie van Italië op het gebrek aan solidariteit van andere EU-lidstaten. Maar dat was een tijdelijk fenomeen, terwijl deze Russische aanwezigheid de Italiaanse positie in de NAVO voor langere tijd kan ondermijnen.’

‘Dit is voor Rusland belangrijker dan de levens van de eigen bevolking’, zegt Oleg Kozlovsky. ‘Russische ziekenhuizen worstelen zelf met grote tekorten aan beschermingsmateriaal en zien dan die vliegtuigen naar Italië vliegen. Dat zet kwaad bloed. Leden van de Doctors Alliance, een soort vakbond verbonden met de oppositie, werden gearresteerd terwijl ze beschermingsmateriaal naar ziekenhuizen brachten. Ziekenhuisdirecteurs verboden hun personeel om materiaal van hen te aanvaarden, zelfs als er tekorten zijn. Voor het Kremlin gaat het imago van de sterke Russische staat voor op mensenlevens. Ik moet altijd aan de televisieserie Chernobyl denken als ik dat hoor.’

Solidariteit als geopolitieke kracht

‘Frankrijk en Duitsland leverden twee miljoen maskers aan Italië, maar dat komt niet in het nieuws. Zo weten meer mensen wat China één keertje doet, dan wat de EU voortdurend doet’, zegt Europarlementslid Cindy Franssen (CD&V).

‘Politieke partijen zouden in hun landen veel meer in de kijker kunnen zetten wat Europa doet, maar ze doen dat te weinig. Als Europa iets goed doet, dan hebben ze het zelf gedaan en zwijgen ze over de verdienste van de EU. Als Europa iets slecht doet, dan heeft ‘Brussel’ het ‘opgelegd’. Die perceptie, dat is onze eigen fout.’

‘Een vliegtuig met een mooi logo werkt beter op sociale media dan de ingewikkelde verdeling van de Europese regionale fondsen’, zegt ook Hilde Vautmans (Open Vld).

‘Maar toen de coronacrisis in China begon, werd meer dan 56 ton beschermingsmateriaal uit Europa aan China geleverd. Ook in de EU helpen lidstaten elkaar via structurele steun. We zouden deze onderlinge solidariteit in de EU veel meer moeten etaleren als een geopolitieke kracht.’

Als we dat niet doen, springen China en Rusland gretig in het gat. Dat heeft de coronacrisis aangetoond. Meer nog: zolang sommige Europese regeringen liever uitpakken met hun afhankelijkheid van China en Rusland dan met een gezamenlijke kracht als Europese Unie, blijft het moeilijk voor de EU om sterk te zijn op het wereldtoneel.

Huaweichantage

Het Chinese telecombedrijf Huawei beloofde 500.000 mondmaskers, 50.000 beschermende brillen, 30.000 medische pakken en 120.000 handschoenen aan ziekenhuizen in New York, ook al ziet Amerikaanse regering het bedrijf als een bedreiging voor de nationale veiligheid. Een groot deel werd al geleverd. Opvallend: het bedrijf doneerde miljoenen mondmaskers aan landen die nog twijfelen of ze Huawei in hun 5G-netwerken zouden toelaten, waaronder Canada en Nederland.

‘De chantage verloopt soms agressiever’, zegt Jakub Janda, directeur van de Tsjechische denktank European Values. ‘Als je Huawei niet toelaat in je 5G-netwerken, zullen we de Duitse auto-industrie in China raken. Dat kreeg de Duitse regering te horen van de Chinese ambassadeur in Berlijn. Of ze dreigen met terugtrekking van Chinese investeringen.’

‘We moeten onze handel met China niet stoppen. Maar Europese buitenlandministers moeten wel onderzoeken op welke manieren we afhankelijk zijn van China en hoe China dat tegen ons kan inzetten. En vervolgens die Chinese hefbomen over ons afbouwen.’

De EU heeft immers ook macht over China. China is de tweede grootste handelspartner van de EU en de EU is de grootste handelspartner van China, klinkt het in de China-strategie van de EU. De Zweedse regering probeerde tegen China op te staan. Na Chinese druk wil de Zweedse regering de Chinese investeringen zelfs méér controleren. Dat zou ertoe kunnen leiden dat het Zweedse bedrijf Ericsson, en niet Huawei, toegang krijgt tot 5G-netwerken.