De staat van het klimaat in aanloop naar COP28

Een afbrokkelende gletsjer. Kan de klimaatverandering nog ingedamd worden?

NOAA / Unsplash

Loopt u ook verloren in de wirwar van klimaatrapporten, energiecijfers en CO2-concentraties? Nu de klimaattop in Dubai is begonnen, lijsten we de belangrijkste cijfers en trends voor u op.

Met de klimaattop in het verschiet vuren VN-instellingen, denktanks en ngo’s het ene na het andere rapport af. Dat geeft vaak een déjà vu-gevoel: we doen wel wat tegen de klimaatverandering - meestal meer dan het jaar ervoor - maar lang niet genoeg om schrikbarende gevolgen te vermijden.

De naam van het meest recente VN-klimaatrapport spreekt boekdelen: Broken record (de plaat blijft hangen). En de ondertitel: Nieuwe temperatuurrecords, maar de wereld slaagt er (opnieuw) niet in om de uitstoot terug te dringen.

Behoorlijk somber allemaal, maar met die plaat zou het plots wel eens goed kunnen komen. Verschillende rapporten voorspellen immers dat de wereldwijde uitstoot na dit jaar al kan beginnen dalen. In aanloop naar de volgende klimaattop in 2024 zouden al die rapporten wel eens kunnen melden dat de mens er eindelijk in geslaagd is om de uitstoot terug te dringen (en niet dankzij een pandemie).

Van dan af zullen we onze planeet elk jaar wat minder schaden, tot we netto nuluitstoot bereiken en de schade volledig zal stoppen. Wat nu op het spel staat, is hoe snel we dat punt bereiken en hoeveel schade er tegen dan veroorzaakt zal zijn.

We naderen piekuitstoot…

Een recent rapport van Climate Analytics stelt dat er een kans is van 70 procent dat de uitstoot dit jaar piekt, en volgend jaar dus zal dalen, vooral dankzij elektrische auto’s, wind- en zonne-energie.

Ook het Internationaal Energieagentschap (IEA) zegt iets gelijkaardigs: de uitstoot uit fossiele brandstoffen - een enorm stuk van het totaal - kan nog voor 2025 pieken, mogelijk zelfs al in 2023.

Het Amerikaanse ministerie van Energie is iets minder optimistisch: zonne- energie zal niet zo snel groeien en de uitstoot uit de energieproductie zal blijven groeien of plafonneren.

En hoewel elektriciteit steeds klimaatvriendelijker geproduceerd wordt, wordt die winst voor een deel tenietgedaan door de groeiende uitstoot uit transport.

…maar de concentratie CO2 blijft stijgen…

Minder uitstoot betekent jammer genoeg niet dat er ook steeds minder CO2 in de atmosfeer zit. Want ook al draai je de kraan van het bad een beetje toe, dan nog blijft het bad zich vullen, alleen wat trager.

Minder uitstoot betekent jammer genoeg niet dat er ook steeds minder CO2 in de atmosfeer zit.

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) meldt dat de CO2-concentratie in de atmosfeer vorig jaar voor het eerst 50 procent hoger was dan voor de industriële revolutie. Ook de concentraties methaan en stikstofoxiden zijn gestegen.

… net als de gemiddelde temperatuur…

De wereld is nu gemiddeld 1,25 graden warmer dan in de laatste helft van de negentiende eeuw. Vorig jaar waarschuwde het VN-milieuprogramma (UNEP) dat de huidige klimaatplannen de wereld op weg zetten naar een opwarming van 2,4 tot 2,8 graden Celsius.

Sindsdien hebben amper landen hun ambitie opgekrikt, en de uitstoot blijft stijgen. UNEP voorspelt daarom nu een opwarming van 2,5 tot 3 graden.

En dat moeten landen hun klimaatbeloften nog helemaal nakomen. Uit het rapport blijkt dat de meeste landen niet genoeg doen om hun klimaatplannen te halen.

…en de toegebrachte schade…

Stijgende uitstoot leidt tot stijgende temperaturen, en die leiden tot steeds meer schade door de klimaatcrisis. Die schade is moeilijk te meten, maar we hebben wel een paar richtcijfers.

Stijgende uitstoot leidt tot stijgende temperaturen, en die leiden tot steeds meer schade door de klimaatcrisis.

Een studie in het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet heeft berekend dat de klimaatverandering 127 miljoen mensen extra in de honger gedreven heeft in vergelijking met de voorbije decennia. Het potentieel voor muggen om dengue over te dragen is met ongeveer een kwart gestegen, en 1,4 miljard mensen lopen risico op vibriose, omdat warmer water de bacterie helpt te overleven in zee.

De Zwitserse verzekeringsgigant Swiss Re meldt dat stormen, overstromingen en branden steeds meer schade toebrengen aan bezittingen.

Die toenemende impact betekent dat het belangrijker is dan ooit om ons te wapenen tegen de effecten van de klimaatverandering. Toch stelt een rapport van het VN-Milieuagentschap vast dat ontwikkelingslanden minder klimaathulp kregen in 2021 dan in 2020. Ze hebben zo’n 194 tot 366 miljard dollar nodig, en ze kregen er 21 miljard.

…en investeringen in fossiele productie

De wereld investeert nog altijd meer dan 1000 miljard dollar per jaar in de productie van fossiele brandstoffen - zowat het dubbele van wat de IEA in lijn acht met het klimaatdoel van 1,5 graden.

Landen als de VS, Brazilië, Saoedi-Arabië, Rusland en Qatar krikken hun productie van olie en gas op, terwijl India de afname van steenkool hindert.

Vraag naar fossiele brandstoffen dichtbij piekt

Maar hoewel de productie blijft toenemen, zegt het IEA dat de vraag naar olie en gas al gepiekt is, of dat heel binnenkort zal doen.

Steenkool zal een snelle daling inzetten, voorspelt het IEA, terwijl de vraag naar olie en gas in de nabije toekomst zal plafonneren. Dat is lang niet genoeg om de klimaatverandering onder de 1,5 graden Celsius te houden, maar het toont wel aan dat verdere investeringen in fossiele brandstoffen niet alleen ecologisch, maar ook economisch geen steek houden.

Eén sector waar het aanbod de vraag waarschijnlijk zal overtreffen, is vloeibaar aardgas (LNG). Daarbij wordt gas vloeibaar gemaakt, op een schip geladen en naar klanten over de hele wereld vervoerd.

De VS en Qatar hebben volop ingezet op die sector om het Russische gas te vervangen waar onder meer Europese landen afhankelijk van waren. Als al die nieuwe LNG-infrastructuur over een paar jaar operationeel is, voorspelt het IEA een overvloed.

Zonne-energie boomt…

Zonne-energie blijft het grote succesverhaal van de strijd tegen de klimaatverandering. De wereld investeert al een paar jaar meer in schone energie dan in fossiele brandstoffen, en die kloof wordt steeds groter.

De wereld investeert al een paar jaar meer in schone energie dan in fossiele brandstoffen, en die kloof wordt steeds groter.

Chinese fabrieken produceren zo snel zonnepanelen dat we bijna niet weten wat we ermee aanmoeten. Als ze even snel geplaatst en aangesloten kunnen worden als ze worden gebouwd, wordt de beperking van de opwarming tot 1,5 graden Celsius een stuk eenvoudiger.

…en dat geldt ook voor elektrische auto’s…

Vijf jaar gelden was nog maar 2 procent van de auto’s elektrisch. Nu schommelt dat percentage al rond 10 procent.

In enkele jaren tijd, voorspelt het World Resources Institute, zal dat cijfer de kaap van 50 procent ronden, en tegen het einde van dit decennium zal het dichtbij de 100 procent zijn.

Het zal een pak langer duren vooraleer alle auto’s op de weg ook daadwerkelijk elektrisch zijn, en bussen en motoren hinken achterop. Maar al die elektrische auto’s nemen een flinke hap uit het grote aandeel van het transport in de wereldwijde uitstoot.

…en warmtepompen

Toen Rusland Oekraïne binnenviel, haastten Europeanen en hun regeringen zich om Russisch gas uit hun huis te weren.

Dat heeft geleid tot een boom in de markt van warmtepompen, die op elektriciteit werken en drie keer efficiënter zijn dan gasketels. De verkoop van warmtepompen steeg wereldwijd met 10 procent, en in de EU zelfs met 40 procent.

Deze analyse is eerder verschenen bij IPS-partner Climate Home News.