345.098. Zoveel Colombiaanse vluchtelingen zagen zich genoodzaakt het moederland te verlaten omwille van het niet aflatende geweld. Het grootste aantal woont op Ecuadoraans grondgebied. Wat betekent het vredesakkoord voor Colombiaanse vluchtelingen in Ecuador? Is het tijd om terug te keren of is het te laat?
In 2014 woonden volgens schattingen van de VN-vluchtelingenorganisatie 147.000 Colombiaanse vluchtelingen in het kleine Andes-land ten zuiden van Colombia.
De officiële cijfers van de Ecuadoraanse overheid liggen een stuk lager met 55.840 vluchtelingen in 2013.
Verkassen en aanpassen
Ruim 95,2 procent van het totaal aantal vluchtelingen in Ecuador is van Colombiaanse afkomst. De meerderheid, 70 procent, woont in stedelijke gebieden. De andere 30 procent verblijft dicht bij de grens, in laag ontwikkelde en afgelegen regio’s met weinig basisvoorzieningen.
Een van de Colombiaanse vluchtelingen is Manuel Mendoza [niet zijn echte naam]. Manuel was zeven jaar geleden genoodzaakt met zijn familie uit Bogota, Colombia, te vertrekken. ‘Het geweld klopte aan onze deur.’ De schoonzus van Manuel had relaties met paramilitairen.
Sensibilisatieactie op Internationale Vluchtelingendag in San Gabriel, in het noorden van Ecuador. ‘Vluchtelingen zijn personen als alle anderen, zoals jij en ik.’
© Gabriela Ayala
‘In het begin was het moeilijk. Je loopt rond met het uithangbord van “vluchteling”’, vertelt Mendoza. ‘Iedereen weet dat vluchtelingen bescherming zoeken en velen denken dat we op de vlucht zijn omdat we een misdaad gepleegd hebben.’
‘Je moet je plan trekken. Spullen verkopen op straat,… Dingen doen waar je je misschien niet helemaal gemakkelijk bij voelt en waar je niet voor gestudeerd hebt.’
Manuel studeerde communicatie in Colombia. Zijn vrouw is verpleegster. Ze kunnen beiden hun beroep niet uitoefenen in Ecuador.
Manuel vertelt dat ondanks intiële moeilijkheden hij en zijn familie het goed hebben: ‘Ecuador is een rustig land, een goede plek om te leven.’
Hoe reëel is de beloofde vrede?
Afgelopen maandag ondertekenden de Colombiaanse regering en de FARC-guerrilla een vredesakkoord. De Ecuadoraanse media berichtten afgelopen maanden al over twijfels van de Colombiaanse bevolking in Ecuador over het vredesproces in hun land van afkomst.
Ook Manuel toont zich sceptisch over de vrede: ‘Ik woonde in Colombia in tijden van geweld, autobommen. Als vrede betekent dat we allemaal rustig kunnen leven is alles goed.
‘Ik ben niet in Colombia dus weet niet hoe de situatie daar nu is, maar deze vrede overtuigt mij niet.’
Maar er is niet alleen de FARC-guerrilla. Er is het Nationale Bevrijdingsleger ELN en ook nog de criminele bendes.
Ik ben niet in Colombia dus weet niet hoe de situatie daar nu is, maar deze vrede overtuigt mij niet.’
Sonia Aguilar, werknemer bij de afdeling Publieke Informatie van de VN-vluchtelingenorganisatie in Quito, legt uit dat het vredesakkoord niet betekent dat er geen intern ontheemden en vluchtelingen meer zullen zijn.
Er zijn nog andere gewapende actoren waar rekening mee gehouden moet worden. Het is belangrijk dat asielprocedures en het humanitair systeem in de regio blijven bestaan.
Aguilar vertelt dat volgens cijfers van de Vluchtelingenafdeling van het Ecuadoraanse Ministerie van Buitenlandse zaken in 2015 gemiddeld maandelijks 500 tot 600 asielaanvragen binnenkwamen.
Tijdens de eerste maanden van 2016 daalde dit naar gemiddeld 400 asielaanvragen per maand. Aguilar benadrukt dat ‘hoewel de laatste jaren het aantal asielaanvragen gedaald is, er vluchtelingen blijven aankomen in Ecuador die internationale bescherming nodig hebben’.
(On)veiligheid grens Colombia - Ecuador
Het noorden van Ecuador grenst aan de Colombiaanse departementen Nariño en Putumayo. Aguilar licht toe hoe deze landelijke departementen een geschiedenis hebben van schendingen van mensenrechten en het verjagen van mensen van hun thuis en grond.
Steden zoals Tumaco, in Nariño, leven onder de constante druk van geweld.
Daar het geweld tot vandaag voortduurt, blijven bewoners op de vlucht slaan. Steden zoals Tumaco, in Nariño, leven onder de constante druk van geweld door de aanwezigheid van verschillende illegale gewapende groepen. Om die reden vlucht de burgerbevolking naar de Ecuadoraanse provincie Esmeraldas.
De Ecuadoraanse president Rafael Correa ontving het vredesakkoord positief. De president voegde eraan toe dat het land zich voorbereidt op de mogelijkheid dat een deel van de guerrillastrijders niet de wapens zou neerleggen en de overstap maakt naar criminele bendes.
Ecuador verhoogde afgelopen maanden de veiligheidsoperaties in de grensstreek met Colombia. De oostelijke grensprovincie Sucumbios is al geruime tijd een regio van coca-productie.
Inwoners en authoriteiten van Sucumbios melden de opkomst van nieuwe gewapende groepen bestaande uit ex-leden van de FARC.
Toekomstperspectief in Ecuador
De meerderheid van de Colombiaanse vluchtelingen in Ecuador verkiezen in hun nieuwe thuisland te blijven.
Uit een studie uit 2012 van het Lantijns-Amerikaans Instituut voor Sociale Studies -gekend als FLACSO-Universiteit- en de VN-vluchtelingenorganisatie blijkt dat 84 procent van Colombiaanse vluchtelingen in de grootsteden Quito en Guayaquil niet van plan is om terug te keren naar Colombia.
Sensibilisatieactie op Internationale Vluchtelingendag in San Gabriel, Ecuador
© Gabriela Ayala
Een andere studie uit 2013 peilde naar het toekomstperspectief van Colombiaanse vluchtelingen in de Ecuadoraanse grenssteden Ibarra, Lago Agrio en Esmeraldas.
Op de vraag ‘Als u zou kunnen kiezen waar u kan wonen, zou u terugkeren naar Colombia?’ antwoordde 88 procent niet terug naar naar Colombia te willen verhuizen binnen de vijf jaar.
Ondanks integratiemoeilijkheden en discriminatie hebben de ondervraagden het gevoel dat ze niet voldoende garantie op veiligheid hebben.
Aguilar vult aan dat veel Colombianen al lang in Ecuador wonen en er hun leven hebben opgebouwd.
‘Nadat we aankwamen in Ecuador met een twintigtal personen keerde één van ons terug, hij werd kort na zijn aankomst in Colombia vermoord.’
Voor sommigen brengt na pijnlijke ervaringen in Colombia de gedachte aan terugkeren nieuwe pijn en angst met zich mee.
‘Nadat we aankwamen in Ecuador met een twintigtal personen keerde één van ons terug, hij werd kort na zijn aankomst in Colombia vermoord.’
Manuel Mendoza vertelt geëmotioneerd, maar met overtuiging, dat het voor hem en zijn familie voorlopig niet mogelijk is terug te keren naar Colombia.
‘Ja, ik wil terug naar Colombia. Om mijn familie te bezoeken’ vertelt Manuel. Maar ik ben ondertussen ook geïntegreerd in Ecuador. Ik heb mijn eigen bedrijf, mijn vrouw heeft goed werk. We zitten hier goed.’
Na het referendum, waar de Colombiaanse bevolking voor of tegen het vredesakkoord kan stemmen, zal de VN-vluchtelingenorganisatie nieuwe studies uitvoeren. ‘Momenteel is het belangrijk de intentie en perspectieven van de vluchtelingen in rekening te brengen’, aldus Aguilar.
‘De toekomst van mij en mijn familie ligt in Ecuador’, besluit Manuel beslist.