Conservatieve golf dwarsboomt vooruitgang voor vrouwen in Latijns-Amerika

Vrouwen en meisjes komen op straat in Mexico om het geweld tegen vrouwen aan te klagen

Eneas De Troya (CC BY 2.0)​

Op 25 november werd ook het startschot gegeven voor zestien dagen van activisme tegen gendergerelateerd geweld. Het sluitstuk van de campagne waaraan verschillende agentschappen van de Verenigde Naties (VN) deelnemen, valt samen met de Dag van de Mensenrechten op 10 december.

Het thema van de campagne dit jaar is: ‘Laat niemand achter: beëindig geweld tegen vrouwen en meisjes.’

Een van de vrouwen die bezorgd is over de huidige gang van zaken in haar land is Susana Chiarotti, een Argentijnse advocate die lid is van de Adviesraad van het Latijns-Amerikaanse en Caribische Comité voor de Verdediging van de Rechten van de Vrouw (Cladem). Zij beschrijft het geweld als ‘een bezorgdheid’.

Georganiseerde acties tegen gelijkheid

‘Campagnes tégen rechten voor vrouwen zijn geen geïsoleerde gevallen van amateuristisch in elkaar gestoken acties. Ze zijn goed georganiseerd, gefinancierd en gecoördineerd. Conservatieve sectoren in alle landen vormen één netwerk en delen strategieën’, zegt Chiarotti over de reikwijdte van wat ze ‘het conservatieve offensief’ noemt.

‘Het conservatieve offensief organiseert strategische campagnes tégen rechten van vrouwen’

Volgens Chiarotti die tevens directeur is van het Instituut voor Gender, Ontwikkeling en Recht in Buenos Aires, komen de aanvallen op de vermeende ‘genderideologie’ in vergelijkbare vormen voor in landen als Argentinië, Bolivia, Brazilië, Colombia, Dominicaanse Republiek, El Salvador, Mexico, Paraguay, Peru of Uruguay.

‘Telkens zien we hetzelfde patroon’, zegt ze. ‘Er wordt geprobeerd om seksuele opvoeding te schrappen van de schoolprogramma’s net als de inspanningen om gendergelijkheid te stimuleren of discriminatie op basis van seksuele geaardheid tegen te gaan. Ze verzetten zich tegen het recht van vrouwen op zelfbeschikking over hun lichaam door zich uit te spreken tegen abortus, zelfs als omstandigheden de abortus legaal maken.’

Hoge mate van geweld

In Latijns-Amerika steeg het aantal landen met een nationaal beleid om vrouwen te beschermen van 24 in 2013 (74 procent) naar 31 in 2016 (94 procent). Nochtans benadrukt een rapport van VN-Vrouwen en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) dat de hoge mate van geweld tegen vrouwen een serieuze uitdaging blijft voor de regio.

Een op drie vrouwen in Latijns-Amerika is slachtoffer van partnergeweld

‘Ondanks de opmerkelijke vooruitgang op het vlak van nationale actieplannen vertoont de regio de hoogste percentages van geweld tegen vrouwen door derden en het op één na hoogste in partnergeweld’, zegt Chiarotti.

Het rapport ‘From Commitment to Action: Policies to End Violence against Women in Latin America and the Caribbean’
waarschuwt dat het aantal moorden op vrouwen -omdat ze vrouw zijn- stijgt. Twee op vijf van de moorden zijn een gevolg van huiselijk geweld.

Volgens het rapport wordt 30 procent van de vrouwen in Latijns-Amerika en de Caraïben slachtoffer van geweld door hun partner. 10,7 procent van hen ervaart seksueel geweld door iemand die niet de partner is.

Verborgen genocide

‘Conservatieve krachten proberen legale abortus te boycotten’

‘In Brazilië proberen conservatieve krachten legale abortus te boycotten, zelfs als de zwangerschap een gevolg is van een verkrachting, een van de uitzonderingen voor zwangerschapsbeëindiging die het land nu nog toestaat’, zegt Chiarotti. ‘In mijn land, Argentinië, gebruiken ze massaal gewetensbezwaren om legale abortussen te voorkomen, en in Paraguay hebben conservatieve groepen een aanval gedaan op sommige programma’s van het ministerie van Onderwijs omwille van gewetensbezwaren.’

Voor Chiarotti zijn deze op gender gebaseerde moorden een “verborgen genocide”: ‘Als hetzelfde aantal mensen om etnische, religieuze of andere redenen zou worden gedood, zouden autoriteiten en mensen in het algemeen anders reageren. Nu is er minder gevoeligheid omdat het vrouwen zijn, helaas’.

‘Gender is echter een onderwerp van analyse om de werkelijkheid te bestuderen, het is geen ideologie’, zegt ze. ‘Er is ook het perverse feit dat ze proberen om vrouwen opnieuw in een traditioneel patroon te duwen: vrouwen dienen alle zorg en de huishoudelijke taken op zich te nemen, zonder te klagen; ze dienen zich terug te trekken in hun huis en de schaarse banen aan de mannen te laten; ze dienen het mannelijke hoofd van de familie te gehoorzamen.’

Fundamentalistisch discours

‘Deze redenering weerspiegelt wat ik definieer als “globaal koloniaal fundamentalisme” op cultureel, religieus, politiek en economisch vlak’, zegt Karina Bidaseca, coördinator van het Zuid-Zuidprogramma van de Latijns-Amerikaanse Raad voor Sociale Wetenschappen (Clacso). ‘Dit vormt het fundament van een groeiend fundamentalistisch, conservatief, moraliserend en racistisch discours zoals datgene dat verwijst naar gender als een ideologie.’

‘Dit is een anti-feministisch en homofoob offensief’

‘Het is een offensief dat anti-feministisch en homofoob is. Het is afkomstig van een ultraconservatieve stroming binnen de evangelische christelijke kerken’, zegt Bidaseca. ‘In Colombia is het zelfs zo dat genderideologie cruciaal is voor een goed begrip van de vredesprocessen die dit debat hebben doorkruist’ zegt ze.

‘In veel steden in Colombia waren er massale betogingen van mensen die beweerden dat ze opkwamen voor de waarden van het traditionele heteroseksuele gezin en tegen de genderideologie die volgens hen door het ministerie van Onderwijs wordt opgelegd aan scholen’, zegt Bidaseca.

‘Feminazi’s is een term die in dit discours wordt gebruikt om mensen te beschrijven die het recht op seksuele diversiteit verdedigen, en voor zij die geweld tegen vrouwen aanklagen’. Bidaseca verwijst daarmee naar een term die in 1992 werd bedacht door de Amerikaanse radiocommentator Rush Limbaugh, toen hij over vrouwen sprak die het recht op abortus verdedigden, iets dat Limbaugh beschreef als een ‘holocaust’.

Vrouwen alsmaar meer uitgesloten

Bidaseca is niet gerust in wat ze vandaag ziet, zoals het aan de macht komen van krachten die vrouwen opnieuw ‘alsmaar meer uitsluiten’.

‘Ik zie een fundamentalistische poging om de idee rond de zogenaamde genderideologie te verspreiden wat frustrerend is voor zij die strijden voor gelijkheid tussen man en vrouw. Ik zie wereldwijd bewegingen in landen als Frankrijk, Duitsland, Spanje, Mexico en Panama waar demonstraties worden georganiseerd tegen die vermeende ideologie’, waarschuwt ze.