De kolonisatie van Zuid-Jemen
Verenigde Arabische Emiraten spelen onfrisse rol in Jemenitisch conflict
De Verenigde Arabische Emiraten streven in dit conflict naar een verdeeld Jemen. De rol van de emiraten in de oorlog in Jemen kan moeilijk worden onderschat.
© Katya Bohdan
Aden zag er bedrieglijk vredig uit op die zondagochtend. De zon scheen op de kustlijn en de verlaten straten. Kamelen wandelden door de zonnige boulevards omgeven door verwoeste gebouwen. Honderden betogers hadden zich vroeg in de ochtend verzameld op het Al-Orouth Plein. Dat was na een ultimatum dat de Zuidelijke Transitieraad had opgelegd aan de regering van president Hadi.
De Zuidelijke Transitieraad riep op tot het ontslag van de premier Bin Daghr, die wordt beschuldigd van corruptie en wanbestuur. De overheid reageerde de dag voor de deadline van het ultimatum door alle openbare samenkomsten te verbieden. Het was de druppel die de emmer deed overlopen.
Niemand weet wie het eerste schot heeft gelost, maar het geweld verspreidde zich als een lopend vuurtje. Het lawaai van granaten, machinegeweren en mortieren verdoofde de inwoners en immobiliseerde de stad. Wie niet mee vocht, moest schuilen. Na twee angstwekkende dagen ging het geweld liggen, maar de spanningen die gedurende drie jaar waren opgebouwd, zijn gebleven.
De Zuidelijke Transitieraad wil een onafhankelijke staat maken van Zuid-Jemen. Ze hebben heimwee naar de geromantiseerde plek die nooit heeft bestaan voordat Zuid- en Noord-Jemen in 1990 werden verenigd. Op de vraag waarom hij zich bij een separatistische strijdmacht aansloot, verklaarde een nauwelijks zestien jaar oude soldaat moedig: ‘Om mijn land, Zuid-Jemen, te herstellen’.
Het was geen toeval toen een straaljager van de luchtmacht van de Verenigde Arabische Emiraten luid voorbij raasde boven Aden en luchtaanvallen uitvoerde op bolwerken van aanhangers van Hadi. De troepen van Hadi krijgen steun van zowel Saudi-Arabië als de Emiraten in de strijd tegen de Houthi-rebellen die de macht grepen in Noord-Jemen. De vooruitzichten van de coalitie onder de leiding van Saudi-Arabië zijn echter verslechterd na de gewapende opstand van zuidelijke separatisten die plaatsvond in Aden op 28 januari.
Momenteel lopen bijna zeven miljoen Jemenieten het risico op hongersnood en duizenden zijn al gestorven in de ergste cholera-epidemie in de geschiedenis.
© Katya Bohdan
De verbrokkelde coalitie
Wat gebeurt er eigenlijk in Jemen?
Sinds 2015 woedt er een hevige burgeroorlog. Die kwam tot stand als gevolg van een gefaalde politieke overgang wanneer de voormalige president Ali Abdullah Saleh een stap opzij moest zetten en zijn macht moest overdragen aan Mansour Hadi, zijn vicepresident. Hadi worstelde om verschillende problemen aan te pakken, zoals bijvoorbeeld Al-Qaeda in het zuiden onder controle te houden, het vertrouwen en loyaliteit van Saleh’s soldaten had hij niet en zijn regime kreunde onder corruptie, werkloosheid en voedselonzekerheid.
De Houthi-beweging, een Zaidi Shia-moslimminderheid, profiteerde van het zwakke beleid van de nieuwe president en namen hun noordelijke thuisprovincie Sa’adah en aangrenzende gebieden dan onder volledige controle. Gedesillusioneerde Jemenitische burgers steunden de Houthi’s en in september 2014 vielen ze de hoofdstad Sana’a binnen. In 2015 hadden ze de hoofdstad onder de controle en Hadi was gedwongen om te vluchten naar Aden in het Zuiden, momenteel de interimhoofdstad van de legitieme regering van Jemen. Saleh en de Houthi’s sloten een bondgenootschap terwijl de regering van Hadi gesteund werd in hun strijd tegen de Houthi-rebellen door een internationale coalitie onder leiding van Saudi-Arabië.
De Houthi-rebellen worden naar verluidt door Iran gesteund op militair en financieel vlak, terwijl de VS en het Verenigd Koninkrijk wapens leveren aan Saudi-Arabië die in de oorlog ingezet worden. Sinds 2015 waren er grote spanningen in Zuid-Jemen tussen de regering van Hadi en de Zuidelijke Transitieraad. Voor de eenmaking van Jemen in 1990 heette Jemen ‘Democratische Volksrepubliek Jemen’ en werd het gesteund door de Sovjetunie. Pogingen blijven plaatsvinden om Zuid-Jemen weer onafhankelijk te maken. De gevechten eind januari hebben een schot in de zaak gebracht. De Transitieraad heeft Aden, de hoofdstad van Zuid-Jemen, vrijwel onder controle.
De coalitie werd gevormd in 2015 om de Houthi’s die Aden dreigden over te nemen en Hadi af te zetten, terug te drijven uit de interim-hoofdstad. Toen hadden de Houthi’s de hoofdstad Sana’a en de Jemenitische regering al overgenomen. De Houthi-rebellen zijn een sjiitische religieuze beweging uit Noord-Jemen die door Iran zouden worden gesteund. Toen de Houthi’s de buitenwijken van Aden hadden bereikt, vluchtte Hadi uit het land. De coalitie onder leiding van Saudi-Arabië lanceerde daarop militaire operaties en luchtaanvallen om de voormalige Jemenitische regering te herstellen. De Verenigde Staten verschaften inlichtingen en logistieke ondersteuning aan de operatie.
Momenteel lopen bijna zeven miljoen Jemenieten het risico op hongersnood en duizenden zijn al gestorven in de ergste cholera-epidemie in de geschiedenis.
Volgens de Verenigde Naties zijn sinds het begin van de oorlog in 2015 ongeveer 13.000 mensen gedood, waarvan meer dan 5.200 burgers. Volgens de VN voltrekt zich in Jemen ook ’s werelds grootste humanitaire ramp. In de afgelopen drie jaar is de situatie ter plaatse dramatisch verslechterd: momenteel lopen bijna zeven miljoen Jemenieten het risico op hongersnood en duizenden zijn al gestorven in de ergste cholera-epidemie in de geschiedenis. Maar terwijl de crisis verergert, worden er geen of zeer povere pogingen ondernomen om de oorlog te beëindigen.
De situatie is ingewikkeld en de oorlog is gruwelijk. De complexiteit van het conflict belemmert dat adequate oplossingen worden uitgedokterd en dat hulp tijdig geleverd wordt. De stilte in de media bevestigt dat. Vanaf het begin van de burgeroorlog heeft het vredesproces in Jemen geleden onder verkeerde veronderstellingen en verouderde analyses. Wil een vredesproces kans maken, dan is het absoluut noodzakelijk om rekening te houden met elk aspect van de sociaal-politieke situatie in het land en de verschillende partijen die een rol spelen in het gelaagde conflict.
In mei 2017 had de president van Jemen, Hadi, de Emiraten ervan beschuldigd bezetters te zijn in plaats van bevrijders. Hadi zelf heeft echter niets anders dan zwakte getoond in zijn beleid sinds hij president werd. Hoewel hij zelf afkomstig is uit het Zuiden, is hij er niet erg populair. Jemenieten lijden onder zijn wanbeheer. Hij heeft herhaaldelijk gefaald om noodzakelijke diensten aan te bieden zoals water, elektriciteit en brandstof. De infrastructuur van Aden is aan het instorten, de economie faalt en Zuid-Jemen, het rijkste en meest welvarende deel van het land, is aan het afbrokkelen terwijl het conflict steeds uitzichtlozer wordt.
Afscheiding lijkt een juiste oplossing en door de Transitieraad als medestanders op de grond, versterken de Emiraten indirect de positie van de Houthi’s en hun de facto regering in het noorden. In de aanhoudende chaos in een verscheurd Jemen streven de Emiraten hun eigen agenda na in de regio.
Hoewel Hadi de internationaal erkende president is, heeft hij maar beperkte macht. Zijn overheid is niet eens fysiek aanwezig in Jemen, maar is gevestigd in Saudi-Arabië. Wat hij het Nationale Leger van Jemen noemt, is meer een verzameling van diverse groepen, waaronder noordelijke stammen, zuidelijke separatisten, salafisten en andere militaire eenheden. Al deze groepen vechten tegen de Houthi’s, maar de meeste erkennen Hadi niet. Zijn legitimiteit wordt meer op internationaal vlak gesteund in plaats van lokaal.
De fragmentatie in Zuid-Jemen wordt verder geïllustreerd door de aanwezigheid van Al Qaeda en IS in het land, die beide profiteren van de fragiele situatie om hun invloed verder uit te breiden. Eind februari voerde IS nog een bomaanslag uit op een terrorismebestrijdingskamp in het Gold Mohur gebied in Aden. Zo’n 5 mensen werden gedood en 31 raakten gewond.
De ambitieuze Verenigde Arabische Emiraten
De Verenigde Arabische Emiraten streven in dit conflict naar een verdeeld Jemen. De Zuidelijke Transitieraad, die gesteund wordt door de VAE, had Aden en Zuid-Jemen al langer bijna volledig onder hun controle. De vlag van Zuid-Jemen sierde de talloze militaire basissen en overheidsgebouwen al voor de opstand.
Als je het Al Qaloa’a tunnel uitrijdt op weg naar het Gold Mohur strand in Aden, kan je de vlag van Zuid Jemen bovenop het hoofdkwartier van de Transitieraad zien wapperen in de wind. De vlag werd ook gehesen aan de poorten van het presidentiële paleis toen de separatisten met behulp van VAE de stad hadden overgenomen in de gevechten eind januari.
Hoewel Hadi de internationaal erkende president is, heeft hij maar beperkte macht. Zijn overheid is niet eens fysiek aanwezig in Jemen, maar is gevestigd in Saudi-Arabië.
© Katya Bohdan
In de afgelopen paar jaar hebben de Verenigde Arabische Emiraten verschillende havens in de regio overgenomen om de invloed van de Jebel Ali haven in Dubai te vergroten. Berbera in Somalië, Assab in Eritrea, Limassol op Cyprus en Benghazi in Libië vallen nu onder controle van Abu Dhabi. Die tracht de Bab-el-Mandab straat, een van de drukste scheepvaartroutes voor olie en gas in de wereld, te beveiligen om hun eigen olie- en gastransport in de Rode Zee en het Suezkanaal in Egypte te beschermen.
Het is van groot belang voor de Emiraten om handel te kunnen blijven voeren met Europa en Noord-Amerika. De havens van Aden en Mukalla in Jemen vallen nu ook onder hun controle en het strategisch gelegen Jemenitische eiland Socotra is intussen hun kolonie en militair bolwerk geworden.
Onlangs doken er foto’s op van een vrachtschip aangekomen in Abu Dhabi met als lading de beroemde drakenbloedbomen uit Socotra. Verschillende Jemenieten die Socotra trachtten te bezoeken in voorbije maanden getuigen dat ze aan de paspoortcontrole zijn tegengehouden door VAE-autoriteiten. Dit is merkwaardig omdat Socotra deel uitmaakt van Jemen en om het te bezoeken, heb je als Jemeniet geen speciale toestemming nodig.
Enkele dagen geleden legde het ministerie van transport van Jemen met onmiddellijke ingang een verbod op bepaalde goederen op die nu niet meer de havens in Aden en Mukalla binnen mogen. Deze handelswaren zijn onder andere communicatieapparatuur zoals satellieten, radio’s en mobiele telefoons, staal en aluminiumplaten, gepantserde voertuigen, bepaalde soorten meststoffen, motorfiesten, explosieven en wapens. ‘Ze zijn ons langzaam aan het vermoorden,’ merkte een voormalige Jemenitische soldaat op.
De Verenigde Arabische Emiraten zijn diep betrokken in de binnenlandse politiek van Jemen. Na de moord op de voormalige president Ali Abdullah Saleh door de Houthi-rebellen, werden er verschillende documenten gevonden in zijn huis in Sana’a. Die suggereren dat de Verenigde Arabische Emiraten en Saleh al een hechte band hadden voordat hij een einde maakte aan zijn samenwerking met de Houthi’s.
Nadat Saleh liet weten ‘een nieuwe bladzijde te beginnen’ in de verhoudingen met de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië, werd de oud-president vermoord door de Houthi’s, die zich verraden voelden.
Nadat Saleh liet weten ‘een nieuwe bladzijde te beginnen’ in de verhoudingen met de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië, werd zijn huis in Sana’a begin december vorig jaar bestormd door de Houthi’s, die zich verraden voelden, en werd de oud-president vermoord. Video’s van zijn dode lichaam dat op een vrachtwagen getild wordt, circuleerden lange tijd op het internet.
De leider van de Zuidelijke Transitieraad, Aidarous al-Zubaidi, gaf toe dat hij geld en strijdkrachten ontving van de VAE. Beweringen deden de ronde dat VAE het land wilde opsplitsen en de controle over het strategische Socotra-eiland in de Arabische Zee en de haven van Aden wilde overnemen. Verschillende Jemenitische ambtenaren beamen ook dat de Verenigde Arabische Emiraten enorm veel geld en energie hebben geïnvesteerd in de Jemenitische burgeroorlog met als doel Jemen in twee te delen.
Het ziet er niet naar uit dat Sana’a ooit nog Zuid-Jemen zal kunnen controleren. Een hulpverlener die zowel in Zuid- als Noord-Jemen werkt is ervan overtuigd dat Jemen nooit meer één land zal zijn: ‘Het kan zelfs dat in de toekomst Jemen drie regeringen zal hebben: een in Sana’a, een in Aden en een in Riyad.’
© Katya Bohdan
De dood van Saleh
De onzekerheid over de toekomst van Jemen was groot na de dood van Saleh. De voormalige president, die twee decennia met harde hand over Jemen heeft geregeerd, was een anker in de politieke situatie in Jemen. Na zijn dood vreesden velen dat de situatie in het land nog meer uit de hand zou lopen.
Na de bestorming van zijn residentie en zijn dood, hebben de Verenigde Arabische Emiraten zijn neef Tarek Saleh geholpen om Noord-Jemen te ontvluchten. Tarek Saleh was het hoofd van de Presidentiële Garde voor de nationale crisis in 2011. Toen de burgeroorlog uitbrak in 2015, trad hij naar voren als bevelhebber in het Houthi-Saleh bondgenootschap. Na Saleh’s dood vluchtte hij naar Zuid-Jemen met behulp van de Emiraten die een plan smeedden om een nieuwe speciale gevechtseenheid op te zetten in een kamp in Bir Ahmed in West-Aden. De loyalisten van Hadi waren hier geen voorstanders van.
De documenten die na de dood van Saleh in zijn huis werden gevonden, onthullen de omvang van de betrokkenheid van de VAE in de Jemenitische burgeroorlog.
De documenten die na de dood van Saleh in zijn huis werden gevonden, onthullen de omvang van de betrokkenheid van de Verenigde Arabische Emiraten in de Jemenitische burgeroorlog en de interne aangelegenheden van het land. De VAE behandelen de persoonlijke zaken en handel van Saleh’s familie in Dubai en Abu Dhabi.
De grootschalige steun van de VAE voor Operation Decisive Storm en Operation Restoring Hope, de namen van de militaire interventies in Jemen in 2015 onder leiding van Saudi-Arabië, wordt nogmaals bevestigd door de documenten die aantonen dat het contact met Saleh gevestigd werd lang voor hij zijn breuk met de Houthi’s aankondigde. Ahmed Saleh, de zoon van de voormalige president, keerde de Houthi’s de rug toe na de dood van zijn vader en verblijft nu in Abu Dhabi. De rest van Saleh’s familie was naar de Verenigde Arabische Emiraten gesmokkeld met behulp van de Veiligheidsgordel, een van de strijdkrachten van de Zuidelijke Transitieraad.
© Katya Bohdan
Elitestrijdkrachten
Sinds de oorlog uitbrak in 2015 creëerden de Emiraten elitestrijdkrachten die enkel onder hun controle vallen. Sommige Jemenieten vinden deze strijdkrachten niet legitiem; anderen hebben liever te maken met gedisciplineerde soldaten van de VAE, in plaats van de wanordelijke Jemenitische milities. Zo creëerde de VAE de Shabwa-elitekrachten met meer dan 3000 soldaten, gestationeerd in de Shabwa provincie. De Hadramawt elitekrachten tellen meer dan 5000 soldaten. Onlangs werd een nieuwe elitekracht gevormd in Al Mahra, die nu nog steeds wordt beschouwd als een vredige provincie die sinds het begin van de burgeroorlog onaangeraakt is gebleven.
Saudi-Arabië was, in tegenstelling tot de VAE, erg terughoudend met het sturen van troepen naar Jemen. De Nationale Garde en de Koninklijke Saudische landmacht speelden een beperkte rol in het conflict. In augustus 2017 ontdekte de Britse website Middle East Eye dat Mohammed bin Salman, de Saudische kroonprins die de leiding heeft over de operatie van Saudi-Arabië in Jemen, bekend had aan twee Amerikaanse functionarissen dat hij ‘uit de oorlog in Jemen wil stappen’. Dit bleek uit gelekte e-mails die Middle East Eye had bemachtigd.
In 2015 suurden de VAE honderden Colombiaanse huursoldaten naar Jemen om te vechten in het conflict, wat een nieuw gevaarlijk element toevoegde aan een complexe proxy-oorlog.
De versplintering van de internationale coalitie wordt verder aangetoond door de ambitieuze militaire ondernemingen van de VAE. Naast hun eigen leger en de militaire steun aan de Zuid-Jemenitische separatistische groepen, hebben de VAE in 2015 honderden Colombiaanse huursoldaten naar Jemen gestuurd om te vechten in het conflict, wat een nieuw gevaarlijk element toevoegde aan een complexe proxy-oorlog.
In de afgelopen 18 maanden hebben de oorlogsinspanningen van de VAE echter weinig effect gehad op de militaire capaciteiten van de Houthi’s. Ze controleren nog steeds de hoofdstad Sana’a en blijven vanuit hun noordelijke thuisbasis raketten en granaten afvuren naar Saudi-Arabië. De pogingen van de coalitie onder leiding van Saudi-Arabië om op te rukken in Hodeidah - dat ook gecontroleerd wordt door de Houthi’s - lijken ook tevergeefs. Tot dusver heeft enkel de bevolking van de noordelijke havenstad daaronder geleden.
Analisten zijn er ook niet van overtuigd dat Hodeidah ooit van de Houthi’s afgenomen kan worden. De Houthi’s hebben een geografische voorsprong op de coalitie. De groepering is afkomstig uit de Sa’dah provincie in Noord-Jemen aan de grens met Saudi-Arabië. Noord-Jemen is bergachtig en de Houthi’s kunnen vanuit hun voordelige positie elke poging tot een militaire overname van Hodeidah afweren. De coalitie kan Hodeidah in principe nooit controleren zonder eerst alle bergachtige gebieden te veroveren.
© Katya Bohdan
Achtste emiraat
De Emiraten kunnen hun elitekrachten in Zuid-Jemen controleren zonder te vrezen dat een van hen uit zou zijn op een machtswisseling. DE VAE zijn de grootste donors in Jemen, ze hebben al meer dan 3 miljard dollars geïnvesteerd in infrastructuurprojecten in het Zuiden. Bovendien zijn de milities verdeeld en het is niet toegelaten dat een enkele generaal volledige autoriteit heeft.
Alle generaals moeten rechtstreeks rapporteren aan het hoofdkantoor van de VAE in Bir Ahmed. Generaals die niet gehoorzamen, worden gearresteerd of ontslagen. Nabil Al Mahouchi, een voormalige generaal, weigerde bijvoorbeeld om in gevecht te gaan met de troepen van Hadi op het vliegeld van Aden en werd ontslagen.
In Aden zijn de Veiligheidsgordel (Security Belt) en de Southern Security Force van de Zuidelijke Transitieraad onder directe controle van de VAE. Socotra, de havens van Aden en Mukalla, het Perim-eiland in de Bab-al-Mandab-straat, de militaire operaties in de haven van Hodeidah in Noord-Jemen, het beveiligen van havens in de Middellandse Zee en de Rode Zee wijzen allemaal op één ding: Abu Dhabi streeft ernaar om zijn eigen energie- en beveiligingsinfrastructuur te beveiligen in een zeer snel tempo.
De doelstellingen van Abu Dhabi in Zuid-Jemen zijn puur economisch en zorgvuldig berekend.
De doelstellingen van Abu Dhabi in Zuid-Jemen zijn puur economisch en zorgvuldig berekend. Het kan niet lang meer duren voordat Zuid-Jemen het achtste emiraat of een kolonie van de VAE wordt.
Tijdens de gevechten tussen de separatisten en de loyalisten van Hadi in januari bleef de luchthaven van Aden gesloten om veiligheidsredenen. De enige vliegtuigmaatschappij van Jemen, Yemenia Airways, heeft een kleine en oude vloot. Op de vraag wanneer de luchthaven weer geopend zou worden, antwoordde Abdullah Saleh, het hoofd van Yemenia Airways in Aden: ‘We wachten nog steeds op het groene licht van de VAE. Vreemd, vind je niet? Dit is ons land, maar een buitenlander beslist wanner we onze eigen luchthaven weer mogen openen.’