De lucratieve drugshandel van Hezbollah in West-Afrika

Vlaggen van Syrië en van Hezbollah op een militair voertuig in Syrië. Het loon van Hezbollah-strijders in Syrië is onder meer afkomstig uit de cocaïnetrafiek.

© Omar Sanadiki

De wereldwijde handel in drugs barst uit haar voegen en genereert astronomische bedragen. In Ivoorkust, een van de draaischijven van cocaïnehandel in West-Afrika, had MO* een vertrouwelijk gesprek met een insider uit de Libanese gemeenschap in Abidjan. Hij schetst een ijzingwekkend beeld van de business. Daarin is een dubieuze glansrol weggelegd voor de sjiitische politiek-religieuze beweging Hezbollah, die met de opbrengsten haar oorlogen financiert.

Een Antwerpse nachtbraker zou ervan opkijken als hij wist waar mogelijk het geld naartoe gaat dat hij neertelde voor een gram cocaïne: naar de rekening van een soldaat in Syrië aan de zijde van president Assad en Iran. Het klinkt té vergezocht om waar te zijn. Maar toch: cocaïne heeft vele gezichten, en dit is er één van.

Dit verhaal begint in Abidjan, de economische hoofdstad van Ivoorkust. Het land is de grootste producent van cacao ter wereld en heeft de laatste twee decennia geleden onder bijzonder veel politieke onrust, een brutale rebellie, burgeroorlog en schaamteloze inmenging uit het Westen.

Het is ook de thuisbasis van een aanzienlijke Libanese gemeenschap. Hun aantal wordt geschat op 100.000 tot zelfs 300.000. Marcory, een stadsdeel in Abidjan waar de meesten van hen leven en werken, wordt “klein Beiroet” genoemd. De toegangspoort tot de wijk is een moskee met vergulde façade, naar verluidt een geschenk van Iran.

Ons interview met een insider uit de gemeenschap vindt plaats aan de rand van de stad, zo ver mogelijk van Marcory. ‘Noem mij maar meneer X.’ De Libanese man aan tafel is toe aan zijn derde sigaret alvorens hij zijn eerste woorden spreekt. De informatie die hij ons gaat geven, zo zegt hij, kan hem zijn leven kosten. Hij wil volledige anonimiteit en stelt driemaal de vraag hoe we hem die kunnen garanderen. ‘Hoe gaat u ervoor zorgen dat ik dit overleef? U ziet, ik leef onder hen. Ik heb een gezin. Ze kunnen mij gemakkelijk vinden.’

Highway 10

We zijn aanbeland bij het laatste hoofdstuk van ons langdurig onderzoek naar de drugstrafiek op Highway 10, de cocaïneroute doorheen West-Afrika, van Zuid-Amerika naar Europa. ‘10’, omdat ze langs de tiende breedtegraad tussen de Zuid-Amerikaanse en West-Afrikaanse havens loopt.

De VN-Veiligheidsraad luidde eind 2018 al de alarmbel: drugs dreigen het Afrikaanse continent te destabiliseren.

Abidjan verscheen recent pas op de radar van onderzoekers naar drugstrafiek. Een gedetailleerd onderzoek van het Italiaanse onderzoeksjournalistieke collectief IRPI, dat zich specialiseert in transcontinentale maffiapraktijken, traceerde een lading cocaïne van Calabria naar Abidjan via Antwerpen. Een andere lading, van zes ton cocaïne op weg van Zuid-Amerika naar Abidjan, werd eind maart door de Franse marine onderschept, op basis van informatie van de Nederlandse politie.

De VN-Veiligheidsraad luidde eind 2018 al de alarmbel: drugs dreigen het Afrikaanse continent te destabiliseren. Ze zorgen niet alleen voor een verslavingsgolf en een gezondheidscrisis, maar politieke bewegingen en rebellen zien er bovendien een dankbare bron van inkomsten in. En waar drugs binnensijpelen, stromen wapens mee binnen.

Tussen haakjes: de VN hielden in 2018 een eenmalige vergadering over drugs in West-Afrika, en die werd voorgezeten door Ivoorkust. Dat voorzitterschap was volgens critici van het regime het toppunt van ironie en hypocrisie. De ruggengraat van het veiligheidsapparaat van Ivoriaans president Alassane Ouattara bestaat namelijk uit ex-rebellenleiders die zich tijdens de opstand verrijkten met de smokkel in drugs, wapens en personen.

Laundromat

In Abidjan tekenen de ‘Ndrangetha en Camorra, Italiaanse maffiaclans, present, maar onze informant vertelt ons over een belangrijke, onmisbare derde speler: ‘70% van de drugstrafiek in Abidjan is in Libanese handen’. Hij vertelt in detail hoe voornamelijk het geldtransport en witwassen gemonopoliseerd worden door de Libanese gemeenschap, meer bepaald de sjiitische politieke en religieuze beweging Hezbollah.

‘Stel: ik ben een Libanese handelaar in Ivoorkust en ik verdien geld met de import en export van wapens en drugs. Ik word voor mijn diensten betaald in cash, omdat het geld niet te traceren mag zijn. Een deel van het geld moet betaald worden aan de opdrachtgevers in Libanon, van waaruit de grote operaties bestuurd worden. Het internationale banksysteem gebruiken is te riskant. Dan zal ik iemand hier in cash geld betalen, en die persoon geeft de opdracht aan iemand in Libanon om hetzelfde bedrag aan de juiste persoon te betalen.’

‘De meeste appartementsgebouwen in Marcory zijn gebouwd met drugsgeld. In tegenstelling tot Europa is hier geen enkele controle op de oorsprong van het geld.

© Daan Bauwens

Onze getuige spreekt van drie personen in Abidjan die deze operaties uitvoeren. ‘Ze hebben 10 werknemers en vragen 5% betaling. Die 5% wordt geïnvesteerd in supermarkten, restaurants, grote braakliggende terreinen, het zetten van nieuwe gebouwen.

De meeste appartementsgebouwen in Marcory zijn gebouwd met dat geld. Tien jaar geleden was er niets op die plek. Nu staan er wolkenkrabbers. In tegenstelling tot Europa is hier geen enkele controle op de oorsprong van het geld waarmee je nieuwe gebouwen bouwt of koopt.’

Vervolgens gaat het witwassysteem een tweede fase in, die in de wereld van de internationale misdaadbestrijding de laundromat of wasserette genoemd wordt. ‘De appartementen zijn zogezegd verhuurd, maar de officiële bewoners zijn vaak kinderen, onder de 18 jaar. Elke maand wordt het equivalent van het huurgeld op de bank gezet, en zo wordt misdaadgeld het formele economische systeem binnengebracht.’

Een deel van het geld moet dan nog teruggebracht worden naar Libanon. ‘Zij die het geldtransport regelen, benaderen arme, werkloze Libanese jongeren van amper 20 jaar oud. Ze stellen hen een reis naar Libanon voor en geven hen een koffer mee. Ze mogen niet weten wat erin zit en krijgen daarvoor 20.000 dollar. Hun familie zal 100.000 dollar krijgen. De luchthavenautoriteiten worden vervolgens ingelicht over welke mannen ze moeten laten passeren.’

Maar de autoriteiten zien die praktijk niet altijd door de vingers. Hachem Ahmad, een Franse burger van 20 met Libanees paspoort, werd op 31 mei 2019 gearresteerd op de luchthaven van Abidjan. In zijn koffer trof de politie 4,5 miljoen euro cash geld aan. Ahmad was op weg naar de Libanese hoofdstad Beiroet.

De ambassade van de Verenigde Staten feliciteerden de Ivoriaanse autoriteiten voor de actie. Volgens de Amerikanen was de arrestatie namelijk een direct gevolg van een training van de luchthavenautoriteiten door de VS, in het kader van hun Anti-Terrorism Assistance Program. Niet meer dan een show, volgens onze informant: ‘Na enkele maanden komen ze steeds vrij. De rechter maakt deel uit van het complot.’

Onze bronnen in Abidjan bevestigen dat Hachem Ahmad na enkele maanden inderdaad alweer op vrije voeten was.

Geen lid, geen leven

Het volledige systeem staat onder controle van Hezbollah. Dat ontfermt zich niet alleen over de drugstrafiek en witwasoperaties voor eigen rekening, maar verleent op dezelfde manier hand- en spandiensten aan de verschillende maffia’s die actief zijn in de haven.

‘Wie geen lid is van Hezbollah maakt geen kans op een baan. Je wordt volop gediscrimineerd.’

‘Ik tel twintig grote bedrijven in Libanese handen die in dienst van Hezbollah het misdaadgeld inschrijven in hun boekhouding. Het zwarte geld wordt witgewassen tot winst en wordt dan als schenking overgemaakt aan Hezbollah. Dat gebeurt in de autoverkoop, in de import-export en in vastgoedsectoren. En niet alleen hier, ook in Togo, Benin en Nigeria.’

De reden waarom onze informant zo loslippig is? ‘Wie geen lid is van Hezbollah, kan het vergeten. Je maakt geen kans op een baan. Je wordt volop gediscrimineerd. Ik ben sjiiet, maar geen lid. Ik besta niet. Wij bestaan niet, net als in Libanon. Ondertussen doen zij hun gebeden om daarna miljoenen te verdienen met de handel in drugs. Het is wraakroepend.’

Aan het eind van ons gesprek belooft de man ons een lijst op te sturen met personen die deel uitmaken van het netwerk van drugtrafiek en witwasoperaties. Uit voorzorg weigert hij ons zijn contactgegevens te geven. We horen uiteindelijk niets meer van hem.

Maar nagenoeg alle elementen van zijn verhaal kunnen bevestigd worden. Een rapport dat deze zomer gepubliceerd werd door de universiteit van Bar-Ilan in Tel Aviv gaat de transacties na van het import-exportbedrijf GTG Global Trading Group.

Eigenaar van het bedrijf was de Libanese zakenman Nasser Abbas Bahmad, die tegelijk een topfunctie bekleedde bij Hezbollah. Hij verdween kort vóór de eerste verzending van goederen in 2017.

GTG Global vervoerde jarenlang tonnen cocaïne, vermomd als steenkool, van het driegrenzengebied tussen Brazilië, Paraguay en Argentinië naar West-Afrika, Europa en het Midden-Oosten. Het bedrijf heeft twee Afrikaanse vestigingen, waaronder één in Abidjan.

De betrokkenheid van Hezbollah bij grootscheepse witwasoperaties, inclusief witwasdiensten voor georganiseerde misdaadgroepen, werd in 2018 nog vermeld in het terrorismerapport van de EU. En Interpol zegt al sinds 2009 dat de drugstrafiek door West-Afrika instaat voor een belangrijk deel van de inkomsten van de beweging.

Een Israëlisch rapport schat dat een vijfde tot een vierde van de totale drugsopbrengsten langs deze route in handen van Hezbollah terechtkomt.

Onze informant en verschillende andere inwoners van Abidjan tippen de wijk Zone 4 als de plek waar op grote schaal geld witgewassen wordt door er appartementsgebouwen neer te zetten. Het gaat om een gebied met een oppervlakte van vier vierkante kilometer. Vóór 2004 mocht hier niet gebouwd worden boven een hoogte van twee verdiepingen wegens de instabiele ondergrond, het gebied was ooit een moeras.

In 2019 telden we hier 32 werven plus 35 pas afgewerkte appartementsgebouwen met minstens 7 verdiepingen. Deze zomer telden we er nog eens 19 werven. We stappen er uit de wagen met de camera rond de hals, maar worden meteen omsingeld door privébewakers die ons verhinderen foto’s te nemen. Op enkele gebouwen staat in grote letters ‘à louer’ geschreven, ‘te huur’. Het grootste deel van de appartementen staat leeg.

Uit verder onderzoek blijken ook linken te bestaan tussen Hezbollah en de gouden moskee aan de poort van Marcory. Haar voormalige imam, Sheikh Abd al-Mun’em Qubaysi, werd in 2009 geïdentificeerd als Hezbollah-aanhanger door de VS en het land uitgezet door de Ivoriaanse autoriteiten.

De moskee werd gebouwd door de Ivoriaans-Libanese culturele vereniging Ghadir. Die besteedde haar bouwprojecten dan weer uit aan Arch Consulting, een Libanees bouwbedrijf met operaties in Abidjan dat vorig jaar op de sanctielijst van de VS terechtkwam wegens steun aan Hezbollah.

De voormalige imam van de Gouden Moskee in Abidjan werd in 2009 geïdentificeerd als Hezbollah-aanhanger.

© Daan Bauwens

Iran

Ghadir runt naast een moskee en scholennetwerk ook een scoutsgroep. Op de uniformen van de scoutsleiders prijkt naast de Libanese en Ivoriaanse vlag een print van de vroegere Iraanse ayatollah Khomeini, zo blijkt uit documentatiemateriaal vergaard en gepubliceerd door Israëlische inlichtingendiensten. Zij zien hier ook een bewijs in van de aanwezigheid van Hezbollah. De beweging heeft erg nauwe banden met het eveneens sjiitische Iran en wordt er ook financieel door ondersteund, zo is algemeen bekend.

Volgens een geruchtmakend rapport van het Ebba Eban Institute for International Diplomacy in Israël worden de inkomsten van de drugstrafiek op Highway 10 gebruikt om de militaire operaties van Hezbollah aan de zijde van Iran te financieren. Abba Eban schat dat een vijfde tot een vierde van de totale drugsopbrengsten langs de route in handen van Hezbollah terechtkomt.

De Europese trafikanten zouden onder het directe bevel staan van de Hezbollah-gezant in Teheran.

Met dat geld wordt de beweging bewapend, wordt het loon van strijders betaald en worden de families van gesneuvelden vergoed, bijvoorbeeld in de Syrische burgeroorlog — waar Hezbollah aan de zijde van Assad vecht.

Op basis van informatie over drugsvangsten en arrestaties op Europese bodem legt het onderzoeksinstituut een direct verband tussen de Iraanse Revolutionaire Garde en de personen die de internationale drugtrafiek besturen in dienst van Hezbollah.

Met andere woorden: met de opbrengsten van de drugstrafiek worden de internationale operaties van Hezbollah in dienst van Iran gefinancierd. De Europese trafikanten zouden volgens het bewijsmateriaal van Abba Eban onder het directe bevel staan van de Hezbollah-gezant in Teheran.

En die zou ten tijde van het onderzoek aan de zijde gewerkt hebben van Qassem Soleimani, de Iraanse generaal en volksheld die begin 2020 om het leven kwam bij een Amerikaanse luchtaanval. Qassem leidde de Al-Quds-eenheid van de Revolutionaire Garde die verantwoordelijk is voor buitenlandse en geheime operaties.

Niet alleen Hezbollah, maar ook de Italiaanse maffia in Afrika en een groeiend aantal Afrikaanse politici worden de laatste jaren genoemd als spilfiguren in de internationale cocaïnehandel.

© Belgaimage / Andy Rain

Europese havens

Heeft Hezbollah ook activiteiten in Europese havens? MO* vond niemand bij de Belgische of Nederlandse justitie of politie die dat wilde toelichten. Toch zijn er enkele sporen terug te vinden. In mei 2011 werd in België de Libanees Zakaria Koleilat opgepakt, die volgens de Amerikaanse Drug Enforcement Agency (DEA) voorbereidingen getroffen had om een drugslijn op te zetten tussen Colombia en Benin.

Zijn broer Ali Koleilat, die ook gearresteerd en uitgeleverd werd aan de VS, zat achter een mislukt drugstransport van de Dominicaanse Republiek naar de luchthaven van Deurne bij Antwerpen. Ali onderhoudt volgens de VS banden met Hezbollah, al is het nog wachten op harde bewijzen daarvan.

Misdaadjournalisten van de krant De Telegraaf maakten in het najaar van 2020 gewag van banden tussen Iran en topcrimineel Ridouan Taghi, de Nederlandse leider van het gevaarlijkste drugskartel van Europa en Afrika. Taghi zou voor zijn arrestatie in Dubai, waar hij verbleef, vaak ongestoord de oversteek naar Iran gemaakt hebben en zou bescherming genieten van de Iraanse staat. Die bescherming zou er gekomen zijn na bemiddeling door Hezbollah.

Geopolitiek

Hezbollah is zeker niet de eerste politieke beweging die zichzelf financiert met drugsgeld. Velen deden het de Libanese beweging voor: de FARC in Colombia, de Franse staat eind jaren ’40 met Opération X in Indochina en de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in Nicaragua. Drugs, en vooral het geld dat ze opbrengen, spelen al sinds de aanvang van de internationale drugstrafiek een heel belangrijke rol in de geopolitiek.

‘Je mag nooit vergeten wie toelaat dat dit gebeurt, zonder wie dit alles niet mogelijk zou zijn: lokale regimes en de politieke elite, die in ruil meegeniet van de winsten’.
Een vooraanstaand mensenrechtenactivist in Abidjan

Nuances zijn op hun plaats: we beriepen ons tot nu toe voor dit artikel voornamelijk op rapporten van de internationale misdaadbestrijding en Israëlische onderzoeksinstituten. Die kijken, helemaal verstaanbaar, door hun eigen lens van veiligheid en zelfverdediging.

De belangrijkste nuance is dat Hezbollah niet gelijkstaat met de volledige Libanese diaspora. En zelfs als bewezen is dat leden van Hezbollah actief zijn in de drugstrafiek, is het nog geen uitgemaakte zaak of het gaat om enkele – weliswaar machtige – individuen binnen de organisatie of om een systeem dat geldt voor heel die organisatie.

De Libanese gemeenschap in Abidjan wordt al gestigmatiseerd van bij het begin van de diaspora. Ze leidt een bestaan dat volledig afgeschermd is van de andere gemeenschappen in de stad.

Er is altijd angst geweest voor vervolging. Aan de ene kant hadden ze een historische rol als tussenpersoon tussen de Franse kolonisator en de zwarte oorspronkelijke bevolking. Ze vormden een buffer die de Fransen ervoor behoedde te “geafrikaniseerd” of te “wild” te worden, volgens de denkbeelden van de kolonisatie.

Aan de andere kant heeft de angst voor vervolging ervoor gezorgd dat de Libanese gemeenschap dicht tegen de macht aanschurkte, en dat ze altijd politici betaalde voor haar bescherming en zakenvoordeel. In een context van zwakke instellingen, grote armoede en bodemloze corruptie creëert dat kansen. Niet alleen Hezbollah, maar ook de Italiaanse maffia in Afrika en een groeiend aantal politici op het hele continent worden de laatste jaren genoemd als spilfiguren in de internationale cocaïnehandel.

‘Je mag nooit vergeten wie toelaat dat dit gebeurt, zonder wie dit alles niet mogelijk zou zijn: lokale regimes en de Afrikaanse politieke elite, die in ruil meegeniet van de winsten’, vertelt een vooraanstaand mensenrechtenactivist ons in Abidjan, op voorwaarde van anonimiteit. ‘Het is een samenwerking, een symbiose, waarbij de Libanezen steeds de klappen opvangen en de rol van zondebok vervullen.’

Dit artikel maakt deel uit van Money Trail, een project voor financiële onderzoeksjournalistiek.

Deze analyse werd geschreven voor het winternummer van MO*magazine. Voor slechts 32 euro kan je hier een jaarabonnement nemen! Je kan ook proMO* worden voor slechts 4 euro per maand. Je krijgt dan ook ons magazine toegestuurd en je steunt daarmee ons journalistiek project. Opgelet: Knack-abonnees ontvangen MO* automatisch bij hun pakket.