‘Deze site is niet bereikbaar’. Egypte blokkeert 21 nieuwssites.

Media op het Tahrirplein, 2011.

© Alisdare Hickson (CC BY-SA 2.0)​

‘Deze site is niet bereikbaar’, verschijnt in Egypte op de webpagina van Mada Masr, een Egyptisch onafhankelijk nieuwsplatform, nadat de Egyptische autoriteiten op 24 mei besloten de toegang tot 21 nieuwswebsites te blokkeren.

Caïro staat hierin niet alleen. Samen met de golfstaten Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, beschuldigt Egypte de nieuwssites van ‘het steunen van terrorisme en extremisme en het verspreiden van leugens.’ Dat staat te lezen op de webpagina Bawaba Al-Ahram, verbonden aan de Egyptische nationale krant Al-Ahram.

Het blokkeren van de sites is een indirecte aanval op het Qatarees medialandschap. Qatarese websites of sites gesponsord door Qatar worden geviseerd omwille van Qatars affiliaties met Iran en de Moslimbroeders. Zo staat ook de welbekende website Al-Jazeera op de lijst. Het nieuwsplatform laat zich dikwijls kritisch uit over de Egyptische politiek.

‘De Egyptische autoriteiten voegden evenwel Mada Masr toe’, schrijft Mada Masr, 24 uur nadat de site werd platgelegd in Egypte. ‘De website is nog steeds bereikbaar in Saoedi-Arabië en de Emiraten.’

Egypte en de Moslimbroeders

Sinds de val van de voormalige Egyptische president en Moslimbroeder Morsi, heeft president Abdel Fattah al-Sisi een heksenjacht geopend op de Moslimbroederschap, waardoor veel Moslimbroeders op de vlucht sloegen.

Voor een aantal onder hen bood Qatar een nieuwe thuishaven. Bijgevolg verslechterde de relatie tussen Doha en Caïro aanzienlijk. Egypte ziet in Qatar een bondgenoot van de Moslimbroeders, hoewel Qatar ondertussen al enkele moslimbroeders verzocht te vertrekken.

Deze context kan de blokkering van nieuwssites, gekoppeld aan Qatar, verklaren. Mada Masr heeft echter geen enkele link met Qatar of de Moslimbroederschap, schrijft Reuters. Vermits ook die website niet bereikbaar is, lijkt er meer aan de hand te zijn.

De Egyptische journaliste Mai Shams bij Mada Masr: ‘Er is geen glasheldere reden voorhanden waarom Mada Masr ook is opgenomen in de lijst. Mada Masr heeft ideologisch geen enkele affiliaties met de Moslimbroeders. Mada Masr en haar Egyptische journalisten zijn niet geliefd bij de regering en dat lijkt ons de meest waarschijnlijke reden voor de ban.’

© Zolakoma (CC BY 2.0)​

Sisi’s alziende oog

Het blokkeren van 21 nieuwswebsites in Egypte komt op zich niet als een verassing. In februari 2015 gaf Ahram Online al blijk van de plannen van de Egyptische regering om ‘websites gelinkt aan terrorisme te blokkeren’. Het was toen nog niet duidelijk wat ‘een website gelinkt aan terrorisme’ inhield.

Sinds maart 2015 trachten de Egyptische autoriteiten daarenboven een wet door te voeren om cybermisdaden te bestrijden. Het rapport “Antitechnologie” van de Egyptische mensenrechtenorganisaties Beta, SITC en AFTE, die zich inzetten voor het recht op vrije meningsuiting, stelt dat het wetsvoorstel ‘ingaat tegen het principe van gelijkheid voor de wet’ en een volkomen vijandigheid tegenover internetgebruik kenmerkt.

De cybermisdaden gaan van ‘het hacken van officiële mails tot het publiceren van “illegitieme ideeën”’, schrijft Mada Masr in oktober 2016, na de goedkeuring van het wetsvoorstel door het parlement.

‘Wanneer sommige staten niet kunnen snoepen, censureren ze.’

Dat de Egyptische regering het recht op privacy schendt, is niet nieuws onder zon. ‘Toch lijkt ze nu met iets nieuws op de proppen te komen’, aldus Mada Masr. Vroeger zette ze voornamelijk technologie in om informatie te bekomen over specifieke doelwitten, maar sinds augustus 2016 zou ze tevens een massa aan data van haar circa dertig miljoen internetgebruikers inzamelen.

Het gegeven bleef voor de Egyptenaren onder de radar tot in december 2016 gebruikers van Signal (vergelijkbaar met WhatsApp) problemen ondervonden met de applicatie. Als reactie twitterde Open Whisper Systems, de ontwikkelaar van de applicatie, het volgende: ‘Wanneer sommige staten niet kunnen snoepen, censureren ze.’

Eind 2015 ondernam de Egyptische regering al een poging om Facebookgebruikers te controleren, maar het plan stuitte op tegenwind van het internationale internetbedrijf. Facebook weigerde toegang tot zijn netwerk met als gevolg dat Egypte de Free Basics internet service van Facebook blokkeerde.

Free Basics biedt de mogelijkheid voor consumenten met een laag inkomen om een Facebookaccount aan te maken door gratis een beperkt aantal internetdiensten ter beschikking te stellen. Meer dan drie miljoen Egyptenaren maakten gebruik van deze diensten alvorens Egypte Free Basics blokkeerde.

Persvrijheid als een droom

Sinds 2011 is het controleren van het internet een grote zorg voor de Egyptische staat. De opkomst van de sociale media heeft een belangrijke rol gespeeld bij de Egyptische revolutie en bood een alternatief voor de staatsgeleide media onder president Moebarak.

‘De periode 2011-2012 was een droom voor de Egyptische journalistiek’, zegt journaliste Mai Shams. ‘Na 2013 zagen we de situatie echter verslechteren. We hebben nooit eerder zulke beperkende wetten en zoveel politieke gevangenen achter de tralies gezien.’

Zo werd de Alexandrijn en mensenrechtenadvocaat Mohamed Ramadan in april veroordeeld tot tien jaar celstraf, met als hoofdredenen: beledigingen aan het adres van president Sisi, het misbruiken van sociale media en het aanzetten tot geweld.

Na zijn gevangenisstraf hangt vijf jaar huisarrest boven zijn hoofd en een verbod om in die periode sociale media te gebruiken. De beslissing is nog niet finaal. Ramadan kan in beroep gaan. Samen met onder andere Mahienour El-Masry, waarvan op mo.be een interview verscheen, staat hij in de lijst van Front Line Defenders, een Ierse mensenrechtenorganisatie die instaat voor de bescherming van mensenrechtenverdedigers.

‘Sociale media vormen het enige medium dat overblijft voor de activisten om hun mening uit te drukken, vandaar de nood van de staat het te controleren. Zo is protesteren in Egypte vandaag zo goed als illegaal.' Daarmee verwijst Shams naar de protestwet die in 2013 werd goedgekeurd onder de interim-president Adly Mansour. Amnesty International zegt over die wet: ‘Het beknot het recht op vergadering en behandelt vredevolle demonstranten als criminelen.’

Straatventer leest zijn krant

© Essam Saad (CC BY 2.0)​

Palmzondag

Op negen april werd Egypte opgeschrikt door de aanslagen op de Koptische kerken in Tanta en Alexandrië, waarop president Abdel Fattah al-Sisi voor drie maanden de noodtoestand uitriep. Daarmee riep de regering volgens Mada Masr ook de noodtoestand uit over het Egyptisch medialandschap.

‘Alles wat legaal was voor de noodtoestand maakt de noodwet illegaal.’

Het uitroepen van de noodtoestand beschouwt Mai Shams als een bepalend moment voor de vrijheid van meningsuiting. ‘Alles wat legaal was voor de noodtoestand, is nu illegaal.’

Bawaba Al-Ahram verklaart dat het de president van Egypte de macht geeft om ‘nieuwskranten, publicaties, editorialen, tekeningen en alle andere vormen van expressie in de hand te houden’.

Na Palmzondag werden de maandag- en dinsdaguitgaven van de privékrant Al-Bawaba geconfisqueerd. Het parlementslid Alaa Abed verweet de media dat ze er niet in slagen hun educatieve rol te vervullen, waardoor de jeugd aangetrokken wordt door extremisten. Dat maakt volgens hem 'de media medeplichtig aan de bombardementen'.

Volgens Shams gebruikt de staat terrorismebestrijding als excuus om verregaande controle over het medialandschap te legaliseren. Ze vertelt aan MO* dat de krant het Binnenlandse Ministerie verantwoordelijk achtte voor de aanslagen, aangezien de veiligheidsdiensten er niet in slaagden de veiligheid te garanderen. De staat legde met andere woorden de krant het zwijgen op, nadat ze zich kritisch had uitgelaten over de staat.

Van nu af aan zouden drie nieuwe autoriteiten het medialandschap in Egypte gaan reguleren, waarbij de Hoge Raad voor Media Regulatie instaat voor de controle van de onafhankelijke media. ‘De nieuwe instellingen kunnen publicaties, omroepers, individuele journalisten — inclusief de buitenlandse media — beboeten of schorsen’, aldus The New York Review of Books.

Een screenshot van de Egyptenaar Ahmed Hassan op woensdagavond 24 mei.

© Ahmed Hassan​

Ondertussen is de wetgeving omtrent de cybermisdaden in de maak, hebben recentelijk talrijke arrestaties plaatsgevonden in verband met bepaalde Facebookpagina’s en zijn sinds woensdagavond 24 mei 21 nieuwssites geblokkeerd, waaronder de lokale nieuwswebsites Mada Masr, Misr al-Arabiya en Al-Mesryoon. Enkele dagen later was het de beurt aan Al-Borsa News, Daily News Egypt en Cairo Portal.

Daarnaast schrapte de Egyptische regering het staatskanaal Sawt Al-Shaab (Stem van het Volk). Het staatskanaal bracht sinds 2012 de parlementaire sessies in beeld. De volksvertegenwoordiger Ahmed Tantawi ziet een link met de aankomende discussie in het parlement omtrent de eilanden Tiran en Sanafir en roept de regering ter verantwoording.

In april 2016 vatte de Egyptische regering het plan op om de eilanden te schenken aan Saoedi-Arabië, omdat ze Saoedisch van oorsprong zouden zijn. De beslissing leidde tot veel ophef bij de Egyptenaren en verschillende protesten. Uiteindelijk besloot een rechter dat de regering niet over genoeg bewijsmateriaal beschikte, waardoor de eilanden onder Egyptische soevereiniteit bleven. De Egyptische regering liet het daar niet bij. De rechtszaak loopt nog steeds.

Reactie blijft niet uit

Vorige week lieten enkele vertegenwoordigers van de nieuwswebsites tijdens een conferentie georganiseerd door het Egyptische Journalistensyndicaat weten dat ze legale stappen zouden ondernemen. Zo zijn ze van plan een klacht in te dienen bij de procureur-generaal.

Het aanvechten van de ban loop niet van een leien dakje. ‘Tot nu toe hebben we er het raden naar tot wie we ons moeten richten met onze klachten. Nog geen enkele staatsinstantie heeft ons officieel benaderd sinds de blokkade. Het is wachten op informatie’, laat Shams weten.

Ze geven daarbij de autoriteiten de tijd tot eind volgende week actie te ondernemen. Als er geen oplossing komt voor die tijd, zullen ze onder andere oproepen tot een sit-in bij het Journalistensyndicaat.