Gisteren kwamen duizenden Congolezen op straat om te manifesteren tegen de nieuwe kieswet. Die wet is een poging van de machthebbers om de verkiezingen van 2016 uit te stellen. Het protest en het buitensporig geweld van de overheid ertegen, geven de toon aan van een cruciale en gespannen periode in Congo.
Vorig weekend keurde de Congolese kamer de nieuwe kieswet goed. De wet wordt nu besproken in de Senaat en moet daarna nog bekrachtigd worden door de president. De oppositie boycotte de parlementaire werkzaamheden. Ze mobiliseerde op maandag 19 januari de bevolking om te protesteren en het parlement te bezetten. Duizenden Congolezen, onder wie veel studenten, kwamen op straat in de hoofdstad Kinshasa en in het oosten van het land.
Normaal gezien moeten op het einde van de huidige legislatuur, in 2016, weer verkiezingen voor de president en het parlement plaatsvinden. Joseph Kabila, president sinds 2001, nam al twee mandaten op na verkiezingen. Volgens de grondwet kan hij geen derde ambtstermijn nastreven. Maar sinds enkele maanden zijn er onrustwekkende signalen die erop wijzen dat het presidentiële kamp aan de macht wilblijven.
Een mogelijk scenario is het uitstel van de verkiezingen in 2016. Dit is precies het gevaar van de nieuwe kieswet. Het wetvoorstel koppelt een volkstelling aan de organisatie van parlementaire en presidentsverkiezingen. Sinds de jaren ’80 was er geen enkel identificatie- en registratieproces van de Congolese bevolking.
Eigenlijk is het koppelen van een volkstelling aan de verkiezingen een manier om het mandaat van de huidige president te verlengen.
Nu vindt de Congolese regering deze volkstelling plots een prioriteit. Officieel om het land beter te besturen. Maar eigenlijk is dit een manier om het mandaat van de huidige president te verlengen. Want in een groot land zoals Congo, met een slechte infrastructuur, vraagt het jaren en veel middelen om een volkstelling te houden. Een telling als voorwaarde stellen, betekent de facto een uitstel van de verkiezingen.
Congo bevindt zich in een (sluimerende) crisis. Sinds de frauduleuze verkiezingen van 2011 wordt het regime gekenmerkt door een gebrek aan legitimiteit. De recent benoemde regering van nationale cohesie heeft de politieke situatie niet gestabiliseerd.
Daarnaast zijn mensenrechtenschendingen, de aanslepende oorlog in het oosten van het land en de schrijnende socio-economische leefomstandigheden ook een voedingsbodem voor ongenoegen en protest tegen het beleid van president Kabila en zijn regering.
Indien het regime zijn wil blijft opdringen en oppositieleiders monddood maakt, zullen de tegenstanders radicaliseren.
Het protest van gisteren en vandaag is geen verrassing. De nieuwe kieswet is de druppel die de emmer doet overlopen. Al maanden roepen de grootste oppositiepartijen, prominente middenveldorganisaties, de bisschoppenconferentie, academici en zelfs coalitiepartners van Kabila op tot respect voor de grondwet en eerlijke verkiezingen in 2016, zonder Joseph Kabila als presidentskandidaat.
Het protest mondt uit in buitensporig geweld, intimidaties en aanhoudingen door politie, leger en veiligheidsdiensten. Het regime kan het tij nog keren door het wetsvoorstel in te trekken of het niet te bekrachtigen. Maar indien het zijn wil blijft opdringen en oppositieleiders monddood maakt, zullen de tegenstanders radicaliseren.
Wat gisteren begon als een protest tegen de kieswet, dreigt zo te evolueren naar een andere oproep: Kabila vertrek!