Drie Afrikanen die u moet kennen

© Jeroen Los​

De hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, een eenmans-ngo en een zelfgeschoolde ingenieur. MO* presenteert drie Afrikanen die de hemel bestormen.

Fatou Bensouda: geen sant in eigen continent

Fatou Bensouda is hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof
© Jeroen Los​

In 2012 werd de Gambiaanse Fatou Bensouda voorgedragen als hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Sinds 2004 was ze er al plaatsvervangend aanklager onder de Argentijn Luis Moreno-Ocampo.

Het ICC werd opgericht als permanent rechtsinstrument om individuen te vervolgen voor misdaden tegen de menselijkheid, genocide en oorlogsmisdaden. De hoofdaanklager heeft het mandaat van 123 landen wereldwijd om deze misdadigers op te sporen. Fatou Bensouda mag zich tot het kransje van de machtigen der aarde rekenen.

Niet dat haar mandaat – dat nog duurt tot 2021 – rimpelloos verloopt. De kritiek op het Hof zwelt jaar na jaar aan. Onder meer Zuid-Afrika, Oeganda en Bensouda’s eigen Gambia dreigden er al mee zich terug te trekken uit het verdrag dat het Hof in 2002 oprichtte. Ze pikken het niet langer dat het Hof bijna exclusief zijn pijlen op Afrikanen richt. Van de tien lopende onderzoeken slaan er inderdaad negen op misdaden gepleegd op Afrikaanse bodem.

De kritiek dat het Hof racistisch en neokoloniaal geïnspireerd zou zijn, komt voornamelijk van leiders die zelf op het beklaagdenbankje dreigen terecht te komen. Maar dat doet er niet toe: voor het ICC dreigt een Afrikaanse exodus in een dominoscenario.

Fatou Bensouda verweet het clubje Afrikaanse landen dat dreigde op te stappen dat ze de weg bereiden voor meer genocides in Afrika.

Op 27 oktober 2017 verliet Burundi als eerste land ooit het ICC. ‘Het ICC heeft zich een politiek instrument betoond, een wapen van het Westen om andere staten tot slaaf te maken’, deelde regeringswoordvoerder Willy Nyamitwe mee.

Fatou Bensouda is er de vrouw niet naar om werkeloos toe te kijken. Ze verweet het clubje dat dreigde op te stappen dat ze de weg bereiden voor meer genocides in Afrika. Bovendien, zo pareerde ze de kritiek, beval ze de afgelopen jaren om onderzoeken te openen in niet-Afrikaanse landen zoals Oekraïne, Colombia, Afghanistan en zelfs het Verenigd Koninkrijk.

Een open vraag blijft nog of de Gambiaanse ex-president Yahya Jammeh het ICC zal kunnen ontlopen. De Gambiaanse dictator heerste 22 jaar met ijzeren vuist over het landje (een goede 10.000 km²) aan de westkust van het continent. Bensouda, ex-minister van Justitie onder Jammeh en door hem na twee jaar ontslagen, laat niet in haar kaarten kijken. ‘Ik behandel Gambia net zoals ieder ander land’, stelde ze.

Iedereen heeft het gsm-nummer van Don Mussie Zerai

Mussie Zerrai heeft een eenmans-ngo
© Jeroen Los​

Mussie Zerai is een Eritrese priester die als eenmans-ngo van Italië uit verantwoordelijk is voor het redden van tienduizenden bootvluchtelingen op de Middellandse Zee. Zijn middelen? Een gsm en een onbeperkt abonnement bij een Italiaanse telefoonaanbieder.

Zerai is een instituut onder mensen met plannen om de Middellandse Zee over te steken. Zijn telefoonnummer gaat van mond tot mond en staat op de muren van Noord-Afrikaanse veilige huizen geschreven. Wie op zee in de problemen komt, kan Mussie Zerai bellen, die op zijn beurt kustwachten en ngo’s zal waarschuwen. Het leverde hem de bijnaam ‘beschermengel van de vluchtelingen’ op.

In een interview met Sahara TV is hij bescheiden over zijn werk. ‘Op zich is het eenvoudig, maar hard werk. Als ik telefoon krijg, probeer ik eerst zoveel mogelijk informatie te verzamelen. De zeewaardigheid van de boot en hoeveel mensen er meevaren. En vooral: de locatie. Op het moment dat ik die informatie heb, probeer ik de mensen te kalmeren. Daarna bel ik de Italiaanse en Maltese kustwacht met de vraag om ze bij te staan. Ik blijf het geval volgen tot de boot echt gered is door de kustwacht. Het leven van die mensen ligt in mijn hand, het is een enorme verantwoordelijkheid.’

Maar Zerai ziet zijn taak ruimer. In scholen geeft hij lezingen die de Europese jeugd bewust moeten maken van de oorzaken van migratie.

‘Ik was een geprivilegieerde migrant. Vandaag zijn die mogelijkheden er niet meer. Jonge mensen worden gedwongen de gevaarlijke tocht door de woestijn en over de zee te maken. ’

Zerai was zelf ook ooit migrant. ‘Wat is de betekenis van vrijheid?’ vroeg hij zich als zeventienjarige in het dictatoriale Eritrea af, toen nog een deel van communistisch Ethiopië. Als vijfjarige zag hij zijn moeder sterven bij de geboorte van een broertje, op zijn zevende werd zijn vader gearresteerd door de geheime politie. De kleine Mussie zocht en vond een nieuwe familie in het katholieke geloof. Op zijn zeventiende stapte hij met één koffer in het vliegtuig naar Rome.

‘Ik was een geprivilegieerde migrant’, zegt Zerai daarover in hetzelfde interview. ‘Vandaag zijn die mogelijkheden er niet meer. Jonge mensen worden gedwongen de gevaarlijke tocht door de woestijn en over de zee te maken. Het Europese beleid is de afgelopen tien jaar veranderd.’

Zerai was kandidaat voor de Nobelprijs voor de Vrede in 2015. Hij werd in 2016 door Time verkozen tot een van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld.

In augustus van dit jaar werden de activiteiten van Mussie Zerai onder de loep genomen door het Italiaanse gerecht. Hij wordt verdacht van mensensmokkel.

‘Mijn naam is Kelvin Doe en ik ben uitvinder’

Kelvin Doe, de jongste leerling ooit op het Massachusetts Institute of Technology
© Jeroen Los​

Op YouTube staat een filmpje waarin een snaak uit Sierra Leone een batterij toont. Batterij die hij zelf heeft gemaakt.

Rustig en bijna simplistisch beschrijft Kelvin Doe waar hij de weerstand heeft gestoken en hoe de bekabeling loopt. Wat aan de buitenkant lijkt op een ingetapet stuk chocolade waar twee draden uitkomen, is een apparaatje dat 3,7 volt weet op te wekken.

‘Ik gebruik de batterij om huizen van mensen te verlichten’, zegt hij. De branie straalt eraf. ‘Die geven mij dan een klein beetje geld. Daar koop ik zuur mee, zodat ik een nieuwe batterij kan maken.’

‘Mijn naam is Kelvin Doe en ik ben uitvinder’, zo begint een filmpje uit een latere periode. Al vier jaar snuffelt hij intussen rond in vuilbakken en op stortplaatsen, waar hij oude elektronicaspullen verzamelt.

Doe houdt van muziek, dus bouwt hij met de afgedankte rommel zijn eigen radiostation met een driekanalenmixer, een geluidsversterker en een microfoonontvanger. En een generator om de boel draaiende te houden. Hij raakt in zijn gemeenschap bekend als DJ Focus. Een lokaal radiostation pikt zijn verhaal op.

Kelvin is de jongste leerling ooit op het wereldvermaarde Massachusetts Institute of Technology.

Het gaat snel zodra het Massachusetts Institute of Technology lucht krijgt van zijn activiteiten. Hij krijgt een programma aangeboden en wordt zo de jongste leerling ooit op het wereldvermaarde instituut voor ingenieurs.

Vandaag is Doe 22 jaar en geeft hij lezingen over de hele wereld. Daarin pleit de grotendeels zelfgeschoolde ingenieur voor technologische innovatie in de strijd tegen klimaatopwarming en ontbossing.

‘We moeten het beeld van Afrika veranderen. Creativiteit is universeel. Ze is overal te vinden, ook op plekken waar je ze niet zou verwachten’, zei hij onlangs op een toespraak in Lusaka, Zambia.

Dit artikel werd geschreven voor het winternummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!