De Mapuche inheemsen in Chili en Argentinië hadden lang het stigma van dronkaards en luieriken, maar tegenwoordig is het hip om Mapuche te zijn. MO* lijst alle feiten en weetjes over de Mapuche op.
1. Wie zijn de Mapuche?
Een inheems volk in Chili en Argentinië. Ze spreken een eigen taal, het Mapudungun, en kennen een eigen levensstijl en bijhorende tradities.
2. Hoe verliep hun geschiedenis?
Moeizaam en pijnlijk. De Mapuche slaagden er aanvankelijk in weerstand te bieden tegen de Inca’s en de Spanjaarden. In 1641 erkenden de Spanjaarden de onafhankelijkheid van de Mapuche met als grens de Bío Bío-rivier –een afspraak die later werd geschonden door de Spanjaarden.
Bij het tot stand komen van de Chileense en Argentijnse Staat verloren ze officieel hun autonomie. President Salvador Allende organiseerde in Chili een agrarische revolutie –een grote verbetering voor de Mapuche. Die werd later echter teruggeschroefd door dictator Pinochet. Ook de Argentijnen leefden in een dictatuur toen Videla aan de macht kwam.
De situatie van de Mapuche bereikte in beide landen een dieptepunt, hun onderdrukking een hoogtepunt. In Chili is sinds de jaren ‘90, na de dictatuur, een heropleving van de Mapuche cultuur gaande, wat gepaard gaat met een hernieuwde strijd voor hun territorium.
3. Met hoeveel zijn ze?
Dat is erg onduidelijk. In het verleden hebben heel wat Mapuche hun naam gewijzigd en bovendien zijn ze doorheen de generaties verstedelijkt, waardoor ze vaak geen band meer hebben met hun afkomst.
UNPO, de Organisatie van Niet-Vertegenwoordigde Volkeren en Naties, spreekt over 1.508.722 Mapuche in Chili in 2012 en 205.009 in Argentinië in 2010.
Ook in België, Nederland en andere Europese landen wonen uitgeweken Mapuche.
4. Waar wonen ze?
De Mapuche wonen verspreid over Chili en Argentinië, vaak in steden. Toch blijft het hart van de Mapuche de Araucanía-regio omwille van hun geschiedenis. Ook in België, Nederland en andere Europese landen wonen uitgeweken Mapuche.
5. Hoe leven ze?
Ze leven in en met de mapu, de natuur. Vroeger woonden ze in ronde hutten, vandaag veeleer in houten huisjes. Ze leven over het algemeen in armoede, vaak ook omdat grote dennenbomen- en eucalyptusplantages alle waterreserves opgebruiken.
Alle Mapuche bewerken het land dat ze bezitten, sommigen hebben daarnaast ook een andere job. Het is erg belangrijk voor hen dat ze de grond niet uitputten. Daarom planten ze enkel wat ze nodig hebben om te overleven. Weinig mensen weten dat de mannelijke Mapuche meermaals mogen trouwen, al wordt dat steeds minder gedaan.
Mannelijke Mapuche mogen meermaals trouwen.
6. Waarin geloven ze?
De Mapuche geloven eerst en vooral in het belang van Moeder Natuur. Vooral kaneelbomen zijn heilig voor hen omdat ze geneeskrachtig zouden zijn.
Bovendien interpreteren ze hun dromen en geloven ze in de transportatie van energie via de grond. Op die manier zou communicatie mogelijk zijn via gaten in de aarde.
Ze proberen kwade geesten weg te houden en de goede goden gunstig te stemmen. Dat doen ze door ceremonies te houden die geleid worden door een machi, de spirituele leider. Machi’s kunnen dingen “zien”, vaak na het drinken van kruidenthee. Als resultaat van de kolonisatie door de Spanjaarden zijn heel wat Mapuche vandaag ook christelijk.
7. Waarom worden ze gediscrimineerd?
Ze hebben vaak het stigma van dronkaards en luieriken. Velen veranderden doorheen de jaren vrijwillig of gedwongen door werkgevers hun naam naar reguliere Chileense of Spaanse namen en gingen in steden wonen.
Als resultaat van de kolonisatie door de Spanjaarden zijn heel wat Mapuche vandaag ook christelijk.
Momenteel is het tij gekeerd en is het hip om Mapuche te zijn, waardoor nu plots heel wat mensen uitkomen voor hun afkomst, wat vaak tot een ver verleden behoort.
8. Wat willen ze?
Dat verschilt vaak. De meeste Mapuche strijden voor het territorium dat ze hadden voor de Chileense staat werd gevormd in 1818. Meer radicale stemmen echter hebben het over het grondgebied van voor de Spaanse kolonisatie, en andere meer gematigde Mapuche over wat afgenomen werd tijdens de dictatuur. Sommigen willen bovendien ook autonomie.
Deze strijd is enkel gaande in Chili. In Argentinië blijft het tot op vandaag stil.
9. Hebben ze een machtsstructuur?
Ja en neen. Een gemeenschap, een lof heeft een leider, een lonko. Hij neemt de dagelijkse leiding op zich en houdt de groep samen.
Daarnaast hebben veel gemeenschappen ook een werken, een communicatieverantwoordelijke zeg maar, en een machi. De machi is de spirituele leider van de gemeenschap, organiseert de ceremonies en is meestal een vrouw.
Enkel de lonko staat boven de gemeenschap en deze hiërarchie is enkel van toepassing binnen de gemeenschap zelf. Tussen de verschillende gemeenschappen is er verder geen structuur aanwezig. De Mapuche zijn erg gesteld op autonomie.