Nederland is Europees leider in zonne-energie

Een met zonnepanelen overdekte parking in het Nederlandse Biddinghuizen.

Solarfields/Handout via Thomson Reuters Foundation

Nederland heeft de meeste zonnepanelen per hoofd van de bevolking in Europa, ondanks een gebrek aan ruimte. Het land vindt innovatieve plekken om zonnecentrales op te richten, van stortplaatsen tot kunstmatige meren.

Op het Nederlandse platteland, ongeveer 130 kilometer ten oosten van Amsterdam, torent en schittert een ongewoon uitziende heuvel boven boerderijen, bladerloze bomen en modderig grasland.

De heuvel – 25 meter hoog – is opgebouwd uit huishoudelijk en bedrijfsafval dat gedurende 15 jaar verzameld werd. Wat hem bedekt is nog opmerkelijker: 23.000 zonnepanelen.

De Nederlandse zonne-energieontwikkelaar TPSolar opende de installatie medio 2020 in Armhoede, in het oosten van Nederland. Ze kan tot 8,9 megawatt stroom produceren, waarmee de voormalige stortplaats nu genoeg elektriciteit produceert voor ongeveer 2500 gezinnen.

Weinig ruimte

Het project weerspiegelt een belangrijke trend in Nederland, waar al meer dan 48 miljoen zonnepanelen zijn geïnstalleerd: het vinden van innovatieve plaatsen voor nieuwe hernieuwbare energiecapaciteit.

‘Omdat we in Nederland zo weinig ruimte hebben, is het belangrijk om de grond voor meerdere doeleinden aan te wenden.’

Nu er bijna overal in de wereld een tekort is aan land voor de plaatsing van hernieuwbare energie, kan de Nederlandse handelswijze een inspiratiebron zijn voor een betere plaatsing van hernieuwbare energie wereldwijd. De Nederlanders plaatsen zonne-energie onder meer op parkeerplaatsen, commerciële meren, schapenweiden, aardbeienboerderijen, in onbruik geraakte kerken, treinstations en vliegvelden.

‘Omdat we in Nederland zo weinig ruimte hebben, is het belangrijk om de grond voor meerdere doeleinden aan te wenden’, zegt Bernd Nijen Twilhaar, een coördinator bij de Nederlandse zonne-energieontwikkelaar Solarfields. Dat bedrijf beheert grote zonneparken en heeft minstens 450.000 panelen in het land geïnstalleerd.

‘We moeten innovatief en creatief zijn, zodat we de elektriciteit kunnen produceren die Nederland nodig heeft om te vergroenen’, voegt hij eraan toe.

Energie-onafhankelijkheid

Nederland heeft momenteel gemiddeld twee zonnepanelen per inwoner en een geïnstalleerd vermogen van meer dan 1 kilowatt (KW) per persoon. Daarmee heeft het land het meeste zonnepanelen per hoofd van de bevolking in Europa, volgens sectorvereniging Solar Power Europe.

Analisten zeggen dat de Nederlandse opmars het gevolg is van een enorme daling van de prijzen van apparatuur, een effectieve energiesubsidieregeling en ambitieuze overheidsdoelstellingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

De regering streeft ernaar om tegen 2030 70 procent van haar elektriciteit hernieuwbaar te maken, voornamelijk door de uitbreiding van de zonne- en windenergiecapaciteit.

Zoals veel landen van de Europese Unie (EU) is Nederland bezig zijn energieafhankelijkheid van Rusland te verminderen na de invasie in Oekraïne.

Nederlandse zonne- en windmolenparken hebben geholpen het tekort aan elektriciteit op te vullen dat is ontstaan door gasgestookte elektriciteitscentrales die onrendabel zijn geworden door de recordhoge gasprijzen.

Maar de landbouwgrond in Nederland behoort tot de duurste in de EU, waardoor het vinden van ruimte voor zonneplannen niet evident is.

Dat gegeven, in combinatie met de hoge bevolkingsdichtheid, betekent dat zonne-energiebedrijven inventief moeten zijn bij het vinden van ruimte.

Europese leider in zonne-energie

De afgelopen jaren heeft Nederland doeltreffende klimaatdoelstellingen in de wet opgenomen, beloftes gemaakt om het boren naar gas en olie op het land te beperken en de groene uitgaven in het algemeen opgevoerd. Het nationale budget voor hernieuwbare energie voor 2022 bedroeg 13 miljard euro.

Vorig jaar produceerde Nederland 14 procent van zijn elektriciteit uit zonneparken, tegenover 1 procent in 2015. Het aandeel elektriciteit uit zonne-energie was het hoogste in de EU, aldus kenniscentrum Ember Climate.

Tegelijkertijd hanteert Nederland al sinds 2004 het tariefsysteem van “nettometing”, waardoor huishoudens met zonnepanelen hun verbruik kunnen compenseren met hun groene stroomproductie. Volgens het ministerie van Energie wekken mede daardoor al meer dan twee miljoen woningen hun eigen duurzame stroom op.

‘In plaats van te moeten vechten over wie toegang krijgt tot het land, bedenken we oplossingen om het gezamenlijk te gebruiken.’

De Nederlandse regering onderzoekt hoe de planning van locaties en de financiële steun de bouw van meer zonneparken kunnen aanmoedigen, zegt een woordvoerder van het ministerie van Energie per e-mail.

Joeri Jacobs, die zich bij afvalverwerkingsbedrijf Afvalzorg richt op het bouwen van groene energieprojecten, omschreef de Nederlandse aanpak van duurzame energie als ‘extreem MacGyver-achtig’. Daarmee verwijst hij naar een Amerikaanse tv-show uit de jaren tachtig over een vindingrijke geheim agent die vernuftige apparaten in elkaar zette uit alledaagse voorwerpen.

‘We nemen de verschillende energietechnologieën, we combineren ze en proberen een combinatie te maken die echt werkt’, zegt Jacobs, zijn bedrijf heeft samengewerkt met een plaatselijk nutsbedrijf om niet meer gebruikte stortplaatsen om te vormen tot zonneparken.

‘Het duurt even, maar als iedereen eenmaal op de trein stapt, voeren we het in Nederland relatief snel uit.’

Drijvende zonnecentrales

Bijna 20 % van de oppervlakte van het laaggelegen land bestaat uit water. Ontwikkelaars van zonne-energie, waaronder GroenLeven, hebben daarvan geprofiteerd door zonnecentrales te installeren op kunstmatige meren.

Het bedrijf heeft meer dan 500.000 zonnepanelen op Nederlandse wateren geïnstalleerd, waarmee Nederland wereldwijd alleen China achter zich laat wat betreft dergelijke locaties, aldus het bedrijf.

‘Het idee van drijvende zonne-energie kwam in Nederland eerder op dan in andere landen’, zegt Benedikt Ortmann, directeur van zonneprojecten bij het Duitse hernieuwbare energiebedrijf BayWa re, dat GroenLeven in 2018 overnam.

Geïnspireerd door het Nederlandse voorbeeld, gaat BayWa re nu meer drijvende zonnelocaties uitrollen in Europese landen als België, Oostenrijk en Frankrijk.

‘Omdat Nederland zo klein is, werk je altijd in iemands achtertuin’

Nederlandse bedrijven zoeken ook naar manieren om zonnecentrales in samenwerking met landbouwproductie te laten werken. ‘In plaats van te moeten vechten over wie toegang krijgt tot het land, bedenken we oplossingen om het gezamenlijk te gebruiken’, aldus Carel Kooij, business development manager voor grootschalige fotovoltaïsche energie (PV) bij de Nederlandse dochteronderneming van het Zweedse nutsbedrijf Vattenfall.

Eén zogenaamd “Agri-PV”-project omvat de teelt van aardbeien en frambozen onder een dak met zonnepanelen, ter vervanging van de plastic bedekking die boeren traditioneel gebruiken.

Halverwege een vier jaar durend proefproject zeiden de projectleiders dat de planten 25 procent minder water nodig hadden omdat ze tegen de zon waren beschut.

Lokale belangen voorop

Over de hele lijn zeggen Nederlandse zonne-energieontwikkelaars dat nieuwe projecten moeten worden opgezet met de lokale belangen in het achterhoofd.

Het klimaatplan van 2019 bepaalt bijvoorbeeld dat projecten voor hernieuwbare energie 50 procent van de geproduceerde groene energie moeten toewijzen aan de lokale bevolking.

Hoewel dit niet wettelijk verplicht is, investeren ontwikkelaars meestal in de gemeenschap – bijvoorbeeld door een percentage van de opgewekte hernieuwbare energie naar lokale energiecoöperaties te sturen of een sociaaleconomisch fonds op te zetten om de energie-efficiëntie te verbeteren.

‘Omdat Nederland zo klein is, werk je altijd in iemands achtertuin’, zegt Robert van der Horst, projectontwikkelaar bij TPSolar.

‘Je moet altijd met de mensen praten en bespreken wat het beste is voor een bepaald gebied’, voegt hij eraan toe. ‘Vervolgens probeer je dat te versterken met je zonnepark.’

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.