Lente in Ethiopië dankzij deze nieuwe Mandela?

Dreigt er een Oromisering van de macht of haalt Abiys boodschap van eenheid en liefde de overhand?

© Stefaan Anrys​

Bijna drie jaar lang heeft Ethiopië op de rand van een burgeroorlog gestaan. Boze burgers kwamen massaal op straat tegen de door één etnische groep gedomineerde regering. Maar in maart 2018 kwam er een machtswissel. De grootste bevolkingsgroep van het land, de Oromo, mocht de nieuwe premier leveren: Abiy Ahmed. Zijn beeltenis prijkt nu op muren en ruiten van taxi’s, en zijn slogan Medemer (“Eenheid” ) is te horen op elke straathoek in de hoofdstad en daarbuiten.

Ethiopië is een federale staat, vrij strak uitgetekend volgens de etnische scheidslijnen die door de diverse bevolking lopen. Alle naties en nationaliteiten hebben (op papier) het recht op zelfbeschikking, zelfs onafhankelijkheid als ze daartoe zouden besluiten. De hoofdstad Addis Abeba ligt in het hartland van de Oromo, Ethiopiës grootste bevolkingsgroep. Maar de politieke macht was tot voor kort in handen van een minderheidsgroep: de Tigreeërs uit het noorden van Ethiopië.

Dat komt doordat het Tigrese Volksbevrijdingsfront of kortweg TPLF, dat samen met andere rebellengroepen, zoals het Oromo Liberation Front (OLF), Ethiopië bevrijd had van de rode terreur van het militaire Derg-regime, zich nadien handig in de cockpit wist te manoeuvreren.

Zij richtte zelf een “coalitie” op met drie andere organisaties, van verschillende etnische achtergrond en verenigd in de regeringspartij EPRDF (Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front); in werkelijkheid waren deze organisaties creaties van de TPLF: een poging om de veel invloedrijkere groeperingen, zoals het Oromo Liberation Front eertijds, buitenspel te zetten. Dat was tot voor kort aardig gelukt.

Toen de regering zonder veel overleg de hoofdstad Addis Abeba wilde uitbreiden en daarvoor grond van Oromo-boeren inpikte, sloeg de vlam in de pan.

Maar in 2012 stierf de charismatische leider Meles Zenawi. De coalitiepartners van zijn regering zouden almaar meer verdeeld raken. Toen de regering zonder veel overleg de hoofdstad Addis Abeba wilde uitbreiden en daarvoor grond van Oromo-boeren inpikte, sloeg de vlam in de pan.

Vanaf eind 2015 kwamen boze Oromo massaal op straat. Daarna zouden ook de Amhara volgen, een andere belangrijke etnische groep, die zich ook buitenspel gezet wisten door de Tigreeërs. Het had tot een burgeroorlog kunnen komen – er vielen trouwens ook meer dan duizend doden –, als het niet zo was dat de Oromo-partij OPDO, geruggesteund door de Amhara-partij ANDM, in maart 2018 een Oromo tot premier bombardeerde.

Hyena’s

Dat de 105 miljoen Ethiopiërs lyrisch zijn over hun nieuwe premier mag niet verwonderen. Het had geen haar gescheeld of het land stond in vuur en vlam. Men hoopt dat Abiy afrekent met de zogenaamde hyena’s, de politieke en economische oligarchie, die zich macht én rijkdom heeft toegeëigend, decennialang.

Abiy Ahmed is een kind van de oude machtsmachine, maar kantte zich fel tegen de gebiedsuitbreiding van Addis en heeft sinds zijn machtsovername, in april dit jaar, vriend en vijand verbaasd. Hij wil politiek en economisch liberaliseren, bedrijven privatiseren. Hij liet politieke gevangenen vrij en legde het decennialange conflict met buurland Eritrea bij. Ook beloofde hij amnestie aan voormalige “terreurgroepen” zoals TPLF’s gezworen vijand, de ex-rebellenbeweging OLF, en het veel kleinere Ginbot 7. Zelfs radicale opposanten uit de diaspora, zoals Jawar Mohammed van het Oromia Media Network, mochten het land weer in en spraken tijdens ons verblijf massabijeenkomsten toe.

Net als Meles Zenawi, die in 2012 stierf in een Brussels ziekenhuis, heeft Dr. Abiy charisma én een enthousiasmerende slogan: Medemer, wat zoveel betekent als “toevoegen” of vrij vertaald “eenheid”. Op 23 juni kwamen honderdduizenden mensen op straat met t-shirts met daarop “Wij steunen u, Dr. Abiy” of “We zijn Ethiopiërs, bij leven én bij dood”.

De superlatieven zijn niet van de lucht als je Ethiopiërs naar hun nieuwe premier polst. Men noemt hem wel eens de nieuwe Nelson Mandela. Zijn slogan hoor je tot vervelens toe. Zelfs wie in een tjokvolle taxi stapt en vraagt om plaats te maken op de krappe banken, doet dat met de woorden “Ik voeg mezelf toe”.

‘Abiy heeft vanalles beloofd, maar zolang er niets in wet is omgezet, zijn het woorden in de wind’.

‘Ethiopiërs zijn gevaarlijk verliefd op Abiy’, smaalt een oud-journalist tijdens een vertrouwelijk gesprek in Addis. ‘Zelfs onze journalisten slikken alles voor zoete koek. Ja, er zijn gevangenen vrijgelaten, maar lang niet iedereen. Wie wél, is pure willekeur. Van alle beloften die hij in de media heeft gedaan staat weinig of niets op papier. Zolang de veranderingen niet in wet zijn omgezet, zijn het woorden in de wind’.

Ethiopië kent een lange geschiedenis van autocratische leiders, die hun volk met harde hand onder de knoet houden, en heeft weinig of geen ervaring met democratie zoals die in het Westen wordt gepropageerd. Men lijkt in Abiy een nieuwe messias of op zijn minst een nieuwe sterke man te zien, die het land misschien ietwat democratischer kan leiden.

Overal in Ethiopië kom je posters tegen van de nieuwe premier Abiy Ahmed. Zelfs in taxi’s.

© Stefaan Anrys​

Spreidstand

Toch heerst nog veel onrust en onzekerheid. Tijdens ons verblijf begin augustus zijn orthodoxe kerken in brand gestoken in de provincie Somali, met dodelijke slachtoffers tot gevolg. In Dire Dawa vielen er ook doden en tijdens een bijeenkomst van Oromo-leider Jawar Mohammed werd een aanslag gepleegd, net als tijdens de 23 juni-viering van Abiy. De vermeende dader wordt door omstaanders opgepakt en ter plekke opgeknoopt. De foto gaat rond op Facebook.

Meer dan ooit roeren de verschillende etnische, politieke en belangenbehartigende groepen zich. Er dreigt een oromisering van de macht en de represailles tegen de Tigreeërs, de bevolkingsgroep die door het vorige regime werd voorgetrokken, duren voort.

Op de weg naar het noorden worden auto’s wel eens tegengehouden door mensen met stenen en stokken. Men zoekt Tigreeërs. We lezen dat er wel vaker lynchpartijen zijn tegen Ethiopiërs met deze etnische achtergrond. Aangekomen in de stad van de rotskerken, Lalibela, zien we een uitgebrand autowrak staan, aan de kant van de weg.

Met slogans à la Medemer alleen zal de nieuwe premier de zaak niet kunnen redden. Hij moet spijkers met koppen slaan en trachten greep te krijgen op de oude machtsmachine, die ondanks een aantal ontslagen aan de top en vervroegde pensioneringen op zijn bevel nog steeds de boel bestiert, via leger, veiligheidsdiensten en politieke vrienden.

Makkelijk wordt dat niet. Want Abiy is behalve premier en leider van de OPDO ook het boegbeeld van de oppositie die zich kantte tegen de oude machtselite, waarmee hij nu moet samenwerken. Een schier onmogelijke spreidstand.

Dit artikel werd geschreven voor het herfstnummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!