Grijpt Poetin naar cryptomunten om westerse sancties te ontlopen?

MO* / Maxpixel (CC0)

De westerse sancties voor Rusland vanwege de invasie in Oekraïne dwingen bedrijven en financiële instellingen ertoe hun activiteiten in het land stop te zetten. Maar een aantal van de grootste cryptobeurzen van de wereld – waaronder Binance en de in de VS gevestigde Kraken en Coinbase – heeft op het laatste moment een algemeen verbod op Russische klanten tegengehouden.

Betekent dit dat Rusland cryptomunten kan gebruiken om de sancties te ontlopen? Vijf vragen over de sancties en de impact van cryptohandel.

Welke sancties zijn er tot nu toe opgelegd aan Rusland?

De Verenigde Staten en hun bondgenoten hebben na de invasie in Oekraïne een hele reeks sancties uitgevaardigd tegen onder meer Russische banken, staatsbedrijven en oligarchen.

Russische huishoudens en bedrijven proberen haastig om roebels in te wisselen in vreemde valuta. Anderen besluiten om hun spaargeld in crypto te investeren.

Grote Russische banken zijn uitgesloten van het internationale betalingssysteem Swift en oligarchen en functionarissen die dicht bij de Russische president Poetin staan, worden getroffen door reisverboden en bevroren tegoeden.

Maatregelen gericht tegen de centrale bank van Rusland hebben een deel van de activa geblokkeerd. Hierdoor kan de oorlogskas van ruim 600 miljard dollar aan buitenlandse reserves niet gebruikt worden om de roebel, die in vrije val is geraakt, op te vangen.

Russische huishoudens en bedrijven proberen haastig om roebels in te wisselen in vreemde valuta. Anderen besluiten om hun spaargeld in crypto te investeren.

Volgens marktanalist CryptoCompare zijn er vorige week drie keer zoveel transacties geweest tussen de roebel en cryptovaluta ten opzichte van een week eerder.

Waarom zou Rusland naar crypto uitwijken?

Bitcoin en andere cryptovaluta zijn ontworpen om los te staan van centrale financiële autoriteiten zoals overheden, banken en centrale banken. Ze maken “peer-to-peer”-overdrachten mogelijk: online overdrachten tussen gebruikers, zonder tussenpersonen.

Volgens crypto-analisten kunnen Russische autoriteiten en door sancties getroffen personen dit systeem gebruiken om hun vermogen te versterken en internationale betalingen te blijven doen. ‘Het is zeer waarschijnlijk dat Rusland activiteiten via crypto probeert te ondernemen’, vertelde David Carlisle tijdens een webinar over sancties en crypto. Carlisle is directeur beleid en regelgeving bij blockchain-analist Elliptic.

Het vooruitzicht heeft aan beide kanten van de Atlantische Oceaan tot zorgen geleid. EU- en Amerikaanse wetgevers hebben opgeroepen tot maatregelen om mazen in de wet te dichten en er zo voor te zorgen dat Rusland crypto niet kan gebruiken om sancties te omzeilen.

Hoe zou dat in zijn werk gaan?

Experts op het gebied van witwassen en crypto zeggen dat mensen die het doelwit zijn van sancties, kunnen proberen om geld te verplaatsen via zogenaamde privacymunten. Dit type cryptovaluta verhult de identiteit van gebruikers meer dan bijvoorbeeld bitcoin. Volgens Carlisle zou Rusland crypto dan kunnen gebruiken om de schatkist aan te vullen.

‘Crypto is op dit moment erg volatiel en dat is niet iets wat Rusland kan gebruiken, te midden van alle uitdagingen die het al heeft met de eigen valuta.’

Het gasrijke land zou een deel van zijn middelen kunnen aanboren voor cryptomining – het energieslurpende computerproces dat leidt tot de creatie van bitcoins en ander digitaal geld. Dit is iets wat ook Iran bijvoorbeeld de afgelopen jaren heeft gedaan.

Daarnaast zou Moskou het voorbeeld van Noord-Korea kunnen volgen, en door de staat gefinancierde hackers inzetten om crypto-beurzen aan te vallen, geld te stelen en ransomware-aanvallen op westerse entiteiten uit te voeren, legt Carlisle uit.

Hoe effectief zou dit zijn?

Caroline Malcolm, hoofd Internationaal openbaar beleid en onderzoek bij blockchain-dataplatform Chainalysis, denkt dat Rusland cryptovaluta inderdaad kan inzetten om de sancties te omzeilen, maar alleen op relatief kleine schaal.

Carlisle denkt dat Rusland crypto ‘op een zeer substantiële schaal’ zou moeten gebruiken om de impact van sancties aanzienlijk te verminderen; geen gemakkelijke opgave volgens hem.

Zo schat Elliptic dat Iran de afgelopen jaren “slechts” zo’n 1 miljard dollar heeft gegenereerd door middel van cryptomining.

Carlisle: ‘Crypto is op dit moment natuurlijk erg volatiel en dat is nou niet iets wat Rusland kan gebruiken, te midden van alle uitdagingen die het al heeft met de eigen valuta.’

Het onopgemerkt verplaatsen van grote hoeveelheden geld kan ook lastig zijn vanwege de aard van de op blockchain gebaseerde systemen, zegt Malcom. ‘De transparantie van crypto maakt het mogelijk om ontduiking van Russische sancties op te sporen en tegen te houden.’

Hoe reageren andere landen?

Oekraïne heeft gevraagd om de digitale “wallets” (crypto-portefeuilles) van Russische gebruikers te blokkeren. Dat zou het hun vrijwel onmogelijk maken om crypto te verhandelen.

Maar een algemeen verbod is tot nu toe tegengehouden door toonaangevende cryptobeurzen, die overigens wel zeggen zich te zullen houden aan sancties van de overheid.

EU-functionarissen hebben verklaard dat de sancties van toepassing zijn op alle financiële transacties, ongeacht hoe ze plaatsvinden. Het verbod op het verstrekken van krediet aan Russische bedrijven slaat op krediet in alle mogelijke vormen.

Het Amerikaanse ministerie van Financiën stelt dat Russische bedrijven of individuen crypto niet zouden kunnen gebruiken om sancties te omzeilen. Het omzetten van digitale valuta in traditioneel geld via financiële bedrijven die onderworpen zijn aan antiwitwasregels zou dat namelijk bemoeilijken.

Toch zijn er ook zorgen dat Rusland vergeldingsaanvallen zou kunnen uitvoeren. Het ministerie heeft daarom contact opgenomen met cryptobedrijven over hun cyberbeveiligingscontroles, om ervoor te zorgen dat Amerikaanse digitale activa veilig zijn.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.