‘Machtsevenwicht binnen EU-Turkije relaties helt over naar Turkije’

De Bulgaarse premier Borissov, voorzitter van de Europese Raad Tusk, de Turkse president Erdogan, voorzitter van de Europese Commissie Juncker

Europese Unie​

De Europese Unie bewees in haar reactie op het Turkse optreden in Afrin dat het de Europese waarden wel kan uitspreken, maar niet afdwingen.

Turkije pleegde in de Syrisch-Koerdische enclave Afrin oorlogsmisdaden, honderdduizenden inwoners blijven tot vandaag gedwongen verplaatst, en islamistische milities - waaronder groepen die aanslagen zouden plegen in Europa - hebben de controle overgenomen.

De reactie van de EU en haar lidstaten ging van absolute stilte, tot bezorgdheid en veroordeling. Maar er volgde weinig concrete druk. De EU heeft nochtans veel hefbomen over Turkije, dat nog altijd tot de EU wil toetreden en van de EU een visumliberalisering wil bekomen.

Toch lijkt het vooral Turkije dat erin slaagt om hefbomen over de EU te doen gelden.

Over de kansen voor IS en andere jihadistische groepen om zich onder de dekmantel van de Turkse operaties tegen de Syrisch-Koerdische militie YPG weer op te werken, en over de bedreiging voor de Europese veiligheid die daaruit voortkomt, heeft de EU zich in geen enkele verklaring uitgesproken.

VN-Veiligheidsraad ‘van geen betekenis voor de mensheid’

Op 21 februari 2018 eiste de VN-Veiligheidsraad unaniem een “humanitair staakt-het-vuren” van dertig dagen. Tegen IS en al-Qaeda, “en tegen andere door de VN aangeduide terroristische groepen”, mochten de gevechten wel doorgaan.

Het was de verwarring rond die “andere terroristische groepen” die in maart nog veel mensenlevens kostte in Afrin. De Turkse president Erdogan beweerde immers dat hij in Afrin tegen “terroristische groepen” vecht.

Afrin werd bovendien niet vermeld in de resolutie, in tegenstelling tot Oost-Ghouta. Het was voor sommigen makkelijker om de misdaden van Bashar al-Assad en Rusland te veroordelen dan NAVO-bondgenoot Turkije openlijk voor de voeten te lopen binnen de Verenigde Naties.

Over Turkse schendingen van het oorlogsrecht werd vooral “bezorgdheid” geuit, in plaats van “veroordeling” uitgesproken.

Hilde Vautmans (OpenVLD): ‘Bombardementen zonder de toestemming van de VN-veiligheidsraad gaan in tegen de internationale multilaterale rechtsorde.’

De resolutie had uiteindelijk geen invloed op de gevechten in Afrin. Het was zoals Erdogan op 6 maart in het Turkse parlement had gezegd: ‘Die resolutie die nooit nageleefd werd, heeft geen betekenis voor de mensheid.’

Hilde Vautmans (OpenVLD), Europarlementslid voor de liberale fractie ALDE, benadrukt dat de Turkse operatie in Afrin “illegaal” was: ‘Bombardementen zonder de toestemming van de VN-veiligheidsraad gaan in tegen de internationale multilaterale rechtsorde. Die kan je onmogelijk nog goedpraten.’

De Europese Commissie deelt deze visie, al is het in voorzichtige bewoordingen. ‘We hebben vandaag bij onze Turkse vrienden herhaald dat een militaire escalatie die niet rechtstreeks gericht is tegen IS of al-Qaeda – de door de VN aangeduide terreurorganisaties – vermeden moet worden’, zegt de woordvoerder van Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid Federica Mogherini aan MO*.

‘De EU heeft de gezamenlijke inspanningen van Turkije, Rusland en Iran als sponsors van het Astana-proces verwelkomd, maar die moesten wel leiden tot de-escalatie in plaats van escalatie.’

Anderzijds “begrijpt” de Europese Commissie de ‘plicht van Turkije om de veiligheid van de Turkse burgers te garanderen’. Die dubbelzinnigheid liet Turkije toe om ondubbelzinnig verder te gaan met de operatie in Afrin.

Op dat moment had Human Rights Watch al bericht over twee Turkse raketaanvallen in Afrin waarbij 26 burgers waren gedood. En waren al duizenden burgers uit de dorpen in Afrin op de vlucht geslagen voor de Turkse raketten.

Dodelijke slachtoffers van Turkse bombardementen in Afrin liggen op de grond bij het ziekenhuis in Afrin stad

Afrin Media Center​

Hefbomen van Turkije over de EU

Het buitenlandbeleid van de EU wordt vormgeven door de lidstaten in de Europese Raad, niet in de Europese Commissie. De verklaringen van Federica Mogherini zijn een brouwsel van de verschillende standpunten van de lidstaten binnen de raad.

1. Migratiebeheer

De meeste lidstaten willen het akkoord van 18 maart 2016 tussen de EU en Turkije over vluchtelingen en grensbewaking, de zogenaamde EU-Turkije vluchtelingendeal, niet in gevaar brengen.

‘Het aantal asielzoekers dat naar de EU komt, is gedaald met 75 procent. Dat is het succes van de Turkse regering. Er bestaat geen twijfel dat de EU zijn verantwoordelijkheid voor de tweede schijf van 3 miljard euro voor Syrische vluchtelingen in Turkije zal nakomen’, zei commissievoorzitter Juncker tijdens de EU-Turkije top van 26 maart in het Bulgaarse Varna, waar hij de Turkse president Erdogan ontmoette.

Turkije heeft tot nu toe al 1,8 miljard euro ontvangen onder de EU-Turkije deal.

‘Turkse toppolitici verklaarden dat ze, om vluchtelingen tegen te houden, niet alleen financiële hulp willen maar ook vooruitgang in de toetreding tot de EU.’

‘Migratiebeheer is het belangrijkste element in de EU-Turkije relaties’, zei Faruk Kaymakci, de Turkse ambassadeur bij de EU, op een conferentie over twee jaar EU-Turkije vluchtelingendeal in Brussel.

In een volgend panel op die conferentie zei Charlotte Alfred van het journalistieke collectief Refugees Deeply: ‘We zien verklaringen van Turkse toppolitici en ambtenaren dat ze, om vluchtelingen tegen te houden, niet alleen financiële hulp willen maar ook vooruitgang rond visumliberalisering en toetreding tot de EU. Humanitaire hulp zou niet verbonden mogen worden aan politieke eisen.’

‘Meermaals dreigde Erdogan ermee dat “de vluchtelingenboten op elk moment opnieuw kunnen beginnen”. Andere landen die grote groepen vluchtelingen opvangen, hebben dit ook opgemerkt. Kenia bijvoorbeeld. Ook zij gebruiken vluchtelingen nu als politieke pasmunt om meer EU-fondsen binnen te halen. De sluiting van het vluchtelingenkamp Dadaab moet je in dat licht bekijken.’

De enige reactie van de woordvoerder van de Europese Commissie hierover aan MO* was dat de EU-Turkije deal ‘in volledige overeenstemming is met het Europese en internationale recht’.

2. Terrorismebestrijding

‘Onze uitwisseling in het kader van de EU-Turkije counter-terrorism consultation versterkt de bilaterale samenwerking om het terrorisme te bestrijden dat zowel EU-lidstaten als Turkije treft. Als kandidaat-lidstaat moet Turkije wel aan de hoogste democratische standaarden en praktijken voldoen’, staat te lezen in verklaringen van de Europese Commissie.

Dit gaat ook over de samenwerking met de Turkse inlichtingendiensten om de terugkeer van IS-strijders naar Europa op te volgen.

‘Wie zichzelf in een positie kan werken om de EU hulp te bieden rond anti-immigratie en counter-terrorisme kan zich zowat alles permitteren.’

‘De EU bekijkt de wereld steeds meer door een veiligheidsbril’, zegt een goedgeplaatste Turkije-specialist van een denktank in Brussel die anoniem wenst te blijven uit vrees voor repercussies. ‘Wie zichzelf in een positie kan werken om de EU vitale hulp te bieden rond anti-immigratie en counter-terrorisme kan zich alles permitteren. Maar in de internationale politiek waarin eigenbelang primeert, moet de EU toch niet de eigen veiligheid in gevaar brengen om die van Turkije te beschermen?’

‘Door de YPG te verdrijven en jihadisten in de plaats te zetten in Afrin, worden de jihadistische stromingen via een NAVO-bondgenoot opnieuw versterkt. Aanslagen in Europa staan op hun agenda.’

De Hongaarse premier Orban en de Turkse president Erdogan spraken elkaar in de Chinese hoofdstad Peking tijdens het internationale “One Belt, One Road” samenwerkingsforum in mei 2017

Balázs Szecsődi/Hungarian Prime Minister’s Press Office​

3. Handelsrelaties: it’s the economy stupid

‘De meeste EU-lidstaten hebben uitstekende relaties met Turkije en dat zie je voornamelijk aan de handelsrelaties, niet alleen aan de samenwerking op het vlak van migratiebeheer en counter-terrorisme’, zegt Janos Hovari, de voormalige Hongaarse ambassadeur in Ankara.

Sommige lidstaten willen Turkse investeringen aantrekken. De Europese invoer van goederen en diensten uit Turkije is de afgelopen jaren nog toegenomen.

Hongarije is een goed voorbeeld. De Hongaarse premier Viktor Orbán was de eerste EU-leider die de poging tot staatsgreep van 15 juli 2016 in Turkije veroordeelde. ‘Hongarije komt op voor zijn vrienden’, zei Orbán, die er geen geheim van maakt op te kijken naar Erdogan en Turkije als model voor een illiberale democratie.

Kort daarna trok hij met een delegatie van vier ministers naar het Hungarian-Turkish Business Forum in Turkije. Zijn boodschap: ‘Turkse investeerders, kijk naar Hongarije, het veiligste land van de EU, met lage belastingen en aangesloten op een markt van 500 miljoen inwoners.’

‘Handelsrelaties met Turkije zijn voor de Hongaarse premier Viktor Orbán nog belangrijker dan de Turkse samenwerking rond vluchtelingen.’

De “opening naar het oosten” is een van de belangrijkste pijlers van Orbáns buitenlandbeleid. ‘Handelsrelaties met Turkije zijn voor Orbán nog belangrijker dan de Turkse samenwerking rond vluchtelingen’, zegt de Hongaarse journalist Tamas Kugyela, die vanuit Brussel bericht over de relaties tussen Hongarije en de EU.

‘Hongarije heeft van oudsher uitstekende relaties met Turkije’, zegt ex-ambassadeur Janos Hovari. ‘Het is een traditie in de Hongaarse diplomatie om geen rekening te houden met de politieke affiliatie in het land.’

Dat Erdogan de politieke ideologie van het islamisme aanhangt, een ideologie die door de Hongaarse regering in interne regeringspropaganda zo verfoeid wordt, speelt geen rol.

‘Toen ik in 2013 de Hongaarse ambassadeur was in Ankara, deden we aan pure realpolitik en respecteerden we het nieuwe geopolitieke en economische gewicht van Turkije’, zegt Hovari.

‘De Hongaarse diplomatie doet geen uitspraken over wat er gebeurt in Syrië. Ik heb geen enkele Hongaarse verklaring gezien over de Turkse bezetting van Afrin, laat staan dat ze het binnen de EU of de VN zouden opnemen voor de Koerden.’

Hongarije neemt geen extreme positie in binnen de EU. Integendeel, dit is de houding en het standpunt van de grootste fractie in het Europese Parlement: de Europese Volkspartij (EVP) waartoe de partij van Orbán behoort.

Ook de CDU van de Duitse Bondskanselier Angela Merkel behoort tot dit grote Europese machtsblok. Uit Duitsland kwamen dan ook geen sterke kritische geluiden over de Turkse operatie in Afrin.

4. Verenigd Koninkrijk en Frankrijk: twee uitersten binnen de EU

Enkel de Franse president Emmanuel Macron en zijn minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian gebruikten uitdrukkelijke taal over de Turkse operatie in Afrin.

‘De veiligheid van je grenzen beschermen, betekent niet burgers gaan doden of de ene oorlog op de andere gaan stapelen’, zei Le Drian aan de Franse krant Le Figaro.

Op 3 februari had president Macron een telefoongesprek met zijn Turkse ambtsgenoot Erdogan. Op 13 maart kwam er opnieuw een Franse verklaring, dat de ‘legitieme ongerustheden van Turkije over de veiligheid van zijn grenzen absoluut geen operatie in het Koerdische kanton Afrin in Syrië verantwoordt.’

Macron ontving zelfs een delegatie van de SDF, waarbinnen de Syrisch-Koerdische YPG de belangrijkste fractie zijn, tot groot ongenoegen van Erdogan.

Het Verenigd Koninkrijk, permanent lid van de VN-veiligheidsraad, vermeldde Afrin niet eens tijdens de bespreking over de resolutie over het staakt-het-vuren.

De Franse premier Philippe behoort tot de grote EVP-fractie in het Europees Parlement, maar de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie maakten carrière binnen de Franse PS, die behoort tot de fractie Socialisten&Democraten (S&D).

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson sloot dan weer aan op het Turkse standpunt: ‘Ik volg de ontwikkelingen in Afrin. Turkije heeft gelijk om zijn grenzen te beschermen. We hebben hetzelfde doel: geweld reduceren en de focus bewaren op de belangrijkste opdracht: het einde van het Assad-regime.’

Doordat het Verenigd Koninkrijk, een permanent lid van de VN-veiligheidsraad, Afrin niet eens vermeldde tijdens de besprekingen over de VN-resolutie 2401 over het staakt-het-vuren, kon Turkije volhouden dat dit staakt-het-vuren niet op de operatie in Afrin van toepassing was.

Het Verenigd Koninkrijk is bovendien sterk NAVO-gezind en zal de interne verdeeldheid binnen de NAVO over de strijd tegen IS, en de rol van de Syrisch-Koerdische YPG daarin, nooit naar buiten toe tonen.

5. Vreemde politieke allianties in het Europees Parlement en daarbuiten

De Conservative Party van Boris Johnson en Theresa May behoort tot dezelfde pan-Europese partijkoepel als de AK Partij van de Turkse president Erdogan: de Alliantie van Conservatieven en Hervormers in Europa (ACRE). Die koepel gaat breder dan enkel de EU, maar omvat ook partijen van kandidaat-lidstaten.

‘Erdogan en Johnson zitten samen in één partij’, zegt Europarlementslid Mark Demesmaeker van de N-VA, die met de Conservative Party in dezelfde fractie in het Europese Parlement zit - ECR - maar zich dan weer sterk identificeert met de Koerdische strijd voor autonomie (foto).

‘Als in het Europese Parlement resoluties besproken worden over Turkije en de Koerden, zoals de resolutie van 13 maart over Afrin, durft dat wel eens te botsen’, zegt Demesmaeker.

‘De motie van de ECR werd geschreven door Charles Tannock van de Conservative Party. Wij bekritiseren hun houding in dit dossier, maar zij beschouwen Turkije als een belangrijke strategische partner.’

De partij van Erdogan is deel van dezelfde pan-Europese partijkoepel als de Britse Conservative Party.

De N-VA is pro-Koerdisch en zeer kritisch voor Turkije. In het Vlaamse en Belgische parlement ondersteunde de N-VA resoluties waarin Turkije zwaar veroordeeld werd. N-VA parlementsleden ondersteunden ook protestacties van Koerden. Toch werd Afrin niet eens vermeld in de motie van resolutie van de ECR. Waarom die zwakkere houding van de N-VA in Europa?

‘In de ECR moeten we rekening houden met de nationale context in vijftien lidstaten’, zegt Demesmaeker. ‘De Britten van de Conservative Party zijn de grootste binnen de ECR en wij weten ook wel dat Boris Johnson de Turkse kaart trok.’

Ook in de motie van de Europese Volkspartij (EVP) werd Afrin niet vermeld. Het waren onder andere EVP-parlementsleden uit Spanje (waar EVP aan de macht is), Duitsland (EVP aan de macht) en Polen (de partij van raadsvoorzitter Tusk) die de motie schreven.

‘Zij hebben pogingen ondernomen, niet om de kritiek op Turkije die leeft in het Europese Parlement volledig weg te nemen, maar om die vooral zo zacht mogelijk uit te drukken zonder duidelijke vermelding van Turkse oorlogsmisdaden’, zegt Hilde Vautmans (OpenVLD/ALDE).

Bij ALDE waren het Louis Michel en Hilde Vautmans die de pen vasthielden. De motie van ALDE vermeldt Afrin en YPG, de gedwongen verplaatsing van tienduizenden mensen, rapporten van mensenrechtenorganisaties over ernstige schendingen van het internationaal humanitair recht en de Conventies van Genève, het gebruik van onconventionele wapens, duizenden burgers die doelwit waren van willekeurige bombardementen.

De N-VA is pro-Koerdisch en kritisch voor Turkije. Toch werd Afrin niet vermeld in de motie van resolutie van de ECR, de Europese fractie van de N-VA.

ALDE veroordeelt, “in de sterkste bewoordingen”, de wreedheden binnen het Syrische conflict, in het bijzonder door Assad met de steun van Rusland en Iran, ‘maar ook door Turkije’.

De fractie van de Socialisten&Democraten noemt de Turkse operatie “disproportioneel” en zegt dat de operatie veel verder gaat dan ze oorspronkelijk werd aangekondigd als een beperkte veiligheidsmaatregel. De S&D zegt uitdrukkelijk dat de YPG geen geen legitiem doelwit zijn volgens de VN-veiligheidsraad.

De uiteindelijke resolutie weerspiegelt het standpunt van de Commissie: de Turkse operatie heeft een negatieve impact op het delicate interne evenwicht in Syrië en de kans op een onderhandelde oplossing, en gaat verder dan de resolutie van de VN-veiligheidsraad.

Na amendementen van ALDE, S&D en de Groenen vermeldt de resolutie ook een eis voor een ‘volledig respect voor het internationaal humanitair recht, waaronder de bescherming van burgers.’

Hefbomen van de EU over Turkije

De EU heeft genoeg hefbomen over Turkije om ook tot actie over te gaan en respect voor de Europese waarden af te dwingen.

1. Visumliberalisering en toetreding tot de EU

‘We willen sneller vooruitgaan naar visumliberalisering voor Turkse burgers naar de EU en naar volwaardig EU-lidmaatschap’, zei Erdogan op 26 maart in Varna. ‘Het zou een vergissing zijn om Turkije te isoleren. Zolang de EU overdreven kritisch is voor Turkije zullen we nooit onze relaties kunnen verbeteren.’

Tijdens de conferentie over twee jaar EU-Turkije vluchtelingendeal in Brussel - de Turkse operatie in Afrin was volop bezig - leek het alsof er voor Paraskevi Michou, directeur-generaal van de Dienst Migratie en Binnenlandse zaken van de Europese Commissie, en voor de Turkse ambassadeur Faruk Kaymakci, geen vuiltje aan de lucht was.

‘De discussies met Turkije over visumliberalisering gaan verder. Turkije moet nog zeven van de 72 voorwaarden vervullen’, zei Michou.

‘Na de poging tot staatsgreep in Turkije lagen de toetredingsonderhandelingen een tijdje stil’, zei Kaymakci. ‘We spreken niet meer over visumliberalisering. We werken wel nog samen rond terrorismebestrijding en migratiebeheer. Die gesprekken zijn inmiddels geformaliseerd binnen een officieel samenwerkingsverband.’

De EU zou visumliberalisering voor Turkije kunnen laten afhangen van de terugkeer van interne vluchtelingen naar hun huizen in Afrin.

‘Maar ook de toetredingsonderhandelingen en de visumliberalisering hopen we nieuw leven in te blazen tijdens en na de EU-Turkije top in Bulgarije.’

Juncker verklaarde tijdens de EU-Turkije top in Bulgarije dat hij zich zou blijven inzetten voor de toetredingsonderhandelingen: ‘Strategische partnerschappen vereisen een vriendelijke en open samenwerking om oplossingen te vinden voor meningsverschillen. Ik heb het altijd opgenomen voor de toetredingsonderhandelingen met Turkije en ik zal dat blijven doen.’

‘Ik zou een vlieg willen zijn op de top tussen Tusk, Juncker en Erdogan’, zegt Mark Demesmaeker. ‘Op 6 juli 2017 stemde het Europees Parlement het strengste voortgangsrapport over Turkije ooit. Het rapport riep op tot de schorsing van de toetredingsonderhandelingen en zelfs de stopzetting van de financiële pre-toetredingssteun aan Turkije. Lezen Tusk en Juncker die rapporten eigenlijk wel?’

De gedwongen verplaatsing van honderdduizenden inwoners van Afrin gaat in tegen het Europese standpunt. De EU zou visumliberalisering en toetredingsonderhandelingen kunnen laten afhangen van de terugkeer van interne vluchtelingen naar hun huizen.

Maar de top leverde weinig op. Dit was het resultaat in de eindverklaring: ‘De EU gaf aan zich zorgen te maken over het Turkse optreden in Syrië, met name in de noordwestelijke regio Afrin, die nu onder controle staat van het Turkse leger en zijn bondgenoten. In dat verband vroeg de EU aan Turkije burgers te beschermen en de belemmeringen voor humanitaire hulp weg te nemen.’

Honderdduizenden inwoners van Afrin overleven in onveilige bouwwerven. Ze wachten op een terugkeer naar hun huizen in Afrin.

Afrin Media Center​

2. Confrontatie of dialoog?

‘Het standpunt dat Mogherini verdedigt, is goed’, zegt Hilde Vautmans (OpenVLD/ALDE). ‘Welke gevolgen de EU daaraan verbindt, is een andere zaak. De Europese Commissie en de Europese Raad kunnen meer doen. Turkije ontvangt financiële steun van Europa. Als kandidaat-lidstaat, maar ook voor migratiebeheer. Ik vind dat we gevolgen moeten verbinden aan schendingen van het internationaal recht door Turkije.’

‘Anderzijds: wat is effectief, dialoog of confrontatie? Ook binnen ALDE zit niet iedereen op dezelfde lijn.’

Mogherini zei in een toespraak voor het Europees Parlement op 7 februari 2018 over de situatie in Afrin dat dialoog met Turkije belangrijker is dan ooit, omdat de negatieve trend over de mensenrechtensituatie in Turkije niet gekeerd is.

‘Het is waar dat, parallel, de relaties tussen de EU-lidstaten en Turkije genormaliseerd zijn, en dat is goed nieuws’, voegde ze toe.

De Turkse economie is afhankelijk van de EU. De helft van Turkse uitvoer gaat naar de EU. Twee derde van buitenlandse investeringen in Turkije komt uit de EU. De EU moet niet vrezen dat Turkije zich zal afkeren.

‘Maar je kan er niet omheen dat het machtsevenwicht binnen de EU-Turkije relaties naar Turkije aan het overhellen is, als de EU de voldongen feiten van een kandidaat-lidstaat en NAVO-bondgenoot zomaar moet aanvaarden, tegen het Europese standpunt in’, zegt Vautmans.

Ook Mark Demesmaeker van N-VA hekelt de feiten op de grond gecreëerd door Turkije: ‘De EU neemt terecht verregaande maatregelen tegen Rusland wegens de annexatie van de Krim, of meer recent na de moordaanslag op een spion in het Verenigd Koninkrijk. Maar wat dan voor het doden van 290 burgers door Turkije?’

‘De EU mist slagkracht om een etnische zuivering door Turkije te stoppen’, vervolgt Demesmaeker. ‘De EU zou aan Turkije duidelijk kunnen maken dat het als kandidaat-lidstaat en NAVO-partner de spelregels moet naleven.’

De vrees is dat Erdogan zich dan definitief zou afkeren van de EU. ‘Als hij niet tot de club wil behoren, dan moet de EU het hele circus stoppen, in plaats van de mensen een rad voor de ogen te blijven draaien’, zegt Demesmaeker.

Maar de EU zou druk kunnen zetten zonder te vrezen dat Turkije zich zou afkeren. Want Turkije kàn zich voorlopig niet afkeren van de EU: de Turkse economie is afhankelijk van de EU. Bijna de helft van alle Turkse uitvoer gaat naar de EU. Twee derde van alle buitenlandse investeringen in Turkije komen uit EU-lidstaten.

Toch bestaat er ook een geopolitieke vrees.

3. De NAVO en het grootste Europese leger

Op 4 april toonde Erdogan dat hij, moest “het Europese circus” stoppen, altijd een andere coalitie heeft om op terug te vallen. Hij toonde zich opnieuw een belangrijke speler binnen die andere groep van landen die zich ook steeds meer als een militaire alliantie opwerpt: Turkije, Rusland en Iran.

Deze week ontving hij zijn Russische collega Poetin en zijn Iraanse collega Rouhani met de grootste egards in Ankara. Binnen de NAVO bestaat de vrees dat ze het grootste Europese leger zouden verliezen aan Rusland – Poetin ziet dat graag gebeuren.

‘Mogherini zou nog meer aan tafel moeten zitten met Rusland, Iran en Turkije om de gewelddaden in Syrië te stoppen’, zegt Hilde Vautmans.

4. Vluchtelingendeal

Het ziet er niet naar uit dat de EU en de NAVO Turkije publiekelijk zullen confronteren. Toch kan de EU Turkije een belangrijke hefboom ontnemen.

‘De EU laat zich chanteren door de EU-Turkije vluchtelingendeal’, zegt Mark Demesmaeker van de N-VA, nochtans een sterke voorstander van de EU-Turkije deal.

‘De EU laat zich chanteren door de EU-Turkije vluchtelingendeal’, zegt Mark Demesmaeker van de N-VA, nochtans een sterke voorstander van de EU-Turkije deal.

‘We hebben onszelf met de rug tegen de muur gezet. Omdat we te laat waren met een eigen Europese grensbewaking, moesten we Turkije daarvoor inschakelen. Als er een probleem opgelost moet worden, dan moet je soms zulke deals sluiten. Maar het klopt dat dat ons heeft verzwakt tegenover Turkije, waarvan de Koerden nu de gevolgen dragen.’

Volgens Sara Kayyali van Human Rights Watch is het niet in de eerste plaats de afwezigheid van een Europese grensbewaking, maar de afwezigheid van een onderlinge solidariteit tussen lidstaten die Turkije toeliet ons te chanteren.

‘Als de EU niet wil dat Turkije ons gegijzeld houdt, moeten we zélf verantwoordelijkheid opnemen voor de opvang van vluchtelingen. We kunnen veel meer zelf doen waarvoor we Turkije niet nodig hebben. Als je je afvraagt hoe het komt dat de EU de eigen principes niet kan afdwingen in Syrië, dan is dat daardoor.’

In plaats van Turkije zoveel hefbomen in handen te geven om de EU te beïnvloeden, kan je samenwerken met Turkije rond grensbewaking, maar niet in die mate dat Turkije de EU bij de keel kan grijpen. Als Europese landen niet intern kunnen samenwerken, worden ze extern verzwakt als machtsblok omdat ze chanteerbaar worden.

Afrin legt een pijnlijke Europese realiteit bloot: een land dat tot ons wil toetreden, dringt aan ons zijn wil op in plaats van omgekeerd.

Herbeluister hier het interview met Pieter Stockmans op het Radio 1-programma Interne Keuken (klik op de link onderaan en luister vanaf minuut 6:45)