De sjiitische groepering Hezbollah, symbool voor het Arabische verzet tegen Israël, dreigt nu door oorlogsmisdaden in Syrië haar achterban in het Midden-Oosten te verliezen. Kan ze haar legitimiteit nog terugwinnen?
Een jongetje uit Madaya, een Syrisch stadje op veertig kilometer van Damascus, vertelt voor de cameralens aan de buitenwereld dat hij al een week niets gegeten heeft. Zijn lijfje heeft veel weg van een telraam. De beelden van uitgemergelde lichamen uit Madaya getuigen over de gevolgen van een zes maanden durende belegering door het Syrische Leger en Hezbollah. Burgers proberen er te overleven op insecten, gekruid water, gras en zelfs katten. De Verenigde Naties kregen toestemming om vanaf vandaag hulpgoederen te sturen.
De belegering en uithongering van Madaya vormen de laatste in de serie gruweldaden van de Libanese Hezbollahstrijders in Syrië en heeft in het Midden-Oosten vele ogen doen opengaan. Ook vanuit haar eigen achterban kreeg Hezbollah, het symbool van het Arabische verzet tegen Israël, veel kritiek te verduren.
De sjiitische groepering onder leiding van Hassan Nasrallah strijdt in Syrië zij aan zij met het leger van president Assad. Hoewel al eerder berichten over gruweldaden van Hezbollahstrijders in Syrië aan het licht kwamen, lijken de beelden uit Madaya de druppel te zijn. 40.000 burgers zitten er gevangen. 23 stierven er al van de honger. De bewoners riskeren hun leven om tijdens de barre winterdagen hout te gaan sprokkelen in het aangrenzende bos dat onder het vizier van scherpschutters staat.
De verontwaardiging over Hezbollah is nog groter als je bedenkt dat Madaya tijdens de Israëlische-Libanese Oorlog in 2006 vele gevluchte pro-Hezbollah gemeenschappen uit Zuid-Libanon opving.
Hezbollah vecht als sinds de zomer van 2012 op Syrisch grondgebied. Samen met Iran en het Syrische Assadregime maakt de groepering deel uit van de ‘Axis of Resistance’, een anti-Israëlische en antiwesterse alliantie. Iran en Assad zijn belangrijke bondgenoten voor Hezbollah. De val van het Alawitische regime zou een belangrijke transitroute voor Iraanse raketten en andere steungoederen naar Hezbollah verbreken.
Hassan Nasrallah kreeg na de oorlog in 2006 met Israël de bijnaam ‘meester van het verzet’. Hij was de enige Libanese leider die Israël het hoofd kon bieden. Zijn portret is een vertrouwd beeld in de Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon en siert vele Midden-Oosterse huiskamers, maar vandaag vinden veel mensen dat hij in Syrië zijn ziel heeft verkocht aan Iran.
Voorbeelden van kritiek uit Arabische hoek vind je hier en hier.
Ook de Belgisch-Libanese Dyab Abou Jahjah is ontzet door Hezbollah’s gruweldaden in Syrië. Volgens hem heeft de inmenging van Hezbollah in Syrië een dubbel effect. ‘Ik merk dat Hezbollah aan populariteit heeft moeten inboeten in de Arabische wereld. Voor vele mensen die sympathiseerden met Hezbollah voor de oorlog tegen Israël, zoals ikzelf, is er iets wezenlijks veranderd. Hezbollah is niet meer louter een verzetsgroep maar is nu rechtstreeks betrokken in een vuile burgeroorlog. De groep strijd tegen mensen die een revolutie hebben gestart om een einde te maken aan Assads dictatuur.’
‘Het is nu ook duidelijk dat de organisatie Iraanse orders krijgt. Vroeger wisten we niet met zekerheid hoeveel macht Iran over Hezbollah had. De oorlog in Syrië heeft dat nu wel duidelijk gemaakt.’
‘Tegelijk’, zegt Dyab Abou Jahjah, ‘voelen de pur-sang aanhangers zich in hun fanatisme gesterkt. Het past in hun oorlogsretoriek en sektarische legitimatie. Dus bij de nauwe achterban is Hezbollah er sterker uit gekomen.’
Paradox
Sinds de Syrische burgeroorlog is het geweld in Libanon gestegen. Op 12 november, de dag voor de aanslagen in Parijs, was er nog een dubbele ontploffing in Beiroet. De aanslag werd opgeëist door IS, die verklaarde sjiieten te hebben willen viseren. 43 mensen lieten toen het leven en er vielen 200 gewonden.
In Syrië vecht Hezbollah een sektarische oorlog uit, maar in Libanon voert ze sinds een paar jaar een patriottische retoriek. Ze strijdt samen met het Libanese leger om IS en Al-Nusra buiten de landsgrenzen te houden. Door de politieke sektarische opdeling van onder meer maronieten, soennieten, sjiieten en druzen in Libanon is het land zeer gevoelig voor conflicten in de regio. Het land herbergt ook 1,3 miljoen Syrische vluchtelingen. Dat is een kwart van de totale Libanese populatie. De angst dat het Syrische conflict naar Libanon overwaait is dan ook reëel.
‘Dat is natuurlijk wel een paradox’, vindt Abou Jahjah. ‘Aan de ene kant dreigen de bemoeienissen van Hezbollah in Syrië de oorlog naar Libanon over te hevelen. Aan de andere kant is Hezbollah sterker dan het Libanese leger, en zullen zij het zijn die die oorlog tegenhouden. Dat is geen gemakkelijke situatie voor hen.’
Poster van Hezbollah-leider Nasrallah in Baalbek
David Holt / Flickr (CC by-sa 2.0)
Ondertussen in Zuid-Libanon
De regio’s in het groen tonen het invloedgebied van Hezbollah in Libanon
Orthuberra / Wikimedia (CC by-sa 3.0)
De rol van Hezbollah in Libanon kan moeilijk overschat worden. De Libanese groep vormt de facto een staat in het zuiden van Libanon en voorziet basisvoorzieningen van duizenden sjiieten en Palestijnse vluchtelingen.
Hezbollah heeft naar schatting 10.000 tot 20.000 troepen in Syrië. Haar totale strijdmacht telt minstens 100.000 strijders. De oorlog in Syrië heeft haar capaciteit in Libanon wel wat verzwakt, maar Hezbollah heeft nog steeds een leger dat sterker is dan het Libanese staatsleger.
Vanaf de jaren 80 voerde Hezbollah een guerrilla-oorlog tegen Israëls bezetting van Zuid-Libanon. In het jaar 2000 slaagde de organisatie er in Israël te verdrijven van Libanees grondgebied. In 2006 hield ze een maand stand tegen het Israëlische offensief. Sinds 1992 neemt Hezbollah deel aan de Libanese verkiezingen. De groepering won zetels in het parlement en verkreeg posities in het kabinet.
Hezbollah’s inmenging in Syrië heeft misschien haar populariteit doen dalen, maar dat betekent niet dat haar dagen zijn geteld in de Libanese politiek. ‘Hezbollah blijft wel een legitiem onderdeel van de politieke arena in Libanon’, zegt Abou Jahjah. ‘Er zijn twee elementen die nog steeds in het voordeel van Hezbollah spelen. Ten eerste, Hezbollah is de enige garantie tegen een Israëlische invasie. Daarbij is het nu ook de enige garantie aan de grenzen tegen IS en Al-Nusra.’
Kat-en-muisspel met Israël
Nasrallah’s focus op Syrië betekent niet dat Hezbollah Israël uit het oog is verloren. Het conflict met haar zuiderburen is tenslotte de raison d’être van Hezbollah. Hun kat-en-muisspelletje gaat gewoon door. De leider van de Partij van God zwoer vorige maand nog wraak te zullen nemen voor de dood van Samir Kuntar, een prominent Hezbollahfiguur die dertig jaar in een Israëlische gevangenis doorbracht na het uitvoeren van een beruchte aanslag in Israël.
Op al-Manar, de televisiezender van de partij, sprak Nasrallah klare taal: ‘Ik ben er zeker van dat Israël achter de moord op Kuntar zit. […] Kuntar is een van ons en een verzetsleider en het is ons recht zijn dood te wreken op de plaats, tijd en manier die wij gepast achten.’ Hezbollah is ervan overtuigd dat Israël achter de moord zit. Israël heeft dit ontkend noch bevestigd. Op 21 december publiceerde het Vrije Syrische Leger een video waarin ze de aanslag op Kuntar opeiste. Maar de geest was al uit de fles.
Vorige maandag ontplofte een bermbom aan de grens met Israël. Hezbollah eiste de aanslag op. Het zou een vergeldingsactie voor de dood van Kuntar zijn. Zoals vaak vertonen de reacties van Hezbollah en Israël enkele nuances. Volgens Hezbollah ging het om een zwaar explosief dat een Israëlische Humvee vernietigde en Israëlische slachtoffers maakte. Het Israëlische leger had het over een ‘geïmproviseerde bom’. Ze voegden ook toe dat het leger meteen antwoordde met artilleriegeschut. Ze hebben geen slachtoffers bevestigd.
Dyab Abou Jahjah denkt niet dat het conflict met Israël zal escaleren, maar er komen wel nog vergeldingsacties. ‘De bermbom was voor Hezbollah alleszins niet genoeg als represaille voor de dood van Kuntar. En ook Mughniyeh moet nog gewroken.’ Jihad Mughniyeh was een commandant van Hezbollah die in januari werd vermoord in de Syrische Golanhoogten. Daarbij wordt in de richting van de Israëlische inlichtingendienst Mossad gekeken. Ook toen kondigde Nasrallah represailles aan. ‘Hezbollah heeft er absoluut geen baat bij om nu de confrontatie met Israël aan te gaan, maar ze kunnen zich niet veroorloven niet te antwoorden’, zegt Libanonkenner Bart Peeters-Akkermans. ‘Ze kunnen Israël niet de indruk geven dat ze door het Syrische offensief handen tekort komen voor de verdediging van Libanon.’
Dus ook al zet Hezbollah kwaad bloed in Syrië, de groepering speelt een te grote rol in Libanon en in de strijd tegen Israël om van het Libanese politieke toneel te verdwijnen.
Wie was Samir Kuntar?
Samir Kuntar, een prominente Hezbollah-figuur, stierf vorige maand bij een aanslag in Syrië
Mardetanha/ Wikimedia (CC by-sa 3.0)
Samir Kuntar stond in Israël bekend als de ‘babydoder’. Hezbollah-aanhangers noemden hem een verzetsstrijder en nu een martelaar.
Op zestienjarige leeftijd, in 1979, leidde Kuntar een aanslag van het Palestijnse Bevrijdingsfront (PLF) in het noordelijke Israëlische stadje Nahariya. Kuntar bereikte samen met drie andere PLF-militanten de Israëlische kust via een bootje vanuit Zuid-Libanon. Na een politieagent te hebben doodgeschoten, drongen ze een familieappartement binnen. Daar ontvoerden ze een vader en zijn vierjarige dochter. De moeder en hun tweejarige baby konden zich verbergen in het appartement. De baby stierf uiteindelijk door verstikking toen de moeder haar stil probeerde te houden om niet ontdekt te worden.
De groep nam de vader en dochter mee naar het strand waar de vader voor de ogen van zijn kind werd neergeschoten. Volgens de officiële Israëlische versie heeft Kuntar hem dan verdronken in zee en het dochtertje met de kolf van zijn geweer doodgeslagen. Israël veroordeelde Kuntar tot 542 jaar gevangenisstraf. Kuntar heeft tijdens de rechtszaak altijd ontkend dat hij de vader en dochter heeft vermoord.
Kuntar werd uiteindelijk in 2008 vrijgelaten in een gevangenenruil tussen Hezbollah en Israël. Vijf Hezbollah-leden werden toen geruild voor de lijken van twee Israëlische soldaten.
Kuntar werd in de luchthaven van Beiroet officieel verwelkomd door de Libanese regering. Hezbollah organiseerde een volksfeest in Dahieh, het bastion van Hezbollah in Beiroet. ‘Kuntar is een heel symbolisch iemand. Voor velen is hij het symbool voor succes tegen Israël. Er is dan ook geen enkele andere partij die zo met Israël kan onderhandelen. Kuntar zat dertig jaar in een Israëlische gevangenis, hij werd uiteindelijk vrijgelaten in ruil voor de lichamen van twee Israëlische soldaten’, zegt Marieke Krijnen, onderzoekster aan de Middle-East and North-Africa Research Group van de UGent. ‘Iedereen in Libanon kent hem wel. Hij is beroemd en berucht.’
Na zijn vrijlating voegde Kuntar zich bij Hezbollah. In 2014 ging hij naar Syrië waar hij vooral actief was in Qunaytra, in de Golanhoogten bij de grens met Israël.