Hulpverlening aan drugsverslaafden vereist meer vrouwelijke aanpak

Unsplash​

“Een eenduidige strategie tegen druggebruik levert te weinig resultaten op”, stelt Marie Nougier, hoofd van de afdeling onderzoek en communicatie bij het International Drug Policy Consortium (IDPC). “Veel efficiënter is preventie, schadebeperking, behandeling en andere ondersteuning die tegemoet komt aan de specifieke noden van drugsverslaafde vrouwen.”

Zo’n 5,6 procent van de globale bevolking tussen 15 en 64 jaar is druggebruiker.

Zo’n 5,6 procent van de globale bevolking tussen 15 en 64 jaar is druggebruiker. In 2016 waren dat in totaal 275 miljoen mensen. Onder hen lijdt 31 miljoen aan drugsgerelateerde stoornissen. Zij hebben specifieke hulp nodig.

Slechts één zesde van de druggebruikers heeft toegang tot die hulp. De gevolgen zijn fataal: 450.000 mensen zijn gestorven door druggebruik in 2015. De globale productie van opium is daarnaast met 65 procent toegenomen tussen 2016 en 2017 – de grootste stijging ooit.

Steeds meer vrouwen gebruiken drugs

Het recente VN-rapport brengt de vraag naar drugs en het aanbod ervan in kaart, net als het profiel van de druggebruikers, zoals hun leeftijd en geslacht. Hoewel vrouwen op latere leeftijd drugs beginnen te gebruiken dan mannen, halen ze die achterstand snel in.

Vrouwen blijken vaker opioïden (pijnstillers) en kalmeermiddelen te gebruiken – om niet-medische redenen- dan mannen. Mannen gebruiken vaker cannabis en cocaïne maar de toename van het gebruik van alcohol, opioïden en cocaïne stijgt sneller bij vrouwen dan bij mannen.

Vrouwen gebruiken drugs meestal samen met hun partner, terwijl mannen vaker onder vrienden verbruiken. Bij vrouwen leidt druggebruik vaak tot depressie, angstgevoelens en andere mentale problemen, terwijl mannen eerder afwijkende gedragingen gaan vertonen zoals hyperactiviteit, concentratiestoornissen en asociaal gedrag.

Een van de opvallendste bevindingen met het oog op een efficiënte behandeling, is dat druggebruik bij vrouwen ook “gerelateerd kan zijn aan jeugdproblemen, verwaarlozing en seksueel misbruik”, stelt het rapport.

Goede moeder

In landen met een strenge anti-drugswetgeving, worden drugsverslaafde vrouwen relatief vaker bestraft en opgesloten dan mannelijke druggebruikers. Deze vrouwen blijken ook vaker te kampen met posttraumatische-stressstoornissen.

“Hoe bestraffender het beleid, hoe meer drugsgerelateerde gezondheidsproblemen er ontstaan, zoals een toename van hiv, hepatitis C en fatale overdosissen. De angst voor strenge straffen belet de druggebruikers immers om hulpverleners op te zoeken, toegang te krijgen tot behandelingen en de schade te beperken”, zegt Nougier. “Strafmaatregelen vergroten ook het stigma en de discriminatie van de druggebruiker.”

In landen met een strenge anti-drugswetgeving, worden drugsverslaafde vrouwen relatief vaker bestraft en opgesloten dan mannelijke druggebruikers.

Bovendien treft een bestraffend beleid vrouwen harder, juist omdat er niet in seksespecifieke behandelingen wordt voorzien. Door hun achtergrond en verbruikspatroon zijn hun noden duidelijk anders dan die van mannen. “Door de genderongelijkheid die in veel samenlevingen domineert, staat de druggebruikende vrouw ook haaks op het stereotiepe beeld van de ‘zorgende vrouw’ of ‘goede moeder’. In sommige landen wordt drugs gebruiken tijdens de zwangerschap beschouwd als een misdaad, wat zwangere vrouwen ook nog eens de toegang verhindert tot prenatale medische zorg”, zegt Nougier.

Kwetsbaar zelfbeeld

“Op lange termijn worden bij vrouwen betere resultaten geboekt wanneer de behandelingen focussen op stoornissen die vaker bij vrouwen voorkomen”, stelt ook VN-epidemioloog Kamran Niaz. Zo is drugpreventie bij meisjes veel efficiënter wanneer de familie wordt betrokken en wordt ingespeeld op de specifieke kwetsbaarheden van meisjes.

Om drugsgerelateerde stoornissen bij vrouwen aan te pakken, moeten de behandelende diensten en programma’s op maat zijn gemaakt van vrouwen en zwangeren. “Ze hebben vooral hulp nodig in het omgaan met stress en depressieve gevoelens, en hebben veel baat bij inzichten die hen een positiever zelfbeeld geven, hun assertiviteit bevorderen en hen efficiënter leren communiceren met hun ouders en andere belangrijke mensen in hun leven.”

Een Canadees onderzoekscentrum kwam tot gelijkaardige vaststellingen. “Een gerichtere en meer empathische aanpak voor vrouwelijke druggebruikers is broodnodig”, zegt Pamela Kent, geassocieerd onderzoeksdirecteur bij het Canadian Centre on Substance Use  and Addiction. “Zeker pre- en postnatale zorg mag daarbij niet vergeten worden, net als kinderwelzijn. Van het ‘one size fits all’-model moeten we dringend af, we moeten diversifiëren naar vrouwelijker georiënteerde drugspreventie en behandelingen”.

Posttraumatische stress

Niaz stelt ook dat vrouwen die drugsverslaafd zijn, veel kwetsbaarder zijn voor huiselijk geweld en seksueel misbruik. Ook hun kinderen lopen meer risico op misbruik. Een uitweg naar vluchthuizen die vrouwen en kinderen beschermen, kan veel leed voorkomen. Zeker wat kindermisbruik betreft, is er preventie nodig, plus slachtofferhulp en behandelingen om de posttraumatische stress waar deze kinderen mee kampen, te verlichten.

Ook voor Kent is misbruik een focuspunt. “Ons onderzoek toont aan dat vrouwen tijdens hun periode van druggebruik meer te maken krijgen met geweld in het gezin en onbehandelde mentale problemen, dan mannen. Bovendien doen vrouwen voor informele steun meer beroep op het internet dan mannen, en vinden ze meer troost bij een huisdier en in kunst, bijvoorbeeld door gedichten te lezen, zelf te schrijven en aan yoga te doen.”

Samenwerking met familie en school

Tot nu toe hebben nog maar weinig behandelingsprogramma’s aandacht voor een vrouwgerichte aanpak. Ook het rechtssysteem is in veel landen op mannelijke druggebruikers gefocust en voorziet niet in nuances voor vrouwen. Volgens Nougier is het gebrek aan aandacht voor vrouwelijke druggebruikers zorgwekkend, zowel in de samenleving als in de gevangenissen. De beschikbare hulpverlening is doorgaans ontworpen voor en door mannen, en biedt weinig of geen soelaas voor de specifieke noden van vrouwen.

Tot nu toe hebben nog maar weinig behandelingsprogramma’s aandacht voor een vrouwgerichte aanpak.

Enkele instellingen beginnen zich aan te passen aan deze vrouwelijke behoeftes. “Ze passen hun openingsuren aan, voorzien een plekje voor kinderen om te spelen terwijl de moeder bij de zorgverlener is, en voorzien in genderspecifieke hulp voor gevallen van huiselijk geweld. Ze bieden centra voor seksuele gezondheid en zwangerschapsbegeleiding”, zegt Niaz.

Volgens hem is er nood aan meer hulpprogramma’s die de brede waaier aan problemen aanpakken waar deze drugspatiënten mee geconfronteerd worden. Dat veronderstelt dat de hulpverlening vanuit de brede context vertrekt en zowel de medische, opvoedkundige als sociale kant van het verhaal erbij betrekt. Het impliceert ook een nauwere samenwerking met familieleden, leerkrachten en sociale hulpverleners”, concludeert Niaz.