IMF waarschuwt dat groene subsidies tot protectionisme kunnen leiden

Om de groene transitie te kunnen maken, hebben ontwikkelingslanden toegang tot de wereldwijde toeleveringsketen van groene technologie nodig.

Raimond Spekking

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) geeft aan dat groene subsidies landen doen ‘afglijden naar protectionisme’. Dat maakt het extra moeilijk voor arme landen om toegang te krijgen tot groene technologie en zo hun uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

Voorafgaand aan de recente top van de ministers van Financiën en de centrale bankiers van de G20 in India had IMF-baas Kristalina Georgieva in een blog geschreven dat er ‘tekenen van vooruitgang zijn, nu grote economieën hun fiscale kaders afstemmen om de groene transitie te versnellen’.

‘Maar het beleid moet wel gericht blijven op die transitie - in plaats van binnenlandse bedrijven een concurrentievoordeel te bieden’, aldus Georgieva.

Technologie delen

Ze vervolgde dat het beleid ‘zorgvuldig moet worden ontworpen om kwistige uitgaven of spanningen rond handel te voorkomen, en om ervoor te zorgen dat de technologie wordt gedeeld met ontwikkelingslanden’.

In de Indiase stad Bangalore kwamen de ministers van Financiën van de 20 grootste economieën ter wereld alleszins overeen om ‘protectionisme te bestrijden’ - een verbintenis die zij bijna elk jaar aangaan op de top.

Race om subsidies

De recent goedgekeurde Inflation Reduction Act in de VS geeft iedereen die een elektrisch voertuig koopt een subsidie van 7500 dollar. Maar: dat voertuig moet wel in Noord-Amerika geassembleerd zijn.

Deze voorwaarde heeft tot woede geleid in sommige auto-producerende landen. Zij zien het als een oneerlijke poging om autobedrijven te overhalen om naar de VS te verhuizen.

Ontwikkelingslanden moeten toegang krijgen tot groene technologie om vervuilende industrieën te kunnen uitfaseren.

De Europese Unie (EU), het Verenigd Koninkrijk, Japan en Zuid-Korea hebben allemaal een klacht ingediend bij de Amerikaanse regering. De EU overweegt nu ook om haar regels te versoepelen zodat overheden meer subsidies kunnen verlenen aan fabrikanten van elektrische voertuigen.

Uitsluiting ontwikkelingslanden

Maar net zoals Georgieva hebben de campagnevoerders en analisten uit ontwikkelingslanden hun bezorgdheid geuit over dergelijke maatregelen.

Fabby Tumiwa, hoofd van de Indonesische denktank Institute for Essential Services Reform, zegt dat ontwikkelingslanden toegang moeten krijgen tot groene technologie en investeringen om vervuilende industrieën zoals de steenkoolwinning te kunnen uitfaseren. Deze landen hebben immers ‘zeer beperkte mogelijkheden’ om te concurreren met de financiële steun en subsidies van de rijke landen.

Volgens Tumiwa kunnen opkomende economieën enkel terugslaan door beleid op te leggen dat de uitvoer van grondstoffen beperkt en de verwerking ervan binnen de eigen grenzen houdt.

‘Rijke landen moeten opkomende economieën toegang bieden tot groene technologie. Dat zal beter gaan als opkomende economieën kunnen deelnemen aan

voor dergelijke technologie’, zegt hij.

Dubbele standaarden

Avantika Goswami, van het Centre for Science and Environment in Delhi, stelt dat groene subsidies onderzoek, ontwikkeling en toepassing van groene technologieën kunnen stimuleren.

‘De ontwikkelde wereld buigt de regels van de vrijhandel om voor haar eigen nationale belangen.’

Maar, zegt ze, het risico is dat de mondiale ongelijkheid groter wordt als bedrijven hun productie weer naar rijke landen verplaatsen. Dat kan volgens haar de economieën van ontwikkelingslanden schaden omdat er dan minder exportinkomsten zijn of buitenlandse investeringen. Verder vindt ze dat ontwikkelingslanden de mogelijkheid moeten hebben om de binnenlandse industrie te stimuleren zonder dat ze van protectionisme worden beschuldigd.

‘De ontwikkelde wereld buigt de regels van de vrijhandel om voor haar eigen nationale belangen’, zegt ze.

Grensbelasting

Ook Faten Aggad, adviseur Klimaatdiplomatie van African Climate Foundation, noemt sommige maatregelen ‘die in naam van het klimaat worden ingevoerd, in wezen protectionistisch’.

Aggad doelt onder meer op de koolstofgrensbelasting van de Europese Unie, die de emissies van ingevoerde CO2-intensieve producten zoals staal, aluminium en meststoffen zal belasten.

De EU beweert dat de Europese industrie hierdoor niet langer zal uitwijken naar plekken waar er minder milieuregels gelden. Grote economieën als China, India en Zuid-Afrika vinden dat hun economieën hierdoor op oneerlijke wijze worden gestraft.

Aggad zegt dat de African Climate Foundation binnenkort een rapport naar buiten zal brengen waarin berekend werd dat Afrika jaarlijks 16 miljard dollar zal verliezen door de taks.

Handelsconflicten

Ze voegt er nog aan toe dat ontwikkelingslanden afhankelijk zijn van de toegang tot groene technologie van Europa, de VS en China en dat handelsconflicten tussen de blokken ‘dit alleen maar moeilijker maken’.

‘Het is de klimaatverandering die landen moeten bestrijden, niet elkaar.’

Aggad denkt zelfs dat het contraproductief zou zijn als landen door deze conflicten een technologieleverancier zouden moeten kiezen ‘op basis van ideologische overeenstemming in plaats van kosteneffectiviteit’.

Campagnevoerder Li Shuo van Greenpeace in Peking ziet dat enigszins anders. Hij denkt dat concurrentie tussen grote landen over groene subsidies en grensbelastingen ‘niet per se een slechte zaak is’ zolang het beleid gericht is op de groene transitie.

‘Met andere woorden, het is de klimaatverandering die landen moeten bestrijden, niet elkaar’, zegt hij.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News.