Jihad in de Krim?

De auteur van dit artikel kwam in opspraak. MO* kan de juistheid van de artikels niet garanderen. Om transparant te zijn tegenover onze lezers, halen we de artikels niet offline. Lees voor meer informatie: Wat betreft de verwerpelijke journalistieke praktijken van Peter Blasic

De Krim en haar inwoners staan gevaarlijke tijden te wachten. Dat wist de Moskouse krant Nezavisimaya Gazeta te melden op basis van anonieme bronnen bij de veiligheidsdiensten. Enkele weken geleden schetste de krant op de voorpagina in grote lijnen een dreigingsscenario: Oekraïense rechts-extremisten behorende tot de Pravy Sektorbeweging zouden samen met islamitische Krim-Tataren -en met ondersteuning van de geheime dienst van Oekraïne- trachten het schiereiland in anarchie te storten.

Dat zij daartoe zeer wel in staat zijn, beargumenteert Nezavisimaya Gazeta met de stelling dat de beide bewegingen beschikken over uitgebreide gevechtservaring. De militanten van Pravy Sektor zouden de krijgskunst hebben opgedaan tijdens gevechten in het oosten van Oekraïne, terwijl de Krim-Tataren hebben meegevochten in de oorlog in Syrië.

In het Kremlin neemt men deze dreiging zeer serieus en de reactie van Moskou is navenant. Daardoor is de leefsituatie van een deel van de Krimbewoners al enkele maanden aanzienlijk verslechterd. De Krim-Tataren verkeren in een benarde positie, nu Rusland en de autoriteiten van de Krim een campagne van onderdrukking, vervolging en intimidatie zijn gestart.

Sinds de Russische annexatie van de Krim in maart van dit jaar zijn al tientallen mannelijke Krim-Tataren spoorloos verdwenen.

Volgens een rapport van Amnesty International van eerder dit jaar worden Tataarse activisten gearresteerd en mishandeld door groepen gewapende mannen, soms met de dood tot gevolg. Sinds de Russische annexatie van de Krim in maart van dit jaar zijn al tientallen mannelijke Krim-Tataren spoorloos verdwenen, met een piek in de laatste week van september, toen vier mannen ineens verdwenen.

Minstens één van hen is in begin oktober dood teruggevonden. Niet in alle gevallen is duidelijk of het om politiek gemotiveerde ontvoeringen gaat, maar van verschillende Tataren is bekend dat ze worden vervolgd vanwege hun deelname aan vreedzame protesten.

Huiszoekingen op basis van etnische profilering

Naast de verdwijning van mensen zijn er nog andere incidenten die de Krim-Tataren het leven zuur maken. Zo hebben sinds begin augustus tal van invallen plaatsgevonden in huizen, scholen, club-gebouwen en moskeeën van Krim-Tataren.

Onder leiding van Russische veiligheidstroepen werd -naar eigen zeggen- gezocht naar verboden literatuur, wapens en drugs. Bij de acties werd geweld gebruikt en de nieuwe Russische machthebbers op de Krim bedreigden de Majlis, het zelfbestuurorgaan van de Krim-Tataren.

De meeste Krim-Tataren -de oorspronkelijke bewoners van de Krim- zijn fel gekant tegen de Russische overname van de Krim.

De Majlis wordt verweten een extremistische ideologie aan te hangen, vanwege haar uitgesproken mening dat de Krim aan Oekraïne toebehoort. De meeste Krim-Tataren -de oorspronkelijke bewoners van de Krim- zijn fel gekant tegen de Russische overname van de Krim.

Deze houding heeft ertoe geleid dat de nieuwe Krim autoriteiten beslag hebben laten leggen op het gebouw van de Majlis, nadat deze geweigerd had mee te werken aan de laatste lokale verkiezingen. Ook dreigen de Russen de Majlis te ontbinden, omdat het Tataarse bestuursorgaan de Oekraïnse vlag boven het gebouw had laten wapperen.

De leider van de Krim-Tataren, het Oekraïense parlementslid  Mustafa Jemilev, werd voor vijf jaar uit zijn vaderland verbannen. Zijn deelname aan vreedzame protesten tegen de Russische bezetting zou naar zeggen van de autoriteiten inter-etnische haat hebben gestimuleerd.

Niet enkel Russische propaganda

De Russische kranten brengen uitgebreid verslag van de terroristische dreiging die uit zou gaan van de Tataren. Het brengt de Krim-Tataren in diskrediet en legitimeert het hardhandige opreden van Moskou op de Krim. Echter, geheel uit de lucht gegrepen is het tumult niet. Het zijn ook niet enkel de Russische media die gewag maakt van de radicalisering van de islamitische Tataren op de Krim.

In de jaren voor de Russische annexatie hebben vertegenwoordigers van de seculiere Majlis herhaaldelijk gewaarschuwd dat de jonge generatie Krim-Tataren erg gevoelig is voor religieus extremisme.

In de jaren voor de Russische annexatie hebben vertegenwoordigers van de seculiere Majlis herhaaldelijk gewaarschuwd dat de jonge generatie Krim-Tataren erg gevoelig is voor religieus extremisme. Zowel Russische als ook Oekraïense media maakten al maanden voor het begin van het Russisch-Oekraïense conflict melding van een aantal jonge mannen uit de Krim die in Syrië zouden vechten in de gelederen van islamitische organisaties.

Ook de moefti van de Krim moslims, Ruslan Saitwalijew, gaf aan dat ‘aanhangers van de Krim-wahhabis en de organisatie Hizb-ut-Tahrir in sociale netwerken oproepen tot een oorlog op de Krim’. Volgens hem zijn er op het schiereiland nogal wat aanhangers van deze radicale groeperingen. Zo gezien is de terroristische dreiging op de Krim heel realistisch. Soortgelijke conclusies trok ook het Russische onderzoekscentrum voor nationale conflicten. Deze prognose is weliswaar verdrietig, maar nauwelijks verrassend te noemen.

De gevolmachtigde van de Oekraïense president van Oekraïne voor de Krim-Tataren, Mustafa Dschemiljo,  sprak al meermaals over de mogelijke activering van geradicaliseerde elementen op het schiereiland. Ook Igor Dru, adviseur van  Igor Strelkov -het voormalige hoofd van het Volksleger van Donetsk- sluit terreur aanslagen op de Krim niet uit.

Volgens hem krijgen de strijders die hebben deelgenomen aan de oorlog in Syrië momenteel speciale trainingen op de bases van de Oekraïense veiligheidsdienst (SBU) in de regio van Lviv. Hun aanvallen zouden zich kunnen richten op kritieke infrastructuur, zoals treinstations en spoorwegknooppunten, aldus Dru. Hun voornaamste doel is echter “het aanzetten tot een opstand”, voegt hij daaraan toe. Een dergelijk scenario wordt ook door Nikolai Patrushev -de secretaris van de Russische veiligheidsraad- niet uitgesloten.

De Krim-Tataren zien de hele situatie heel anders. Natuurlijk zijn ze in overgrote meerderheid uitgesproken pro-Oekraïne.

De Krim-Tataren zien de hele situatie heel anders. Natuurlijk zijn ze in overgrote meerderheid uitgesproken pro-Oekraïne. Dat komt doordat Stalin in het voorjaar van 1944 de Krim-Tataren uit hun thuisland liet deporteren naar Centraal-Azië, waar 200.000 Tataren uit de Krim de dood vonden. Pas tegen het einde van de jaren tachtig werden de Tataren geleidelijk aan in de gelegenheid gesteld terug te keren naar de Krim, waar ze thans 13 procent van de bevolking uitmaken.

Juist door deze tragische geschiedenis hebben de Krim-Tataren een sterk gevoel voor hun eigen identiteit gecreëerd, dat de nieuwe Krim regering een doorn in het oog is. Zo gedenken de Krim-Tataren sinds het einde van de Sovjet-Unie jaarlijks de deportaties.

Dit jaar -nota bene de 70e verjaardag van de deportatie- werd de herdenking verboden door de nieuwe Russische machthebbers. Krim-premier Sergei Aksyonov zei er in een interview het volgende over: ‘Het waren geen rouw-evenementen, maar gebeurtenissen om de regering te chanteren en om de Russen moreel te vernederen.’

Verdwijning met een religieuze achtergrond

En juist daarom ontstaat onder de Krim-Tataren in toenemende mate het gevoel dat de verschillende huiszoekingen en verdwijningen bedoeld zijn om de Tataarse bevolkingsgroep te intimideren. In een interview met het Russische tijdschrift Kommersant Vlast van eind september liet Aksyonov optekenen dat er wat hem betreft geen Majlis bestond -de organisatie was niet juist geregistreerd.

Tataren worden ook onder druk gezet hun Oekraïense staatsburgerschap op te geven en in de plaats daarvan een Russisch paspoort te nemen, anders dreigen ze buitenlanders in eigen land te worden, of kunnen ze zelfs het land uitgezet worden.

Op de vraag op basis van welke uitgangspunten hij de relatie met de Krim-Tataren in de toekomst vorm wil geven, zei Aksyonov in een interview dat elke niet-erkenning van de verbinding met Rusland hard gestraft zal worden: ‘Al degenen die aansporen tot opruiïng of aanzetten tot nationalisme, zal ik op de een of andere manier van de Krim verbannen, of hen strafrechtelijk laten veroordelen.’

Een week na de publicatie van het interview werd Aksyonov gedwongen af te reizen naar het geboortedorp van twee jonge Krim-Tataren die naar het zich liet aanzien, ontvoerd waren. Honderden Tataren uit alle hoeken van de Krim reisden af naar de familieleden van de vermiste jonge mannen om hun steun te betuigen.

Aksyonov beloofde de Tartaren een gedetailleerd onderzoek van alle gevallen van vermiste personen en verzekerde dat zijn “zelfverdedigingsmilities” niets met de verdwijningen van doen hadden. Maar juist die groepen zijn in verschillende gevallen verdacht. Volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch werden familieleden van de twee vermiste Tataren -die actief zijn in een pro-Oekraïense organisatie- eind mei door Russische veiligheidstroepen ondervraagd over hun religieuze overtuigingen en hun banden met extremistische organisaties.

Islamitische radicalen getraind in Oekraïne

Volgens Njesawisimaja Gazeta, dat zich beroept op contacten binnen de Russische veiligheidsdiensten, zijn er in het zuiden van Oekraïne twee organisaties die de islamitische strijders opleiden. De eerste is het islamitische culturele centrum in Dnepropetrovsk, dat beheerd wordt door de vertegenwoordigers van gouverneur Igor Kolomoiski. De tweede bevindt zich in Henichesk (Kherson), een klein stadje aan de grens van het Krim-schiereiland. Daar bevind zich ook de staf van het parlement in ballingschap van de Krim-Tataren. Onlangs zouden de Krim-Tataren en Kolomoiski een pact hebben gesloten voor de bevrijding van de Krim.

Sinds kort zouden ook militanten van de Oekraïense Pravy Sektor tot de eenheid zijn toegetreden. Het Krim-bataljon moet aanslagen op schiereiland plannen.

Njesawisimaja Gazeta is een uitgesproken pro-Russische krant die geleid wordt door Konstantin Remtschukow, voormalig regeringsadviseur en thans hoofdredacteur en uitgever. Zijn echtgenote Jelena Remtschukowa is de officiele eigenaar van de krant, omdat het ambtenaren van de staat bij wet verboden is private, zakelijke nevenactiviteiten te ontplooien. Gemompeld wordt dat Remtschukow de krant als tussenpersoon heeft aangekocht voor aluminium-miljardair Oleg Wladimirowitsch Deripaska. Die houdt zich weliswaar overwegend ver van politieke activiteiten, maar heeft een goede verstandhouding met de Russische president Vladimir Poetin.

Deskundigen vermoeden dat het grootste gevaar voor Rusland momenteel schuilt in Dnepropetrovsk. Op sociale netwerken wordt de hergroepering van het in “Nieuw-Rusland” afgeslagen Krim-bataljon besproken. Bij de door Kolomoiski gefinancieerde gevechtseenheid zouden ook veel islamitische radicalen zitten. Sinds kort zouden ook militanten van de Oekraïense Pravy Sektor tot de eenheid zijn toegetreden. Het Krim-bataljon moet aanslagen op schiereiland plannen.