‘Jongeren niet meer geëngageerd? Die uitspraak is compleet misplaatst’

© Stampmedia

Jongeren zien voortdurend berichten over internationale problemen en conflicten, zoals vandaag het conflict in Oekraïne. Vrijwilligersorganisaties proberen hen tussen die overvloed aan informatie warm te houden voor allerhande projecten in binnen- en buitenland die steun kunnen gebruiken. Lukt dat nog, of wordt die opdracht almaar moeilijker? Is de jeugd van tegenwoordig nog te vinden voor solidariteit?

Tijdens de week is Jana Heylen (21) studente master in de Journalistiek aan de KU Leuven, maar in het weekend zet ze zich in Koksijde in als vrijwilliger in een opvangcentrum van Fedasil, het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers_._ Al sinds haar vijftiende spendeert Jana hier haar zaterdagen.’

‘Het centrum werd in 2015 opgericht, tijdens de grote migratiecrisis. De lokale bewoners van Koksijde waren niet blij met de komst van het centrum: zij zagen de asielzoekers als indringers die hier niet thuishoorden. Samen met mijn broer en enkele vrienden ben ik toen gaan aankloppen bij Fedasil met de vraag hoe we toch konden helpen.’

‘Wij wilden de situatie anders benaderen en duidelijk maken dat vluchtelingen hier wél welkom waren’, aldus Heylen. ‘Ik had veel moeite met de negatieve reacties op de komst van het centrum in Koksijde. Ik wilde aan iedereen bewijzen dat de vluchtelingen al onze steun verdienden, zeker na wat ze meegemaakt hadden in hun thuisland en op hun tocht naar hier. Misschien was dat koppig van mezelf, maar ik kon het onrecht niet verdragen.’

‘We gaan op zoek naar onrecht dat aansluit bij de leefwereld van jongeren en dat heel concreet is.’
Els Hertogen, 11.11.11

‘En ik vind het echt leuk om te doen, het is mijn number one priority. Ik heb soms schrik dat anderen mij als een white savior aanzien. Daarom vind ik het altijd belangrijk te benadrukken dat ik het vrijwilligerswerk gewoon echt leuk vind’, aldus nog Jana Heylen.

Jana Heylen is niet de enige jongere die ten strijde trekt tegen onrechtvaardigheid, zo blijkt uit een gesprek met Els Hertogen, directeur van de solidariteitskoepel 11.11.11. ‘We merken dat er bij jongeren vooral interesse is in verhalen die vertrekken vanuit rechtvaardigheid. Het liefdadigheidsverhaal is verouderd en gebaseerd op een wij-zij-denken dat niet meer leeft bij hen.’

‘Bij 11.11.11 vertrekken we vanuit de vraag: waar in de wereld is er vandaag onrecht? We gaan op zoek naar onrecht dat aansluit bij de leefwereld van jongeren en dat heel concreet is. Thema’s rond racisme en klimaat zijn hier voorbeelden van, maar ook de huidige oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Vanuit dat onrechtvaardigheidsgevoel zijn er veel aanknopingsknooppunten om jongeren mee in beweging te krijgen’, zegt Hertogen.

Vrijwilliger Jana Heylen (21)

© Marlies Geyskens

Sociale media

Het grootste engagement van jongeren speelt zich tegenwoordig in hun eigen realiteit af, namelijk op sociale media. Voor een organisatie als 11.11.11 is het een uitdaging om tussen de duizenden berichten op te vallen met authentieke verhalen die aansluiten bij de leefwereld van jonge mensen.

‘Sociale media kunnen mogelijke actoren zijn voor positieve verandering, maar we moeten goed nadenken over hoe en wat we daarop communiceren’, zegt Kenny Van Minsel, persverantwoordelijke bij 11.11.11. ‘Het is mogelijk om zo veel jongeren op een diepgaande manier te bereiken, maar dan moet het verhaal echt vertrekken vanuit een authentieke boodschap. De nieuwe jongerengeneratie is namelijk zeer kritisch.’

‘We merken dat de stem van jongeren onvoldoende doorweegt op het politieke debat.’
Els Hertogen, 11.11.11

Els Hertogen: ‘De vraag is dus niet: “Hoe kunnen we jongeren dichter naar ons toe trekken om onze eigen agenda waar te maken?” Maar: “Hoe kunnen we als organisatie mee zichtbaarheid geven aan de analyses die jongeren maken over een bepaald conflict?”.’

‘We willen dus mee zichtbaarheid geven aan hun stem. Hoe jongeren denken over internationale solidariteit weegt vandaag nog te weinig door in het politieke debat. Met onze acties en platformen en hun stem, kunnen we invloed uitoefenen op het beleid. Zo startten we recent met de Instagrampagina Weare11overs, met als centrale boodschap: lovers are the best fighters. Het is een digitaal platform voor en door jongeren die moeilijke en maatschappelijke thema’s willen aankaarten.’

Live activiteiten zoals Jana Heylens inzet in Koksijde of de klimaatprotesten opgestart door de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg, gebeuren vandaag steeds minder en dat komt grotendeels door de invloed van sociale media. Toch blijft een combinatie wel belangrijk volgens Hertogen.

‘Jongeren uitnodigen voor een vergadering met koffie en taart, zal niet meer werken’, zegt ze. ‘Maar inzetten op fysiek contact blijft noodzakelijk. Zo hebben we vorig jaar vijftien jongeren naar de klimaattop in Glasgow gestuurd. Daar konden ze voor, tijdens en na het evenement filmpjes maken over wat er ter plaatse gebeurde. Ze konden zich op die manier volledig verdiepen in het thema en dat delen met andere jongeren wereldwijd. Beide polen zijn dus zeer belangrijk en versterken elkaar ook. Het is een blijvende zoektocht om die twee te combineren.’

Influencers en constructiviteit

Matéo Lobbestael (19) is student Communicatiemanagement. Het is voornamelijk door tijdsgebrek dat hij niet bezig is met liefdadigheid, maar ook omdat hij vindt dat de boodschap van veel organisaties niet aansluit bij zijn leefwereld. ‘Wat mij over de streep zou trekken om bijvoorbeeld te doneren of vrijwilligerswerk te doen? Foto’s, video’s en digitale storytelling waar ik me in kan inleven en die opbouwend en positief zijn.’

Ook influencers kunnen Matéo Lobbestael overtuigen en informeren. ‘Een Bekende Vlaming hoeft dat niet te zijn, integendeel: dat zou geen effect hebben op mij. Die mensen zijn gewoon bekend, maar sluiten daarom niet aan bij mijn overtuigingen en wat ik belangrijk vind. Een influencer heeft een gericht doelpubliek en als die ook mijn interesses deelt, zal ik sneller geneigd zijn om mee te gaan in een liefdadigheidsverhaal waar hij of zij achterstaat.’

‘Influencers kunnen inderdaad belangrijk zijn om een bepaald verhaal of thema over te brengen of te versterken voor jongeren’, zegt Kenny Van Minsel. ‘Maar dat kan alleen als die influencers wel degelijk achter de missie staan.’

‘Ook hier speelt authenticiteit een cruciale rol. Voor de klimaatbetoging van afgelopen oktober bijvoorbeeld, werkten we samen met de Instagram-influencers Celine en Michiel (Cemi, red.) om jongeren warm te maken en te informeren over het klimaatthema. Het gaat erom dat je de juiste persoon kiest, en dat moet niet noodzakelijk een BV zijn, maar iemand waar jongeren aansluiting bij vinden en die geloofwaardig overkomt.’

‘Jongeren hebben nood aan succesverhalen die tegengewicht bieden aan de vele negatieve informatie op sociale media’ 
Els Hertogen, 11.11.11

Naast geloofwaardigheid blijkt ook constructiviteit een belangrijk rol te spelen. ‘Jongeren hebben nood aan toekomstgerichte en hoopvolle succesverhalen om zo een tegengewicht te bieden aan de vele negatieve posts op sociale media’, aldus directeur Els Hertogen.

‘Vanuit die hoopvolle verhalen ontstaat veel energie en mobilisatie. Dat is onder andere ook de rol van de Instagrampagina lovers are the best fighters: die groep toont aan dat er nog veel andere gelijkgestemden zijn die niet aan online trolling willen doen, maar net een opbouwend en diepgaand verhaal willen vertellen.’

Wél engagement

Vanwaar dan het idee dat jongeren zich niet meer zouden engageren voor liefdadigheid? ‘De vorm is anders geworden, zowel inhoudelijk als praktisch’, zegt Hertogen. ‘De activisten van de oudere generatie hebben nog betogingen in hun achterhoofd waar 300.000 mensen op straat kwamen om te protesteren tegen atoombommen. Maar zij zien het engagement van vandaag niet op sociale media. En als ze er iets over horen, doen ze het — onterecht — af als minder krachtig. Terwijl online hashtagcampagnes evenveel impact kunnen hebben op het beleid als betogingen op straat.’

‘Uitspraken zoals: jongeren zijn vandaag niet meer geëngageerd, vind ik compleet misplaatst en gaan helemaal aan de realiteit voorbij’, verzekert Hertogen. ‘Kijk onder andere naar de klimaatmarsen van de afgelopen jaren, die zijn volledig op poten gezet door jongeren.’