Marokko arresteert, het volk mobiliseert: ‘Omar Radi is slechts één onder velen’

Demonstranten in Rabat houden een banner vast met een afbeelding van Omar Radi, de Marokkaanse journalist die werd aangehouden voor zijn kritiek op een rechter.

STR / AFP

Vandaag valt de uitspraak in de zaak van de Marokkaanse onderzoeksjournalist Omar Radi. Eerder deze week, besliste de rechter om Radi voorlopig vrij te laten. Dit was het resultaat van een grote mobilisatie in binnen en buitenland.

Op 26 december werd onderzoeksjournalist Omar Radi (33) gearresteerd. Aanleiding voor zijn aanhouding is een tweet waarin hij fel uithaalde naar de rechter die in hoger beroep de uitspraak van celstraffen tot 20 jaar tegen activisten van de Hirak, de protestbeweging in het noorden van Marokko voor sociale en economische rechten, bevestigde. ‘Lahcen Talfi, rechter van het hof van beroep, beul van onze broeders, laten we zijn naam goed onthouden. In veel regimes kwamen kleine handlangers zoals hij achteraf smeken door te beweren dat ze “bevelen moesten uitvoeren”. Niet vergeten noch vergeven voor deze ambtenaren zonder waardigheid!’, schreef Omar Radi in de tweet.

De tweet dateert van april 2019. Toen al werd de journalist opgeroepen door de politie en ondervraagd, maar ook vrijgelaten. Acht maanden later werd hij daar opnieuw over aangesproken. Waarnemers vinden dit geen toeval en leggen de link tussen de aanhouding en het interview dat de journalist recent gaf aan een web-radio in buurland Algerije. In dat interview uitte hij kritiek op de onteigening van tribale grond in Marokko. Een beleid dat volgens hem alleen arme mensen treft. Hoe dan ook, Omar Radi wordt aangeklaagd op basis van artikel 263 van het strafrecht voor de belediging van een magistraat en riskeert een maand tot één jaar celstraf.

Lahcen Talfi, juge de la cour d’appel, bourreau de nos frères, souvenons-nous bien de lui. Dans beaucoup de régimes, les petits bras comme lui sont revenus supplier après en prétendant “avoir éxécuté des ordres”. Ni oubli ni pardon avec ces fonctionnaires sans dignité ! https://t.co/MlCAqhPlCX

— Omar Radi (@OmarRADI) April 6, 2019

Zijn aanhouding lokte veel verontwaardiging uit. Meteen na zijn aanhouding en de beslissing om hem in voorlopige hechtenis te houden, werd een mobilisatiecampagne op touw gezet. Een comité voor de vrijlating van de journalist werd opgericht en een eerste protestactie werd een paar dagen na zijn aanhouding voor het parlement in Rabat gehouden. Zijn verhaal bereikte de internationale media en Human Rights Watch publiceerde op 28 december een rapport waarin de organisatie de ‘onmiddellijke en onvoorwaardelijke’ vrijlating van de journalist eist. Ook in Brussel werd er op maandag 30 december actie gevoerd voor het gebouw van de Marokkaanse ambassade.

Geen alleenstaand geval

‘De aanhouding van Omar Radi is geen alleenstaand geval. De voorbije jaren zijn er heel wat journalisten strafrechtelijk vervolgd. Denk maar aan Hamid El-Mehdawi, die in het zog van het Hirak-protest aangehouden werd en nu een gevangenisstraf van drie jaar uitzit. Of aan Hajar Raissouni, de journaliste die één jaar celstraf kreeg voor het ‘plegen van een abortus’ maar die vrij kwam nadat ze gratie van de koning kreeg’, zegt Soraya El-Kahlaoui, onderzoekster aan de Universiteit Gent die maandag aanwezig was op de protestactie voor het gebouw van de ambassade in Brussel.

Dat de aanhouding van Omar Radi voor een grote mobilisatie zorgde, is geen verrassing, vindt Koen Bogaert, professor aan de UGent. ‘Omar Radi heeft een enorm netwerk. Ik leerde hem in 2008 kennen, toen hij me met mijn onderzoek hielp. Hij bracht me op het spoor van het protest in het dorp Imider in het Atlasgebergte. Als onderzoeksjournalist plaatste hij allerlei zaken op de agenda. Hij is erg gekend in stedelijk progressief Marokko en erg gerespecteerd voor zijn werk. Als jonge activist werd hij ook opgenomen in de oudere mensenrechtenactivistenkring en dat kan enorm mobiliseren’.

‘De mobilisatie rond politieke gevangenen is niet nieuw’, zegt Soraya El-Kahlaoui. ‘Eigenlijk zijn er twee dynamieken in Marokko. Enerzijds is er een staat die meer en meer voor de veiligheidsaanpak kiest en richting meer repressie gaat, iets wat zich vertaalt in politieke aanhoudingen. Anderzijds heb je een middenveld waar militantisme wordt georganiseerd rond de kwestie van de politieke gevangenen. Dat activisme begon in mei 2017 met de oprichting van een steuncomité voor de gevangenen van de Hirak van Rif. Daarna zijn er verschillende golven van arrestaties geweest. Er zijn de arrestaties in Jerada in het noordoosten van Marokko waar mensen op straat kwamen vanwege de grote werkloosheid in de streek. Daarna was er Zagora in het zuiden waar de inwoners op straat kwamen omdat er een groot tekort is aan water en waar een dertigtal mensen werden gearresteerd maar daarna werden vrijgelaten. Maar ook in dat geval werd er meteen actie gevoerd. Er werd een karavaan van solidariteit naar de streek gestuurd en een ondersteuningscomité voor de gevangenen van Zagora opgericht’.

Zichtbaarheid

‘Maar de eerste grote en brede mobilisatie was er voor journaliste Hajar Raissouni. Ook mensen van buiten de klassieke militante scène in Marokko waren erbij betrokken. Journalisten en artiesten voegden zich bij de mobilisatiecampagne. Raissouni kreeg intussen gratie en is vrij, maar de repressie duurt voort. Denk maar aan rapper Mohammed Mounir, beter bekend met de naam Gnawi, die na het uitkomen van het liedje ‘Leve het volk’ één jaar celstraf kreeg, of de student die de titel van het liedje in zijn statuut op Facebook zette en dat bekocht met een gevangenisstraf van drie jaar’, zegt Soraya El-Kahlaoui. ‘Daarnaast heb je YouTuber Mohammed Sekkaki, beter bekend onder de naam Moul Kaskita, die op de dag van de aanhouding van Omar Radi een gevangenisstraf van vier jaar kreeg. Al die straffen werden uitgesproken omdat de betrokkenen een politieke mening hebben geuit’, zegt de sociologe.

‘Onlangs is een militante journalist in het zuiden van Marokko gearresteerd. Dat is wat we weten. Er vinden nog altijd arrestaties in de Rif plaats. Omar Radi is dus één onder velen’, zegt Soraya El-Kahlaoui. ‘Het enige verschil is dat hij journalist is en militant sinds hij 15 jaar was. Hij is de zoon van militanten en is heel gekend in het linkse militante milieu in Marokko en is bekend ook buiten Marokko. We weten dat wanneer men journalisten aanpakt er solidariteit komt onder journalisten. Dit is goed voor hem en spijtig voor de anderen’.

‘Rapper Gnawi kreeg 1 jaar celstraf voor zijn lied “Leve het volk”. YouTuber Moul Kaskita is tot 4 jaar cel veroordeeld. Omar Radi is dus één onder velen’

‘We moeten een onderscheid maken tussen de acties die mediatieke zichtbaarheid krijgen, en de acties die dat niet doen. Want het is niet waar dat er geen mobilisatie is voor de andere politieke gevangenen. Denk maar aan de rapper Gnawi. Voor Omar Radi waren het een paar honderd mensen die op straat zijn gekomen, voor de rapper waren het duizenden die zich in zijn stad Fes hadden gemobiliseerd. Maar dat kreeg geen media-aandacht omdat ze geen deel uitmaken van de elite. Ze spreken geen Frans of Engels en hebben geen contacten met de internationale pers’.

The solidarity of all sides that is being built around @OmarRADI has its origin in something simple & fundamental: Omar is someone with true integrity. Integrity is this rock-solid consistency in honesty and courage that commands respect. #FreeOmarRadi pic.twitter.com/9b15Sem1If

— Yassir KAZAR — ياسر (@YassirKazar) December 27, 2019

De enge interpretatie van de wet

Hoe zit het met de wet? Kan sleutelen aan de wetgeving soelaas brengen? ‘We kunnen inderdaad de vraag stellen of het niet beter is om sommige wetten te veranderen. De onschendbaarheid van de koning en dus de non-kritiek op de persoon van de koning bijvoorbeeld is een kwestie die aan de orde was tijdens de betogingen van 20 februari 2011.

Er zijn inderdaad militanten die willen dat deze wet herroepen wordt, maar het zou een beetje naïef zijn om te denken dat het alleen de onschendbaarheid van de koning is die problematisch is of die ervoor zorgt dat mensen gearresteerd worden. Journaliste Hajar Raissouni werd gearresteerd voor een abortus waarvan we niet weten of ze die gepleegd heeft of niet. Want een rechtsstaat is niet alleen de wetgeving. Het gaat ook om de manier waarop de wet wordt geïnterpreteerd. En hier kom je bij de macht van de staat en hoe die wordt uitgeoefend. Wanneer het veiligheidsaspect het wettelijke en het gerechtelijke beïnvloedt, wordt het strafwetboek heel eng geïnterpreteerd en het zijn rechters die dat doen. “De belediging van een magistraat”, bijvoorbeeld, waarvoor Omar Radi is aangeklaagd, is een heel enge interpretatie van de wet’, zegt de sociologe.

‘Alles wat we kunnen doen is de druk opvoeren met het risico dat we zelf in de cel eindigen.’

Zal de mobilisatie rond de zaak Radi iets doen bewegen voor andere politieke gevangenen? De activisten die mobiliseren voor de vrijlating van de onderzoeksjournalist betrekken alle andere politieke gevangenen in hun discours. Als het aan parlementslid Omar Belafrej van de Federatie van Democratisch Links ligt, zou het dossier van de Hirak-gevangenen opnieuw op de agenda van het parlement moeten komen. Dat zei hij in een reactie naar aanleiding van zijn deelname aan de protestactie voor het parlement in Rabat.

Hoe de zaken verder zullen evolueren, blijft een vraagteken. ‘Het probleem is dat we een politiek systeem hebben dat zo ondoorzichtig is dat het onmogelijk is om iets te kunnen voorspellen’, zegt Soraya El-Kahlaoui. ‘We doen wat we kunnen, voor Omar Radi, voor de vrijlating van alle politieke gevangenen in Marokko, voor het recht om te betogen, voor het recht om kritiek te geven, voor de vrije meningsuiting en voor sociale waardigheid. Zal men positief reageren? Soms gebeurt dat. De koning heeft een nieuwe Commissie voor Ontwikkeling geïnstalleerd als antwoord op de Hirak, maar hij heeft de gevangenen niet vrijgelaten. Wij weten niet wat de uitkomst van deze commissie zal zijn. Alles wat we kunnen doen is de druk opvoeren met het risico dat we zelf in de cel eindigen’, zegt Soraya El-Kahlaoui.