Steeds meer Marokkanen wagen oversteek naar Europa

Marokkaanse jongeren aan de kust van Casablanca

© Chris Ford (CC BY-NC 2.0)​

Afgelopen maanden lijken steeds meer Marokkaanse burgers hun land te willen verlaten om net als Sub-Saharaanse vluchtelingen andere, Europese, horizonten te gaan verkennen. Jong of oud, Arabisch of Amazigh, man of vrouw, laag- of hoogopgeleid, allemaal hebben ze hun eigen redenen om te vertrekken. Hun economische motieven zijn vast en zeker niet te onderschatten, maar zij die om politieke redenen vertrekken kunnen ook niet langer als uitzondering worden bestempeld.

Tot twee jaar terug probeerden Marokkanen nog vooral via Turkije naar Griekenland te trekken, maar nu gaat de belangrijkste route vanuit Marokko zelf naar Spanje. In de eerste negen maanden van 2018 kwamen volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) al zo’n 40.000 migranten toe in Spanje, ongeveer 7.000 onder hen zijn Marokkaan. Zo’n 55.000 andere pogingen werden gestopt.

Redenen voor vertrek

Volgens Ali Zoubeidi, die onderzoek voert naar de smokkel van migranten in Marokko, zijn de migranten afkomstig uit alle regio’s van het koninkrijk. ‘De crisis in de Rif is voor jongeren een belangrijke factor geweest om te vertrekken’, stelt hij. Velen voelen zich niet langer veilig en vluchten uit angst voor gevangenschap. Human Rights Watch rapporteerde vorig jaar nog hoe in Marokko nog altijd mensen onterecht voor hun mening worden opgesloten. Een aantal betogers in de Rif werd eerder al opgepakt en afgelopen zomer veroordeeld tot celstraffen. Politiegeweld dat werd vastgesteld door Human Rights Watch wordt ontkend door de koning.

‘Ook zijn er socio-economische factoren die perspectieven op professioneel vlak doen ontbreken’, gaat Zoubeidi verder. ‘Het onderwijssysteem faalt en gezondheidszorg is grotendeels afwezig. De sociale zekerheid vormt een uitdaging die moet worden aangegaan.’

‘Marokkanen werden vrijgesteld van visa voor het wereldkampioenschap voetbal in Rusland, wat een transit naar de EU werd voor vele migranten’

Wie er niet in slaagt een visum voor de Europese Unie te regelen, staat voor een gevaarlijke tocht. ‘Een groot deel van de migratie gebeurt over zee, in opblaasbare bootjes, met behulp van traditionele vissers, of met een jetski. Anderen, waaronder veel minderjarigen, proberen de Spaanse enclaves Melilla en Ceuta binnen te dringen’, vertelt Zoubeidi. Deze zomer kwam een stormloop op de omheining van Ceuta in het nieuws.

Er zijn nog pistes: ‘Sommigen verstoppen zich in auto’s of vrachtwagens, of gebruiken paspoorten van inwoners van Nador om naar Melilla te gaan’, weet Zoubeidi. ‘Marokkanen werden deze zomer vrijgesteld van visa voor het wereldkampioenschap voetbal in Rusland. Rusland werd toen een transit naar de EU voor vele migranten’, zegt de onderzoeker nog.

Het strand tussen de Spaanse enclave Melilla en Aït Nsar in Marokko

© Objetivo Alternativo (CC BY-NC-ND 2.0)​

Online duiken tegenwoordig heel wat filmpjes op waarin Marokkaanse migranten hun grote oversteek tonen en vertellen dat ze nog liever doodgaan dan nog langer vernederd te worden. Ook een geëmigreerde politieagent, Mustapha Elamiri, deelt op YouTube filmpjes over de corruptie die hij zag. Ze worden makkelijk meer dan 100.000 keer bekeken. Zo vertelt hij waar de hoogste rangen mee bezig waren, hoe protest onderdrukt werd en hoe geld afgetroggeld werd van autobestuurders. Hij laat niet na om daarover ook namen vrij te geven. Bovendien raadt hij in zijn filmpjes niet aan om in opstand te komen, wel om te vertrekken.

De aanpak van de overheid

Het nieuws dat de Marokkaanse marine boten met migranten beschoot, bereikte ons afgelopen weken. Eind september kwam een Marokkaanse jonge vrouw om het leven en raakten nog drie anderen, allen uit het noorden van Marokko, gewond. De marine zegt dat er geen andere optie was omdat de Spaanse stuurman niet gehoorzaamde. Begin oktober raakte een minderjarige jongen gewond bij een tweede schietincident op zee.

Marokko wil als gelijke behandeld worden door de EU. Vooral als die laatste Marokko nodig blijft hebben voor het intomen van de toegenomen migratie langs de route Marokko-Spanje

De houding van het Marokkaanse koninkrijk aan haar grenzen blijkt wel eens te veranderen. Marokko was lang een betrouwbare partner voor de EU op vlak van migratie en terrorismebestrijding, maar deze zomer werd de grensbewaking plots teruggeschroefd en konden migranten makkelijker per boot vertrekken. Minister van Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking Nasser Bourita gaf aan dat Marokko meer als gelijke behandeld wil worden door de EU. Vooral als die laatste Marokko nodig blijft hebben voor het intomen van de toegenomen migratie langs de route Marokko-Spanje.

Die versoepelde houding lijkt nu te zijn teruggedraaid, met de beschoten bootmigranten als tragisch voorbeeld. Een jongeman die nadien opriep tot protest werd daarvoor veroordeeld tot twee jaar cel. Daarnaast zijn er berichten over de verontrustende Marokkaanse omgang met Sub-Saharaanse migranten en hoe de EU daar een rol speelt. Pas werd beslist dat de EU 70 miljoen euro aan Marokko zal overmaken om de illegale smokkel aan te pakken.

Maar om de Marokkaanse migratie tegen te houden, zal ook moeten worden gewerkt aan de interne spanningen. ‘In Marokko worden onder meer projecten gelanceerd om de jongeren hoop te geven. Er wordt ook een strijd gevoerd tegen netwerken van migrantensmokkel die enorme inkomsten genereren en profiteren van menselijk leed’, aldus Zoubeidi. Eerste minister El Othmani reageerde eerder dat zowel de overheid als het bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid moeten opnemen om corruptie te bestrijden. Via rechtmatiger verdeelde lonen zou hij de administratieve en financiële corruptie willen aanpakken, zodat de sociale rechtvaardigheid erop vooruit gaat.